Từ điển Việt–Bồ–La/T

by Alexandre de Rhodes

T

T

TA: eu: ego. ita loquitur ſuperior cum inferioribus ſed grauibus perſonis. chúng ta, mớ ta: nos outros: nos ſocij ſic loquuntur ad inuicem cum de re communi omnibus loquuntur, vt mớ ta đi: vamos: eamus. mớ ta làm: façamos: faciamus.

tà, vạy: errado, diabo: erroneus, a, vm. diabolus, i. bắt tà: exorcizar o endomoninhado: energumenum exoricizare. trừ tà: botar fora o diabo do endemoninhado: diabolum expellere ab energumeno. tà dâm: fornicação, ou outra deshonestidade defefa: fornicatio aut alia Venus illicita. đứa gian tà: homem refalſado, mao: peruerſus, iniquus, a, vm. đạo tà: ley falſa: falſa lex.

tá, tôi tá: eſcrauos, ou gente baixa de ſeruiço: ſerui aut famuli viles.

tả: parte eſquerda: pars ſiniſtra. tay tả: mão eſquerda: manus ſiniſtra. tả phủ: mandarim graue que eſtà a mão eſquerda del Rey de Tonquim: magiſtratus primarius, qui Tunchinenſi Regi adſtat ad latus ſiniſtrum, huic reſpondet. hỡu phủ qui ad latus dextrum eidem Regi adſtat, ſed eſt inferior in dignitate, nam ibi ad Pechinenſium Sinarum morem latus ſiniſtrum eſt nobilius dextro.

tả: palaura que alguns vzão no fim da interrogação: vox qua vtuntur aliqui in fine interrogationis, vt đí gì tả: que couſa: quid rei ?

tã: faixas ou cueiros da criança: faſciæ aut panniculi infantis.

tạ, lạy kính: reuerenciar: reuereor, eris. tạ ơn: dar graças: agere gratias. đi tạ: leuar alguem pera lhe perdoarem, ou porque lhe perdoarão: ducere aliquem ad gratias agendas, quia veniam obtinuit, vel vt veniam obtineat.

tắc, phép tắc vôu᷄̀: poder infinito: pontentia infinita, omnipotentia, æ.

tắc lưỡi: dar com a lingua nos dentes faſendo certo sõ quando ſe eſpantão ou louuão muito algũa couſa: percuſſio quædam linguæ ad dentes

T

T

ſtrepitum edendo in ſignum admirationis, aut ad aliquid valdè laudandum.

tác, bạn tác: igualdade de companheiros; æqualitas ſociorum.

tác, gà cọc^{[đính chính 1]} tác: carcarejar da galinha: glocido, as. alij toục tác.

tác, tuổi tác: muito velho: ſenex valdè.

tạc blổ: fazer estatuas: ſtatuas formare.

tách, kim tách: agulha muito fina: acus valdè ſubtilis.

tại: orelha: auris, is. nạng tại: carregado no ouuir: ſurdaſter, tri. blái tai: a parte mais baixa da orelha: auris pars infima. giảo᷄ tai nghe: aplicar os ouuidos pera ouuir: aures arrigere ad audiendum.

tai: deſastre: infortunium, ij. tai vạ: culpa que lhe impoem: culpa quæ imponitur. phải tai vạ: ſer culpado por algũa couſa, e lhe tomão tudo quer tenha culpa quer não: culpam imponi alicui propter quam bonis ſpoliatur ſiue falſum ſit quod imponitur, ſiue ſit verum. tam tai: caſtigo que abrange a muitos, como doença gèral que Deos deſſe: pœna qua multi plectuntur, vt morbus vniuerſalis quem Deus mitteret &c.

tài: talento, habilidade: talentum, i. ingenij fœlicitas. có tài, idem.

tài phú: eſcriuão do nauio; ou peſſoa a quem ſe entrega fato: ſcriba nauis, aut perſona cui res committuntur.

tài, tán tài: o que gasta mal o ſeu: decoctor, is. dicitur etiam de eo qui mercaturam exercendo depauperatur. tièn tài: riquezas: diuitiæ, arum. tài vật, idem.

tái, chở: ſostentar tendo mão: ſuſtineo, es. thien phú^{[đính chính 2]} dịa tái, blời che đất chở: o ceo cobre a terra ſoſtenta: cælum operit terra ſuſtinet. ſententia ex corum libris deſumpta ad oſtendendum cælum & terram eſſe tanquã domum quam non debemus adorare, ſed Dominum magnæ huius domus qui fecit cælum, & terram.

tải: eſpalhar: ſpargo, is. diſpergo, is. melius vãi,

T

T

geo, rắc

tại, ở: ſer, eſtar: ſum, es, eſt. maneo, es.

tay: mão: manus, vs. tay mặt: mão direita: manus dextera. tay hỡu, idem. tay tả: mão eſquerda: manus ſiniſtra. tay tlái, idem. ngón tay: dedos das maõs: manuum digiti. máo᷄ tay: vnhas das maõs: manuum vngues. nắm tay: fechar a mão: manum claudere ſeu ſtringere. cháp tay lên: por as maõs iuntas: iungere manus. lượm tay, idem. giơ tay: eſtender a mão ou braço: manum extendere, vel brachium. ſút tay, sẩy tay, mlầm tay: eſcapulir da mão: manu elabi. cổ tay: collo da mão: collum manus. bàn tay: palma da mão: manus vola. nang tay, bên mặt tay, idem. xem ſó bàn tay: olhar a palma da mão pera ſaber a bona dicha: manuum volas inſpicere ad augurandum fœlicitatem. bẻ tay: fazer eſtalar os dedos: digitis contortis crepitum edere. tay ai chép: de quem he eſta eſcritura, quem a eſcreueo: manus hæc ſeu ſcriptura cuius eſt ? cầm tay, cầm: tomar na mão e telo: manu accipere & tenere. người chên tay Chúa: homem de quem el Rey ſe ſerue em todas as couſas: vir quem Rex adhibet in omnibus negotijs. blay tay: aforrar o braço pera dar pancada: brachium exerere ad percutiendum.

tây, con tây: bada: rhinoceros, otis. vnicornis is. sừng tây: ponta de bada: vnicornis cornu.

tây: Oeſte: occidens, ntis. gió tây: vento Oeste: fauonius, ij.

tây: particular, deſigual: acceptor perſonarum. đức Chúa blời chảng tây^{[đính chính 3]} ai: Deos não he particular, nem deſigual com ninguem: Deus nullius perſonam reſpicit.

tày nhàu: igual: æqualis, e. dicitut etiam in ludo cum pares fiunt. tày: do tamanho, do talho: ſtaturæ ſeu magnitudinis eiuſdem. bàng, idem. tày người nên hai mươi tuổi: o talho da peſſoa ſerà de vinte annos: magnitudo perſonæ eſt circiter viginti annorum.

T

T

tâm, láo᷄: coração, entranhas: cor, dis, viſcera, rum. ác tâm, lào᷄ dữ: roins bofes: prauum cor, viſcera crudelia. đoục, idem.

tam, ba: tres; tres, trium. tam giáo: as tres ſeitas: tres ſectæ, quas è ſinis habuerũt. đạo thích: a ſeita dos pagodes; idolorum ſecta. đạo nhu: a ſeita dos letrados; ſecta literatorum. đạo đạo: aſeita dos feiticeiros: ſecta veneficorum, cujus ſcilicet quidã. laỏ tử, inſignis veneficus auctor eſt. vide, đạo. tam hŏàng: tres Reis ſuperſticioſos; tres Reges ſuperſtitioſi quos impiè colunt nempe, thien hŏàng: Rey do ceo; Rex cæli. địa hŏàng: rey da terra; rex terræ. ngoục hŏàng: rey do inferno; rex inferorum. tam bản: batel, embarcação de tres taboas: cymba trium tabularũ. em tam: terceiro irmão menor; tertius frater minor.

tăm: pao de dentes; dentiſcalpium, ij.

tăm tối tăm: eſcuro: obſcurus, tenebroſus, a, vm. tối tăm mù mịt: treuas: tenebræ, arum.

tàm: bicho de ſeda: bombyx, icis. làm tơ, sâu tơ, cái dọu᷄, idem.

tám: oito: octo mười tám: defoito: octodecim. tám mươi: oitenta: octoginta.

tắm: lauar o corpo: lauare corpus. đi tám cho mát: ir a lauarſe pera ſe refreſcar: balneum adire ad refrigerandum ſe.

tấm: pedaço de qualquer couſa: fruſtum, i. tấm bạc: barra ou pedaço de prata: fruſtum argenti. tấm gạo: pedaços de arròs quebrado quando o pilão: fruſtula orizæ confractæ dum illa contunditur.

tấm tức: ſoluçar com agaſtamento: ſingultire præ ir. vide, nấc.

tạm, làm tạm ꞗệy: fazer algũa couſa por entretanto: facere aliquid quod ad breue tempus ſolũ inſeruire debet.

tan ra: fazerſe em pedaços couſa dura e fragil como vidro, panela de barro &c: confringi rem duram ac fragilem vt vitrum, ollam teſteam, & ſimilia. su᷄́ tan ra: arrebentar a peça: crepare tormentum

T

T

bellicum. ꞗở tan ra, ꞗở quang ra, idem. tan tải: eſpalhar: diſpergo, is. rắc, geo, idem.

tàn lửa: faiſcas de fogo: fauilla, æ. tàn bay lên: aleuantarſe as faiſcas: ſcintillas in altum tolli.

tàn hŏa: murcharſe a flor: marceſcere florem. héo, idem.

tàn Chúa: o ſombreiro du Chùa ou Rey que gouerna em Tonquim: vmbella Regis regnum adminiſtrantis. nam vmbella Regis illius qui vocatur, Bua, dicitur tán ꞗua.

tần, nhà tần: caza de hũ Rey da China que queimou os liuros de confuſio: familia illius regis Sinenſis qui libros Confuſij combuſſit.

tán, khánh tán: festas dos pagodes: feſta ſuperſtitioſa idolorum. tán che bụt: ſombreiro do pagode: vmbella idoli. tán ꞗua: ſombreiro do bua: vmbella buæ. vide tàn.

tán của ra: deſperdiçar o fato; profundere opes, diſſipare rem domeſticam. tốn, idem.

tấn sỉ: o terceiro grao de letrados ſubindo: literatorum tertius gradus aſcendendo. qui ad hunc gradũ peruenit, eximitur ab omnibus tributis & oneribus publicis tam ipſe quam eius filij. qui vero ſecundum tantum gradum attigerunt qui dicitur. hương cóu᷄, ij etiam liberantur ab oneribus publicis & tributis, ſed non eius filij. denique qui ſolum primum gradum ſunt adepti qui dicitur, ſinh đò, ij liberantur à quibuſdam oneribus vilioribus vt à remigis officio aut baiuli & ſimilibus, at non à ſcribendo, & alijs nobiliobus officijs.

tấn, đem đi: leuar: fero, fers. tấn thực: leuar de comer a peſſoa graue: deferre cibum primariæ perſonæ. tấn cho ꞗua: leuar ao bua: deferre buæ cibum.

tản, đi tản, đi một người một nơi: ir cada hũ por ſeu caminho: diuiſim vnum quẽque itinere ſuo progredi.

tận, hết: acabarſe: finio, is. tận thế, hết thế: acabarſe

T

T

o mundo: finire mundum, finem mundi adeſſe.

tạn: chegar: pertingo, is. nước đã tạn gỗ: agoa ià chega ao pao: pertingit iam aqua ad lignum. tạn mây: atè as nuuens: vſque ad nubes. tạn blời: atè o ceo; attingit cælum. đến cho tạn: chegarſe iunto; accedere itaut attingat.

tang, để tang để tăọc: porſe de dò por morte do pay ou may não rapando a moleira &c: luctum inſtituere pro morte Patris aut Matris, quo tempore viri pregma, ſeu partem capitis anteriorem non radunt, mulieres autem partem capillorum abſcindunt, præcipüè pro pro morte mariti. tru᷄ tang: tres annos de dò pollo pay e pollo marido, no qual tempo não he licito cazar e fazem outras ſuperſtiçcẽs aos taes mortos: luctus anni tres pro patre aut marito, in quibus non licet ipſis celebrare nuptias, alias etiam ſuperſtitiones pro illis defunctis exequuntur. chữa tru᷄ tang liên táng: fazer certas feiticeiras, peraque nos tres annos do dò os que morrerão não leuem outros apos sỳ de ſua caſa, e ſe dentro daquelle tempo morre outro deſenterrão o primeiro, e não enterrão o ſegundo nem lhe fazem os conuites acostumados pera não morrerem outros: veneficia quædam tempore luctus fieri ſolita, ne defuncti alios ſecum trahant ad mortem. quod ſi quis ex cõſanguineis eo luctus tempore moriatur corpus defuncti effodiunt, & mortuum de nouo ſepulturæ non mandant nec ſolitis conuiuijs illius mortem celebrant ne fortè alius item conſanguineus moriatur.

tăng, đi tu: fazer ſe bonzo: ſacrificuli munus aſſumere. tăng ni, sãi vãi: bonzo e bonza; ſacrificulus, & ſacrificula.

tầng, vide tờng.

tàng, nó cho tỏ tàng: fallar claro: dilucidè loqui. melius tường.

táng, nhà táng: cazinha ſobre a ſepultura ou de madeira ou de papel : domuncula quædam ſupra ſepulchrum erecta, ſiue lignea illa ſit

T

T

ſiue papyracea.

táng, lien táng^{[đính chính 4]}, vide tang.

táng chì: pedaço grande de chumbo: fruſtum ingens plumbi, ſic de ſimilibus.

táng đắng, dều viẹc: muito que fazer, muitos trabalhos: negotia multa, tribulationes multæ.

táng cột: baſe de coluna: baſis columnæ.

tặng, phu᷄ chức: dar dignidade, grao &c: dignitatis ſeu magiſtratus ad gradum euehere.

tanh: fazer aſco: ſtomachum prouocare. tanh hôi: feder couſa podre: putidus, a, vm.

tánh: acabar a bebedice: redire ad metem poſt ebrietatem. dicitur etiam de quocunque caſu quo quis ſemotus à mente redit ad ſe. tánh rượu: ià cozeo: vinum iam digeſſit. đã tánh, đã tỉnh, idem.

tạnh: eſtear a chuua: ceſſare pluuiam. mưa đã tạnh, idem. blời tạnh: depois de chouar aclarar o tempo: ſerenum fieri cælum poſt pluuiã.

tao: eu: ego. cum ſcilicet ſuperior cum valdè inferioribus loquitur vt pater cum filijs, nobilis cum viliſſimis, pueri etiam inter ſe loquentes aut contendentes ita loquuntur. nói mầy tao: fallar ſoberbo deſprezando aos outros: ſaperbè loqui contemnendo alios. ngươi tớ, idem.

táo, bếp: fagão: focus culinæ. táo cŏên, ꞗua bếp, vide bếp. phăm cao, Dij lares.

táo, blái táo: maçãa de nafega; ziziphum, i.

tạo, dựng: alleuantar: attollo, is. dựng cột nhà: aleuantar as colunas da caza: attollere aut erigere columnas domus. vnde quod Ethnici dicunt, tạo thien lợp địa, pro creatione cæli & terræ eſt illorum error cum putent ex pręexiſtente materia factum fuiſſe mundum, etiam ſine cauſa prima, atque ita. notandum nos non poſſe eo modo loquendi vti ſine explicatione.

tạo, đến: chegar: aduenio, is.

tạo᷄, cái tạo᷄: atacador: fartor.

T

T

tormenti bellici aut fiſtulæ ferreæ. tạo᷄ dồi su᷄́, idem.

tắp, nhỏ tấm tắp: muito pequenino: paruulus valdè. nhỏ tắp tắp, idem.

tắp, tắm tắp: lauar todo o corpo: abluere totum corpus. rửa, dicitur de parte corporis.

táp: tormenta; tempeſtas, atis. bão táp: tufão, vento grande que corre os rumos: ventus ingens in circuitum furens. is non naues ſolum in mare demergit, ſed & arbores è terra euellit. gió idem.

táp, ăn táp: comer carne crua ou mal aſſada: carnem crudam aut ſemiuſtulatam tam comedere.

táp, chạy táp đi: fugir, porſe em cobro: fugere, recipere ſe in tutum.

tạp, gỗ tạp: madeira colhida fora de vès que apodrece facilmente: immaturè ſectum lignum quod facilè putreſcit.

tạp, ăn tạp: comer carne, ou peixe, ou ouos, ou qualquer couſa da que não comẽ os pagodentos nos ſeus ieiuns: carnẽ piſces oua aut aliquid ex ijs comedere à quidbus abſtinẽt Ethnici in ſuis ieiunijs, quæ vocant ăn chay, ở tạp: eouſa ſuja: ſpurcus, a, vm. dơ, idem.

tập: enſayarſe pera algũa couſa: exercere ſe ad aliquid. tập bắn su᷄́: atirar com eſpingarda ou peça de artilharia à barreira pera adeſtrarſe: fiſtulam ferream aut tormentũ bellicũ explodere ad exercitiũ. tập ngựa: amançar o cauallo; domare equum. tập cŏên: adeſtrar os ſoldados: exercere milites ad pugnam. tập voi: amançar o elephante: cicurare elephantem.

tắt lửa: apagar o fogo: extinguere ignem.

tắt, đi tắt: ir por atalho: breuiori via incedere. nói tắt: fallar compendioſamente: ſuccinctè loqui. giảng tắt: recopilar o cateciſmo cõpendio cathechiſmum docere.

tắt nghỉ: morrer: mori. tắt hơi, idem.

tắt, gió đã tắt: ceſſou o uẽto: ceſſauit ventus. đã lạng, idẽ.

T

T

tát nước: botar agoa, como de embarcação ou tanque pera eſgotala: eijcere aquam vt è naui, palude, & ſimilibus, donèc exhauriatur. tát nước cho cạn, idem. gầu tát nước: certo instrumento a modo de ceſto piqueno feito de hambùs bem tapado com pes ou charão, e com eſte ſe bota agoa das embarcações de Annam: inſtrumẽtum quoddam in modum ciſtæ paruulæ ex canis indicis contextum & benè compactum piceque aut ſandaracha linitum, atque hoc inſtrumento è nauigijs maioribus regni Annam exhauritur aqua.

tất, bít tất: meyas ou botas: tibialia vm. ocreæ, arum. melius. miệt pro tibialibus.

tặt, nên tặt: doença com prida: morbus diuturnus. tặt nguyen: doença malignas pegajoſas: morbi cõtagioſi maligni. tặt bạnh: peſte: peſtis. tặt phu᷄: doença de lazaro: morbus elephantiacus.

tàu: nao, nauio grande: nauis. đáo᷄ tàu: fazer nauio: nauem condere.

tàu voi: eſtrebaria de elephantes: ſtabulum elephantium. tàu ngựa: eſtrebaria de cauallo: ſtabulum equorum.

tàu, mực tàu: tinteiro de carpenteiro pera botar linhas: atramentarium fabri lignarij quo lineas in ligno ipſe producit.

tàu nhà: certa taboa no remate do telhado iunto as beiras: tabula quædam in termino tecti iuxtà imbrices.

tạu, mua: comprar: emo, is. tạu thuyèn: comprar embarcaçam; emere nauigium.

tâu: palaura de corteſia com que ſe falla ao bua: verbum vrbanitatis quod præmittitur cum quis buam alloquitur. tâu ꞗua vạn tüế: Voſſa Alteza viua dès mil annos: Rex in æternum viue.

tạu᷄ vide tạo᷄.

tấu᷄, vide tóu᷄.

te bắt cá: certa rede de peſcar: rete quoddam ad piſcandum.

tê chên: pè dormente: ſtupidus, a, vm.

tê; aquelle outro: ille alius.

T

T

ou᷄ tê: aquelle outro Senhor: ille alius Dominus. ou᷄ kia, idem. in prouincijs meridionalibus dicitur te, pro kia.

tè he: deſcuberto, mal compoſto: ſeminudus, a, vm, vel incompoſitis veſtibus indutus.

tề gếy cho bàng: aparar o papel pera que fique igual: reſecare cartam vt fiat ęqualis. tề sắch, idem.

tế: ſacrificar: ſacrifico, as. tế lễ đức Chúa blời: ſacrificar a Deos: ſacrificium offere Deo. đơm ma tế quỉ: ſacrificar ao diabo: litare diabolo, defunctis &c. văn tế: rotolo em que vay eſcrito o nome do diabo aquẽ ſe offerece o ſacrificio: ſchedula in qua conſcriptum eſt nomen dœmonis cui litatur.

tế ngựa, chạy ngựa: correr a cauallo: equitando currere.

tế: botar algũa couſa com a mão, ou cõ o pè: proijcere aliquid manu aut pede. tế nước: botar agoa com a mão: proijcere aquam manu. tế càu lên: dar rechaço na pela com o pè: repercutere pilam pede. nước tế ꞗĕào thuyèn: ſaltar agoa na embarcação: exilire aquam in cymbam.

tẽ, gạo tẽ: arròs ordinario, oriza communis prout diſtinguitur ab ea quam luſitani, pulò, vocant.

tẽ, hát tẽ: cantar mal: inſulsè canere.

tếu: lançar as ſortes cõ duas caixas: ſortes dare iectis duabusmonetis æneis. tếu sấp: cairẽ as caixas ambas com as letras pera baixo: ſortis monetas ambas decidere literis infrapoſitis, aut ſolo adhærentibus. tếu ngửa: cairem com as letras pera riba; ſortis monetas ambas decidere literis in parte ſuperiori patentibus.

têm blâu: concertar o betel; cõcinnare foliũ, quod luſitani, betel, vocant, ad edendũ.

tên: nome: nomen, nominis. danh, idem. tên là đí gì: como ſe chama: quomodo vocatur ? tên là gì, gọi là gì, idem. đặt tên: por o nome: imponere nomen. tên xấu: roim fama; nomen malum. mặt tên: perder o credito: fidẽ ſeu authoritatem amittere.

T

T

tên: ſeta: ſagitta, æ. me tên: ferro da ſeta: ſagittæ ferrum.

tép, cái tép: cameroẽs piquenos: gãmari paruuli. tôm nhỏ, idem.

tết: feſta do anno nouo: recentis anni feſtum. ăn tết ba ngày: feſtejar com banquetes os tres primeiros dias do anno nouo: celebrare conuiuijs triduum recentis anni. tết năm: fazer feſta com conuites ao primeiro mestre cada hũ na ſua arte o quinto dia da quinta lua: celebrare conuiuium primo magiſtro quem tien ſư vocant quinta die quintæ lunæ, vnuſquiſque iuxta artem quam profitetur. ſolent etiam tunc magiſtris viuis & parentibus alijſque ſuperioribus deferre munera. tết ai: dar preſente de comer e beber a alguem neſſas feſtas: munera eſculentorum dare diebus illis quos tết vocant.

tẹt, blái tẹt: fruita mangrada: aduſtus inclementia cæli fructus, vel vredine.

tha, khác: diferente; alius, a, vd.

tha: perdoar: dimitto, is, parco, is. tha tội tha vạ: perdoar os pecados e caſtigos: dimittere peccata & pœnas.

tha: leuar a aue ou animal algũa couſa na boca ou nas vnhas: exportari ore aut vnguibus ab aue aut alio animali aliquid raptum. chim tha rác làm tổ: leuar a aue no bico as palinhas pera fazer o ninho: aſportari paleas roſtro ab aue ad nidum conficiendum. còn mèo tha chuột: o gato leuar o rato na boca: aſportari à fele murem in ore.

tha, thối tha: cheirar mal: fæteo, es.

tha, thịt tha: dor que vem de ſe coçar, de frio &c:

thà: ſoltar alguem que està preſo: ſoluere aliquem à vinculis, nam de auibus alijſque animalibus dicitur thả.

thà: antes: præſtat. thà chết chảng thà chối đạo: antes quero morrer, e não negar a ley: feram potius mortem, non feram negare legem.

thà, thạt thà: homem

T

T

de verdade: verax, cis.

thả: largar aues ou animaes que eſtão preſos: ſoluere captas aues aut animalia quæcunque, de hominibus dicirur, thà.

thả, đi thao᷄ thả: ir de vagar: pedetentim incedere, sẽ sẽ, idem,

thả, nẻ thả: ſarjar: ſcarifico, as. giác, idem.

thắch nhau: apostar: ſponſionem facere. thắch đánh nhau: deſafiarſe: prouocare ſe inuicem ad ſingulare certamen. ghẹo nhau, idem. thắch cớ, bỏ vạ cho: aleuantar falſo: falſum in alium conijcere.

thặch, đá: pedra: petra, æ. ſai thặch: fazer andar hũa pedra por feiticeria: petram pręſtigijs mouere loco. khiến tặch, idem.

thai: harriga de molher prenhe: vterus fœminæ grauidæ. có thai: concebeo: concepit. chiụ thai, nghén, idẽ.

thai, khŏan thai: de vagar: lentè. sẽ sẽ, idem.

thái, cả: o ſummo: maximus, a, vm. thái kực: o primeiro principio: primum principium quod literati Sinenſium ponunt, nempe materiale & ſine intellectu tanquam materiam primam ex qua cælum & terra originem habeant, nullam tamen ponunt cauſam efficientem ſeu primum motorem. đức bà thái coấc lảo: mãy del Rey: Mater Regis Tunchinenſis. thái coấc, idem. lao᷄ thái: dragão grande: magnus draco, nomen cuiuſdam regis in regno dicto, cao bàng.

thay: muito: valdè. tốt thay: muito bom: valdè bonus. ŏán thay: muito inimigos: valdè infenſi inimici. khŏan thay: muito clemente: valdè clemens.

thay: em lugar de outrem: loco alterius. thay Chúa blời tha tội: em lugar de Deos perdoar os pecados: vice Dei remittere peccata. thay mặt ꞗua Chúa: Vizorey: Prorex, egis. thay nhau: reueſarſe: alternari inuicem. dổi, idem. thay nón đội mũ: em lugar de chapeo trazer barrete: loco galeri vti pileo. thay vì, idem.

thay thảy: todos ſem ficar

T

T

ninguem: omnes nemine dẽpto. hết thay thảy, idem. alij, hế dê thảy, vel hễ đê thảy.

thây: corpo morto: cadauer, is. thây ma, xác, idem.

thày: meſtre: magiſter, tri. thày thuóc: medico: medicus, i. thày đạo: pregador da ley: magiſter legis. thày phù thủy: feiticeiro que cura os doentes com feiticerias: veneficus qui infirmos veneficijs curare tentat. thày bói: feiticeiro que fas profiſsão de adeuinhar; veneficus qui diuinationibus intendit. thày điạ lí: feiticeiro que buſca ſepulturas pera fazer Mandarins: veneficus qui terram quærit aut locum ad ſepulchrum aptum, ad hoc vt filij aut nepotes ſepulti magiſtratus obtineant. thày chữ: meſtre de eſcola: magiſter ſcholaſticorum. bà thày: molher que ſabe letras: mulier quæ literas ſinenſes nouit. đức thày: honra que ſe dà a mestres principaes, ou a peſſoas graues &c; titulus honoris qui præcipuis quibuſdam magiſtris datur, vel nobilibus perſonis etiam fœminis quæ literas norunt. quan thày: o mandarim de cada hum: magiſtratus cui quis ſubeſt. làm thày: fazer officio de mestre: magiſtri munus exercere.

thấy: ver cõ effeito: videre de facto, xem chảng thấy ai: olhei ſe via alguem, não vì ninguem: perſpexi vt aliquem viderem, vidi neminem. dicitur etiam de omnibus ſenſibus, vt. nghe thấy: ouuì: audiui. thấy tiếng: ſe ouue a vos: auditur vox. ngưởi thấy: cheirar: olfacere. đã thấy: ià achei: inueni iã. tìm chảng thấy: buſqueinão a hei quæſiui & non inueni. thấy: ſaber por experiencia: experimento didiciſſe. thấy nó lào᷄ dữ: tenho experiencia ſer elle de roins bofes: expertus ſum illum peruerſi eſſe ingenij.

thảy, vide thay thảy.

tham: cubiçar: appeto, is. chớ tham của người: não cubiçaras o fato alheo: rem alienã ne concupiſcas. tham lam, idem. gian tham: com engano querer leuar o alheo:

T

T

arripere velle dolis & fraudibus rem alienam. tham đốc: dinidade pequena de mandarim na aldea: magiſtratus quidam exiguus in pago. ou᷄ tham, idem.

thăm, gưởi mlời thăm ai: mandar recados a alguem: ſalutationes alicui mittere. đi thăm ai: fazer viſita a alguem: inuiſere aliquem, pro infirmis melius viếng. hỏi thăm: preguntar nouas: noua nuntia inquirere. thăm tin, idem.

thăm: ſortes que ſe tirão, ou lanção: ſortes, quæ iaciuntur, aut ext ahuntur. bỏ thăm: botar ſortes: ſortes iacere. bẻ thăm: tirar ſortes de palinhas: ſortes è paleis extrahere, cum illas quis manu tegens ſuam quiſque fortuitò trahit breuiorem aut longiorem. bắt thăm, bẻ găm, idem.

thâm, mùi thâm: cor preta terrea que não tem lustre: color niger minimè ſplendens. áo thâm: cabaya preta que não tem lustre: pulli coloris veſtis, nigra.

thâm bờ ruộng: entrar polla varzea do outro comendolhe o vallado: ſubripere agri alieni partem perrumpendo aggerem interpoſitũ. thâm ꞗĕào: entrar com perturbação: turbas excitando ingredi. tlộm thâm: os ladroẽs entrão: fures ingrediuntur. lŏạn thâm: aleuantamento: rebellio, nis.

thàm, nói thàm thàm: fallar a puridade muito manſo: ſecretò loqui, & demiſſa admódum voce. lo thàm thỉ: cuidar conſigo: cogitare ſecum. ngắm, gẩm, idem.

thắm: cor vermelha: rubeus color. đỏ thắm: carmeſim: murex, ricis. nhểu thắm: touquinha carmeſim: ſericum quoddam murice tinctum.

thảm, đi ngay thảm thảm: ir caminho direito: recta omninò via incedere.

thãm, thương thãm thiét: amar teneramente: tenerè amare. yêu, mến, idem.

thẩm: treſpaſſar a agoa algũa couſa: peruadi aliquid ab aqua. thẩm nước, thâu ꞗĕào, idem.

thậm phải: he muita rezão: valdè conſonum rationi eſt.

T

T

thậm mlớn: muito grande: valde magnum.

than: caruão: carbo, nis. than lửa: braſa: carbo ignitus.

than thở: ſuſpirar, deſabafar cõ alguem: ſuſpiro, as, nudando ſecretũ alicui relaxare animum. than thỉ: gemer: gemo, is.

thân: modo de fallar cõ peſſoa graue abaixo del Rey: titulus ſeu honor qui exhibetur primarijs perſonis infra Regem. thân ou᷄, thân đức ou᷄, thân ou᷄ gìa muôn tuổi: viua Voſſa Eſcellencia, Voſſa Senhoria muitos annos; Veſtra excellentia, Veſtra Dominatio Neſtoreos viuat annos. tâu ꞗua, dĕọu᷄^{[đính chính 5]} Chúa, bạch thày, chiềng ou᷄. hi ſunt tituli honoris.

thân: corpo: corpus, poris. thân xác: corpo morto: cadauer, is. đã nên thân: ià he homem: iam virum agit.

thân, đòu᷄ thân: virgem: virgo, ginis.

thân thẻ: corpo viuo: corpus viuens.

thân thích, họ hàng: parentes: conſanguinei.

thân thích: certas riſcas em pao, eſpecie de feiticeria: lineæ quædam ſuper lignum ductæ, veneficium.

thân, khỉ: bugio: ſimia, æ. giờ thân: hora, das tres atè as cinco depois de meyo dia: hora à tertia ad quintam poſt meridiem. vide giờ.

thân, một thân một mềnh tôi: ſou sò não tenho ninguem: ſolus ſem ego, non habeo hominem.

thăn: lombos: lumbi, orum. thăn^{[đính chính 6]} thịt lợn: lombos de porco: lumbi porcini.

thần, tôi: eu, vaſſalo, ſeruo: ego, loquendo cum de miſſione, nam ſignificat etiã hæc vox clientem & ſeruum.

thần: o diabo que chamão tutelar do lugar: diabolus quẽ loci tutelarem vocant. is vt plurimum eſt facinoroſus aliquis ibi occiſus, aut etiam aliquod animal mortuum in eo loco, cumque aliquid mali cuipiã ibi acciderit ſtultè putant id ab illo homine aut animali factum, & deinceps eum colunt, erigendo domũ altare &c. dantque illi titulum Regis aut Magiſtratus,

T

T

ne ſcilicet ſimile infortuniũ illis adueniat. thần kì: idem.

thần xích: certo pao que tomão na mão os feiticeiros que curão os doentes: baculus aut lignum quoddam quod manu apprehendunt venefici cum ægrotos curant, virtutem in eo ponẽtes baculo.

thần, thien thần: Anjos: Angeli. quỉ thần: diabos: dœmones. thần sát đánh: eſſe diabo te mate: diabolus ille te occidat. đạo lộ, thần quan đánh, idem maledictũ.

đơm thần quan: offertas que fazem a eſſe diabo pera que lhe não faça mal: oblationes diabolo factæ ab Ethnicis ne illis noceat, vel in itinere, vel in alio negotio. hu᷄ thần, vide hu᷄.

thần, ſao bắc thần: a eſtrella do norte: ſtella polaris.

thần vì: certa taboa em que ſe eſcreue o nome do defunto pera lhe fazerem zumbaya: tabula in qua conſcribitur nomen defuncti vt illi ſolita reuerentia demiſſo in terram capite fiat.

thần, ꞗua thần ou᷄: o Rey da China que dizem inuentou o arado, e cultiuar a terra: nomen Regis Sinarum quem dicunt fuiſſe inuentorem aratri, docuiſſe que agriculturam, atque ideò illum colunt.

thần, quan đại thần: os mandarins grandes: magiſtratus ſupremi, tanquam præcipui Regis ſerui. quan tôi cả, idem. sứ thần: embaixador: nuntius regis.

thần lăn: ſaltão como lagartixa; piſcis quidam figuram habens lâcertulæ.

thần, nọi thần: nome odioſo de Eunuco: Eunuchi nomen, ſed odioſum. vide tru᷄ sử, cạn.

thán, bàng than thán: muito igual: æquale, & valdè planum. đất than thán: terra plaina e muito igual: planum & valdè æquale ſolum. phảng, idem. thẩn, lẩn thẩn: ter muitos negocios cõ confusão: confusè multis negotijs implicari. lẩn lộn, idem.

thang: eſcada: ſcala, æ. bợc thang: degraos da eſcada: ſcalæ gradus. bắc thang lên: por eſcada pera ſubir: ſcalam

T

T

ad aſcendendum apponere.

thang, bún thang, vide bún.

thang, vi thang: rozalgar: aconitum, i. vi ſang, idem.

thăng, len: ſubir: aſcendo, is. thăng thien, len blời: ſubir ao ceo: aſcendere in cælum. đốt thăng thien: botar foguetes; emittere igniculos ſurſum volantes. đốt óu᷄ pháo, idem.

thăng, cái thăng gạo: medida de arròs: menſura orizæ. cái thưng, đấu, idem.

thàng: nome com que ſe chamão os meninos, moçose gente baixa: nomen quo vocantur pueri, famuli, & viles perſonæ. thàng đỏ: menino que ha pouco que naceo: infans recens natus. thàng nhỏ: menino: puer, i. ơ thàng kia: ò moço: heus tu. ſao làm ꞗệy thàng kia: porque fiſestes aſsỳ madraço: nebulo cur ita feciſti. thàng ngo: nome com que chamão aos Chinas por deſprezo: nomen quo ſinas vocant per cõtemptum. thàng cha mầy: filho de hũ madraço: nebulonis fili, eſt conuitium inter ipſos graue, valdè tamen vſitatum. thàng nầy dể ngươi: este madraço he ſoberbo: nebulo hic ſuperbit.

thắng đới: cilhas de cauallo: cingula lateralia equi.

tháng: mes: menſis, nempe lunaris, annus enim communis apud Annamitas habet duodecim lunationes, intercalaris vero tredecim, qui accidit ſecundo aut tertio quoque anno, quæ omnia faciunt ex computo ſinenſi. tháng no: mes de trinta dias: menſis triginta dierum. tháng thiếu: mes de vinte noue dias: menſis dierum viginti nouem. tháng giéng: a primeira lua: menſis primus lunaris. tháng hai, ba: a ſecunda, a terceira lua: menſis ſecundus, tertius. tháng tư: a quarta lua: quartus menſis. reliqui modo ſolito in reliquis rebus numerantur præterquam quod non additur particula ordinalis, thứ, vt fit in alijs rebus cõmuniter. tháng chạp: o derradeiro mes: menſis vltimus. tháng nhüện: o mes que ſe acrecenta quãdo o anno tem

T

T

treze meſes: menſis qui ſuperadditur, quando annus conſtat tredecim menſibus ſeu lunationibus. tunc autem duo menſes vocantur eodẽ nomine iuxtà mathematicorum computum vt ſi verbi cauſa ſecundus menſis duplicetur, tunc dicitur, tháng hai tlước: o ſegũdo mes d’antes: ſecundus menſis prior. tháng hai ſau: o ſegundo mès depois: menſis ſecundus poſterior. vocantur etiam menſes nomine horarum, vt tháng dần: o primeiro mes: menſis primus. tháng mẹu: o ſegundo mes: menſis ſecundus. & ſic de reliquis, vide giờ. đầu tháng: o principio do mes: menſis principium. mạt tháng: o fim do mes: menſis finis. vocant etiam primam partem menſis vſque ad decimum diem thượng, à ecimo vſque ad vigeſimũ, tru᷄, mediã. à vigeſimo demũ die vſque ad finẽ, hạ, poſtremam. tháng nào: em que mes; menſe quonam ? mấy tháng nay^{[đính chính 7]}: quantos meſes ha: quot ab hinc menſibus ?

thảng: enteſar: tendo, is. thảng thảng, idem. thảng dêy: enteſar corda: tendere funem. keó cho thảng: puxar pera ficar teſa: trahere vt tenſus fiat funis.

thảng, đi thảng: ide caminho direito: recta incede via. ngay thảng, ngay, idem.

thanh gươm: folha de eſpada: ferrum enſis. thanh tle: hũ pedaço de bambù fendido; fruſtum cannæ indicæ fiſſum.

thanh nhàn: bemauenturança: fœlicitas, atis. thanh vắng: ſolitario: ſolitarius, a, vm. vắng vẻ, idem.

thanh, làm thang giả: fingir: fingo, is, vide, thinh.

thanh đô vương: nome proprio do Rey de Tonquim que reinaua quando a primeira vès la chegarão os Padres: nomen proprium Regis Tũquinenſis qui regnabat cum primum illuc aduenere Noſtri Patres.

thành, nên: fazer, fazerſe: facio, is, fio fis. ſinh thành, ſinh nen: produzir gerando: producere per generationẽ. thien ſinh nhin, nhin thành thien: o ceo gèra ao homem,

T

T

e o homem prodùs ao ceo: cælum generat hominem, & homo producit cælum. proloquium falſum Ethnicorum quo cum plebe ſuos tegunt errores nomine cæli intelligendo hominem.

thành: fortaleza, ou cidade murada: arx, vel ciuitas munita mænibus. xêy thành: cercar a fortaleza com muro; muro circundare arcem. thành lủy: baluarte: propugnaculum, i.

thành hŏàng^{[đính chính 8]}, nơi thờ ꞗua: o lugar em que adorão o diabo a que chamão tutelar das aldeas e por iſſo lhe dão titulo de Rey: locus in quo adorant dœmonem quem pagorum tutelarem putant, atque ideò Regis nomine inſigniunt. vide, thần.

thánh: couſa ſanta: ſanctus, a, vm. nên thánh: fazerſe ſanto: ſanctum fieri. rứt thánh: ſantiſſimo: ſanctiſſimus, a, vm. thánh hièn: ſanto e bom: ſanctus & bonus. titulus quo ſuum confuſium honeſtant ſed immeritò, quia vel ille non nouit omnis sãctitatis & bonitatis auctorẽ Deum ſine quo non poterat eſſe ſanctus nec bonus, vel ſinouit & alios non docuit cũ eſſet magiſter, quomodo poteſt vocari ſanctus & bonus?

thao: os cor doẽs de ſeda que cingem os nobres e letrados: funiculi ſerici quibus cinguntur nobiles & literati. thắt thao: cingilos: funiculis ſericis nobilium & literatorum cingi. tháo thao ra: deſpilos, tiralos; funiculos ſericos quibus nobiles & literati cinguntur diſcingere. cổi, idem.

tháo: deſmanchar algũa couſa que eſtà pegada, encaixada: reglutino, as. thaó sắch ra: deſencadernar o liuro: reglutinare librum. thaó nước ra: abrir o tanque, ou outra couſa em que eſtà a agoa repreſada, pera fazala ſair; aperire paludem aut quid ſimile, vt effluat aqua ibi retenta. tháo dĕạ: camaras: diſſenteria, æ. tháo tắoc: deſatar o cabello: ſoluere comam.

thaỏ, cỏ: erua; herba, æ. thaỏ moục, ſang cỏ: aruores e eruas: herbæ & arbores.

T

T

thảo, cam thảo: alcaçùs: glycyrrhiſa, æ.

thảo: honrar: honoro, as. thảo kính cha mẹ: honrar e reuerenciar pay e may: honorare & reuereri Patrem, & Matrem. thaỏ, lào᷄ thảo: dar ou tomar de boa vontade: dare aut accipere lubenti animo & grato.

thăóc: nelle, arròs por eſcaſcar: oriza cum pellicula. lúa thăóc, idem. xay thăóc: moelo pera lhe tirar a caſca: orizam molendino manuali conterere vt exuatur pellicula. sảy thăóc: fazer vento ao nelle pera o alimpar: vẽtilare orizam. hột thăóc: grão de nelle: granum orizæ.

thăóc, voi thăóc: vrrar do elephante: vox elephantis. hồm thăóc: üyuar do tigre: vlulatus tigris.

thăóc, mửa thăóc: vomitar com vehemencia: euomere cum conatu.

thao᷄ thả: de vagar: lentè. sẽ sẽ. idem.

thao᷄ manh: cego com os olhos abertos: cæcus oculos apertos habens.

tháo᷄, cái tháo᷄: boyão curto com barriga e boca largas: diotæ ſpecies breuis, ſed ſatis lati ventris & orifici.

tháp: torre: turris, is.

tháp bút: canudo em que ſe mete o pincel: theca in qua penicilli cuſtodiuntur.

thấp, ướt: molhado: madidus, a, vm.

thấp: baixo: breuis, e. nơi thấp: lugar baixo: locus humilis. người thấp ſe: homẽ muito piqueno: homo valde breuis, curtus. tiểu nhin thấp í: gente vil, de baixos penſamentos: perſona vilis, humiles habens cogitationes.

thấp, làm thấp thŏảng^{[đính chính 9]}: fazer cõ pouca aplicação: perfunctoriè operari. alij thất thŏảng.

thập, mười: des: decem. thạp nhị, mười hai: doze: duodecim. nhị thập, hai mươi: vinte: viginti.

thắt: apertar: ſtringo, is. thắt nút: apertar o nò: ſtringere nodum. thắt cổ chết: apertando o peſcoço matar: ſtringendo collum occidere, ſiue per ſuſpendium ſiue per quamlibet ſtrangulationem gutturis. thắt lưng:

T

T

cingirſe fita: ſtringere zona lumbos. thất thao, vide thao.

thất, bảy: ſete: ſeptem. thứ bảy: ſeptimo: ſeptimus, a, vm.

thất, ſay thất thiểu: cambetas de bebado: titubatio ebrij. đói thất thểu: de fome: titubatio famem patientis.

thặt: verdade, certo: veritas, atis, verus, a, vm. nói thặt: fallar verdade: verum loqui. cho thặt: certamente: certè, profectò, ſanè. thề thặt: iurar verdade: verum iurare. thề ngay, idem. thặt thà: fiel, ſincero: veridicus, a, vm, ſincerus, a. vm.

thau: latão: æs, æris. chỉ thau, arame de latão: æris filum. gỏ thau lại: fazer obra de latão batendoo: æris opus percutiendo conficere, lá thau: folha de latão: æris lamina. hàn thau: ſoldalo: æsferruminare.

thau rau: batel: cymba. thau bạt, vide bạt.

tháu^{[đính chính 10]}: animal ou aue nem muito piqueno, nem muito grãde: auis aut animal quodcunque nec valde paruum nec valdè magnum. chŏai, idem. gà thaú: franga: pullaſtra, æ. bồ thaú: vitela, nouilho: vitulus, i &c.

tháu, ꞗiét tháu: eſcreuer confuſo, cõ muitas rabiſcas: confusè ſcribere. chữ tháu, idem.

thảu, nghe thảu thảu: ouuir atè o cabo com atenção: attentè vſque ad finem audire.

thâu, tlộm^{[đính chính 11]}: apanhar por força: rapio, is. thâu đạo. tlộm cáp: ladrão; latro, nis.

thâu ngày thâu đêm: todo odia e toda a noite; tota die & tota nocte. thâu đêm tối ngày, idem.

thâu: furar de parte a parte: perforare ab vna parte in alteram. thâu qua hai bên, idem. nước thâu ꞗĕào: penetra a agoa molhando algũa couſa: peuetrat aqua madefaciẽdo aliquid. thâu thành: minar o muro: ſuffodere mænia. thâu tù^{[đính chính 12]}: minar o carcere; ſuffodere carcerem. thấu, idem.

thấu, xem thấu: adiuinhar as couſas auſentes, feiticeria: diuinare abſentia, veneficium.

T

T

thấu ꞗĕào, vide thâu.

thâu᷄, vide thou᷄.

thê, ꞗợ: molher: vxor, is. chính thê, ꞗợ thặt: verdadeira molher: vera vxor. ꞗợ cả, idem.

the, cái the: peça rala como de veo com que as molheres cobrem a cabeça &c: ſericum rarum vt velũ quo mulieres tegunt caput &c. mũ the: barrete ſeiſtauado dos letrados e nobres: pileus exagonus quo literati & nobiles Annamitæ vtuntur. thu the: mato ralo de poucas aruores: ſylua rara paucarum arborum. le the, idem.

the, thuóc the: mezinha: pharmacum, i.

the, ꞗỏ cam the con mắt: a caſca de laranja eſpirrar nos olhos: inſilire in oculos ſuccum corticis mali aurei.

the, reo the thé: dar grandes riſadas com matinada; cachinnor, aris.

thề: iurar: iuro, as. ăn thề: aiuramentarſe: coniuro, as. thề ai: iurar por alguem: iurare in nomine alicujus. thề ngay: iurar verdade: iurare verum. thề thặt, idem. thề dối: iurar falſo: iurare falſum. thề gian, idem. bắt thề: fazer iurar a alguem: iuramentum ab aliquo exigere. thệ, idem.

thế, đời: mundo: mundus, i. thế gian, thế giái, idem.

kớu thế, chửa đời: Saluador do mundo: mundi Saluator. tận thế, hết thế: acabarſe o mundo: mundi finem aduenire.

thế đầu: cortar o cabello por deſprezo do mundo: capillos tondere in contemptum ſæculi. thế tăóc, idem.

thế: estribar, em algũa couſa: inniti alicui rei. thế tàu^{[đính chính 13]}: depender a vida da não: dependet vita noſtra à naui. thế thăóc: eſtribar no nelle: inniti orizæ. cậy thế ai: eſtribar em alguem: confidere alicui.

thế, vide thê.

thẻ đàng: repartir do caminho o que cada hũ ha de terreplenar: diuidere viam in partes, quam quiſque aggerare aut terra complere debeat.

thễ: modo, feição: modus, i. một thễ, nhin thễ: d'hũ

T

T

caminho fazer dous mandados: vna fidelia duos dealbare parietes. một thễ: do meſmo modo: eodem modo. cu᷄̀ ꞗệy, idem. bàng thễ, ꞗi bàng: ſe poruentura: ſi fortè. như thễ: como: veluti. thân thễ tốt: bom talho de corpo: iuſta corporis ſtatura. xấu thễ: roim feição: modus peruerſus. thễ nào^{[đính chính 14]}: de que modo: quomodo ? thễ naò thễ nào: de qualquer modo: quodmodocunque.

thễ thóu᷄: liberal: munificus, a, vm.

thệ, thề, vide thề, hư thệ, thề đói: iurar falſo: iurare falſum.

thêm: acrecentar: addo, is. thêm ꞗĕào: acrecentar metendo dentro: augere intromittendo. thêm đơm: acrecentar de qualquere modo: ſuperaddo, is.

thềm nhà: o pauimento que fica fora da caza ao redor pera andar de baixo das beiras: pauimentum quod circuit domum, & tegitur imbricibus.

thèm của ăn: deſejo de comer algũa couſa, como as molheres prenhes coſtumão ter: deſiderium aliquid edendi, vt fit in fœminis grauidis.

then cửa: tranca da porta: repagulum, i. obex obicis.

thẹn, hổ ngươi: ter vergonha: verecundiâ ſuffundi. thẹn mặt, idem.

theo: ſeguir, ir de tràs, imirar: ſequor, eris, imitor, aris. theo chảng lợp: indo apòs alguem não no alcançar: ſequendo aliquem non aſſequi. theo í đức Chúa blời: ſeguir ou conformarſe com a vontade de Deos: ſequi voluntatem Dei. theo í mềnh: fazer ſua vontade; ſequi propriam volũtatem. theo chên bắt chước ai: imitar alguem: imitari aliquem. theo ai, idem.

thếp: cubrir com ouro ou com prata ou ainda com charão: linire aut tegere auro, vel argento in folia ſubtiliſſima diducto, aut etiam ſandaracha. thếp vàng: dourar: inauro, as. thếp bạc: pratear: tegere folijs argenti tenuiſſimis. ſơn thếp: charoar: ſandaracho, as. cái thếp: o pincel com que acharcão: penicillus.

T

T

quo quid ſandaracha inficitur. alij phết.

thép: aço: calybs, ybis.

thép, ăn thép: viuer como de eſmola ou de ſobejos de outros &c: ſuſtentari ex eleemoſynis aut reliquijs aliorum.

thẹp: os gomos da laranja e de outras fruitas: particulæ aut diuiſiones interiores mali aurei aut aliorum fructuum, melius, múi.

thết: conuidar: inuito, as. mời, idem. thết blầu: conuidar com betle: inuitare ad edendum folium quod, betle, à luſitanis vocatur, & eſt valdè in vſu. thết mlời đãi: offerecimentos fingidos: verba vebanitatis quibus aliquid fictè offertur.

thét nút: apertar o nò: ſtringere nodum. vide thắt.

thêu: baſtidor, lauores na peça: ſericum acu pictum, vel labore phrygio.

thểu, thắt thểu, vide, thắt.

thệu, cây thệu: romeira: malus punica, malus granata. blái thệu: romãa: malum punicum, malum granatum. thệu lệu, idem.

theu, vide theo.

thi: exame de letras: examen ad gradus literatorum. tràng thi: caſa dos exames: domus examinum ad gradus. nhà thi, idem. đi thi: ir compor pera os exames; cõponendi cauſa ad examen ire. thi: exame no qual vence quẽ mais pode: examen in quo potentior vincit.

thi, áo phảng thi: cabaya ſem rugas: veſtis plana ſine rugis.

thí, hội thí: exames ſolẽnes na corte pera os graos inferiores: examina inferiora in ſingulis prouincijs pro gradibus inferioribus.

thí của cho kẻ khó khan: dar eſmola aos pobres: eleemoſynam pauperibus elargiri.

thí dụ: per exemplo: exempli gratia.

thí là thí: coxim de ſella: puluinar ephippij, vel ſtrati

T

T

equi ſtragulum.

thí biều: polmão, lobinho: tuber carneum.

thí, đau chứng thí thủng^{[đính chính 15]}: doença de potrozo: carnoſitas in teſticulis.

thĩ biều: barriga enchada: tumens venter. thĩ thủng: furar o enchaço: tumorem perforare.

thĩ, nói thàm thĩ: fallar manço a orelha: demiſſa voce ad aurem loqui. nói thàm, idem.

thĩ, than thĩ: gemer, ſuſpirar: germo, is, ſuſpiro, as.

thĩ kiép ngườita: os diuerſos eſtados dos homens que os bonzos tomão pera encubrir ſuas falſidades: ſtatus diuerſi in hominuum vita, quos idolorum ſacrificuli aſſumunt ad tegenda mendacia ſua, vt. nguyen thĩ: o primeiro estado da geração do homem: primus ſtatus humanæ generationis. de quo ſcilicet Thíc dixit feciſſe cælum & terrã, intelligens ſcilicet ſemen Patris & ſanguinem Matris ex quibus producitur homo quem idolorum cultores interiori ſenſu intelligunt cũ dicunt cælum & terram, id tamen non euulgant populo, ne amittant turpia lucra.

thĩ, tlứơc: diante; prius. vô thĩ vô chung, chảng có tlước chảng có ſau: não tem primeiro não tẽ depois, ou não tẽ principio não tem fim; principiũ non habet neque finem. hỡu thĩ vô chung, có tlước mà chảng có ſau: tem principio mas não tem fim: principium habet non habet finem, vt ſcilicet Angeli, anima rationalis.

thị, thặt: verdade, verdadeiro: veritas, atis. verus, a, vm. vide thặt.

thị, chợ: bazar: forum, i. vide chợ.

thị, tờ thị: chapa que paſsão os mandarins: literæ teſtimoniales magiſtratuum, facultatem aliquam concedentes.

thị, blái thị: certa fruita medicinal amarella redonda e grande como hũa grande maçãa: fructus quidam medicinalis flauus rotundus inſtar magni mali. cây thị: aruore d’eſſa fruita medicinal: arbor cuius non ſolum fructus

T

T

eſt ſalutiferus ſed etiam cortex, fructus autem eſt flauus rotundus & magnus inſtar magni mali.

thíc^{[đính chính 16]} ca: Xaca; Xaca, æ. is, primus fuit idolorum inuentor in Indijs orientalibus, natus eſt in ea Indiæ parte quam ſinæ thien trúc cŏấc vocant, patrem habuit tịnh phặn vương, matrem mada phu nhên, vxor illi fuit. da du phu nhên con lí thien vương, filius eius vocabatur. ca haù la. duos habuit diabolos qui illum artem magicã docuerunt Alala ſcilicet & Calala, in montibus đàn đạt vbi primum ſe recepit, cum reliquit vxorẽ poſt aliquot cohabitationis annos & ſe ipsũ fecit bụt ideſt, idolum, ſuis præſtigijs innumeros decipiens vſque ad octuageſimum ætatis annum quo mortuus eſt in ſylua dicta, Sala, mille circiter annis ante Chriſti Domini Natiuitatem, tempore Regis Sinarum dicti ꞗua Chu.

thíc: eſculpir, entalhar: ſculpo, is, incido, is. thíc chữ ꞗĕào bia: abrir as letras na pedra: incidere literas in lapide.

thân thíc, họ hàng: parentes: conſanguinei.

thíc người: natureza ou inclinação de cada hum: propenſio naturalis vniuſcuiuſque. nết người, tính người, idem.

thíc, chảng có thíc: ſem vontade: indeliberatè, abſque intentione. vô í, idem.

thíc nhau: acotouelarſe entre ſi: cubito ſe inuicem impetere.

thíc, thân thíc: certas riſcas: lineæ quædam ad certam figuram rhombi ductæ.

thíc, mốc thíc: mofo: mucor, is.

thịc, kêu thịc thịc: estrondo de queda: ſtrepitus ex re aliqua decidente ortus.

thích, vide thíc^{[đính chính 17]}.

thịch, vel thịc, mở ra: abrirſe: aperiri. vel, ſinh ra: fazerſe: fieri. melius tịch, vide infra.

thiéc: callaim, eſtanho: ſtannum, i. thien, blời: ceo: cælũ. i. thien địa, blời đất: ceo e terra: cælum & terra. thien chủ, Chúa blời: Senhor do

T

T

ceo: cæli Dominus. melius. thien chúa. thien đàng, nhà blời: paraiſo celeſte: paradiſus cæleſtis. melius thien Chúa đàng, nhà Chúa blời cæli Domini domus. thien thần: Anjo: Angelus, i. thien hạ, dưới blời: de baixo do ceo: infra cælum. ideſt vniuerſus orbis inferior. thăng thien: fogete: igniculus volans. thien trièu, cây thien trièu: zamboeira: malus Adam. thien văn, tư thien: matematica: mathematica, æ. quan tư thien: o mandarim matematico: magiſtratus qui mathematicæ præeſt huius officium eſt calendarium ſingulis annis typis mãdare, eclipſes prædicere, fluuiorum inundationes & ſimilia multa, etiam alia volunt prædicere, ſed fallunrur vt plurimum. thien vien địa phương, blời tlòn đất ꞗuông: o ceo he redondo, a terra he quadrada, aſſỳ falſamente dizem os ſeus liuros: cęlum eſt rotundum, terra vero quadrata, ſic ſtolidè mẽtiuntur illorum libri.

thien, nghìn: mil: mille. thien vàn thien vàn: viuais milhoẽs de annos: precandi, valde in vſu maximè in epiſtolis.

thien môn đou᷄: eſcorcioneira: planta quædam indica à luſitanis, eſcorcioneira, dicta.

thièn: embarcação: nauigium, ij. melius thuyèn.

thiến: caſtrar: caſtro, as. gà thiến: capão: capo, nis. & ſic de alijs.

thieng, tính thieng lieng: ſustancia eſpiritual: ſubſtantia ſpiritualis. thieng: virtude milagroſa: ſupernaturalis vis, aut virtus prodigioſa. phép thieng, idem. nơi thieng: lugar em que cuidão hauer algũa diuindade: locus in quo putant Ethnici aliquid diuinitatis ineſſe, ſed ſtolidè.

thiéng, mời: conuidar: inuito, as. thết, thiết, idem.

thiếp, tờ thiếp, tờ phép ꞗua Chúa: prouisão del Rey: mandatum Regium in ſcriptis. lệnh, idem. hàng thiếp câu ai: paſſar mandado pera prender alguem: mandatum

T

T

expedire ad aliquem capiẽdum.

thiếp tính: feiticeiro que finge ſaber ſe a alma està no ceo ou no inferno: veneficus qui fingit ſe ſcite a anima ſit in cælo, vel in inferno. & ad hoc varia facit veneficia.

thiếp: manceba: concubina, æ. ꞗợ mọn, ꞗợ lẽ, idem.

thiét, sắt: ferro: ferrum, i. thiét đề: ferradura de cauallo: ſolea equi ferrea.

thiét, đặt: por, fazer: pouo, is, facio, is. nhi thiét hư thệ, mà đặt thề dối: pera fazer iuramento em vão: faciendo iuramentum falſum.

thiết: conuidar, fazer offerecimento; inuito, as. offero, offers. mời thết: idem.

thiết, thảm thiết: amar muito: diligere multum.

thiẹt của: acharſe com menos fato: minus habentem ſe deprehendere. mất thiẹt của, idem. hơn, thiẹt: o mais e o menos: magis, & minus.

thiêu ma: queimar o corpo morto; cadauer igne conſumere.

thiều phu: o que vende lenha: lignorum venditor. bản củi, idem.

thiểu, ít: pouco: parum. thiểu ngữ, ít đều: de poucas palauras: exigui ſermonis.

thiểu, cá thiểu: peixe bagre: piſcis quædam ſpecies quam, bagre, luſitani vocant.

thiếu: faltar: deſum, es, eſt. sót, idem. chảng có thiếu gì: não falta nada: dcficit nihil. bắt thiếu: multar aquelle que falta em algum ſeruiço: deficiẽtem in operibus communibus mulctare. tháng thiếu: mes piqueno que não tem mais que vinte noue dias : exiguus menſis qui ſolum dies habet viginti nouem.

thím: molher do tio irmão do pay que he mais moço que o pay: vxor patrui tui natu minoris quam pater tuus ſit. ꞗợ chú, idem.

thìn, giờ thìn: a hora das ſete atè as noue antes do meyo dia: hora à ſeptima vſque ad nonam ante Meridiem. dicitur etiam ngày thìn, nam thìn, tháng thìn, vide giờ.

thìn, ròu᷄: dragão: draco, nis.

T

T

thinh, tlao᷄: limpo: mundus, a, vm. thinh ſạch, idem.

thing tịnh: caſto limpo: caſtus, a, vm.

thinh nhàn: immudauel; immutabilis, e. thinh biẻn: o mar leite; malatia, æ. lạng, idem. thing blời: tempo ſereno; ſerenum cælum.

thinh trai phù thủy: conuidar os feiticerios pera o iejũ dos mortos; inuitare veneficos adieiunia mortuis faciẽda, vel potius ad edendum varia edulia ſine carne tamen aut piſce.

thinh, chuối thinh tiêu: ſpecie de figos da india verdes por fora, ià maduros: ficus quædam indica extra immatura, ſed matura intus.

thinh yen: cidra; malum citreum.

thinh, làm thinh: trocer o roſto pera não ouuir; inflectere vultum in aliam partem ad non audiendum.

thinh: fingir; fimulo, as. làm thinh giả ngủ: fingir que dorme; ſimulare ſomnum.

thinh đô vương: o nome do Rey velho de Tonquim: nomen proprium Regis Tõchinenſis ſenis. thanh, idẽ.

thinh hŏa: a Prouincia da banda do ſul antes de chegar da corte de Tonquim a Guião: Prouincia Auſtralis reſpectu regiæ Tunchinenſis, antequam à regia ad Prouinciã. nghẹ an: perueniatur. ex ha Prouincia tam Rex Tunchini quam Cocincinæ ſunt oriundi, alij que primarij viri quam plurimi in aulâ Tunchinenſi, & Cocincinæ.

thính, nơi linh thính: lugar que tem algũa couſa de Diuino: Diuini aliquid habens locus. thieng, idem.

thỉng thŏảng, vô í: ſem aduertencia: inaduertenter, motus primo primus.

thỉnh, đi thủng thỉnh: ir coleãdoſe com fanfarrice: mouere collum molliter ex ſuperbia. dủng^{[đính chính 18]} rỉnh, idem.

thịnh, hơn, tốt: perfeita couſa em tudo: perfectum ex omni parte. đã thịng: ià eſtà bem: benè iam ſe res habet. thịnh ſự: tudo proſpero: proſpera omnia. thịnh đầy blọn: perfeitiſſimo: perfectiſſimus, a, vm. ꞗợ chào᷄ ſao᷄ tuyèn

T

T

thịnh sự: a estes dous cazados nada lhes falta, ſaude riquezas &c: completa & perfecta habent omnia hi coniuges, ſanitatem ſcilicet diuitias &c.

thíp: couſa de molho ià branda: molle quidpiam ex eo qnod in aquam fnerit immiſſum. ngăm mềm, idem.

thít tha, vide tha.

thịt: carne: caro, carnis. đừng thịt: não comer carne: carnes non edere, abſtinere à carnibus. kieng thịt, idem. mlầm thịt: comer carne por deſcuido: carnem edere ex inaduertentia. làm thịt: matar algum animal pera comer: occidere aliquod animal ad illud edendum. thịt nài: carne magra: caro macra. thịt mỡ: gorda: caro pinguis. thịt ba rọi, vide rọi.

thịt gà, thịt lợn, thịt bò, thịt tlâu: carne de galinha, carne de porco, de vaca, de bufara; caro gallinæ, ſuila, bouina, bubalina.

thịt, đất thịt: terra pingue: pinguis terra.

thịt: ſom ou eſtrondo de queda: ſonus ſeu ſtrepitus ex aliqua re decidente. aliqui thệit.

thiu: couſa depois de cozida ià ſeidiça: corruptum aliquid poſtquam coctum eſt, quia diù relictum, vel malè cuſtoditum. cơm thiu: arròs cozido ſeidiço: oriza cocta iam corrupta.

thô bỗ: ruſtico mal criado: ruſticus, inurbanus, inciuilis. quê mùa, idem.

tho của: confiſcar os bens, tirar el Rey a renda: fiſco addici bona, abrogari à Rege annuos redditus alicui. tho của lại: tornar a tomar o que ſe tinha dado: repetere quæ iam data fuerant.

tho, thơm tho: bom cheiro: odor bonus.

thồ lồ: peitar: corrumpere donis, ſubornare. thụ lồ, idem.

thó, đất thó: barro, terra barrenta: argilla, æ. argilloſa terra.

thó, đánh thó: eſgrimir: digladior, aris.

thổ, đất: terra: terra, æ. địa^{[đính chính 19]}, idem. thổ vàng: barro: argilla, æ. thổ chủ: Senhor da terra; terræ dominus, ſub

T

T

hoc nomine adorant diabolum, vel antiquos poſſeſſores illius regionis, illiſque altariola erigunt in ipſis agris. thổ cou᷄: outro Senhor da terra: terræ Dominus quem intra ſepta domus adorant. quan đất, idem. thổ kì, thieng đất: ſpirito da terra: terræ ſpiritus. ſic vocant diabolum quem putant tutelarem loci, thần, idem. hŏàng thien hâụ thổ, ꞗua blời chúa đất: o Rey do ceo, e o Senhor da terra: Rex cæli & Dominus terræ. hæc nomina vſurpant Ethnici in ſolemnibus iuramentis.

thỏ: lebre: lepus, oris.

thộ lồ: leuar peitas; munera accipere. đi lồ: peitar: munera dare.

thơ, lơ thơ: achacoſo: valetitudinarius, ij.

thơ, cây thơ rơ: aruore ſem folha: ſpoliata folijs arbor.

thơ mờng: dar parabens: congratulor, aris.

thờ: reuerenciar: colo, is. veneror, aris. thờ phượng: adorar: adoro, as. nời thờ: lugar de adoração, altar: altare, ris adorationis locus. ảnh thờ: imagem do altar ou do oratorio: altaris imago vel oratorij. phủ thờ: a caza que eſtà no paço em que o Rey fas ſuas ceremonias a ſeus antepaſſados: ſuperſtitionum domus in palatio, in qua nimirum Rex ſuos progenitores colit.

thở: resfolegar: reſpiro, as. nhăọc thở lám: arquejar de cançado: anhelare ex laſſitudine, vt poſtquam quis multum cucurrit, vel morti proximus eſt. thở ra thở ꞗĕào: tomar folego: ſpiritum reſumere. than thở: gemer: ſuſpiro, as. văn, thở dài, idem.

thợ: official mecanico: mechanicus, i. làm thợ làm thu᷄̀, idem, thợ maọc: carpinteiro: faber lignarius. thợ bạc: ouriues: aurifex, ficis. thợ rèn: ferreiro: faber ferrarius. thợ am hiểu: official primo que fas as obras del Rey: artifex egregius qui regis opera perficit. thợ máy sắt: ſarralheiro^{[đính chính 20]}: clauicularius faber. thợ máy su᷄́, idem. thợ may áo: alfayate: ſartor, is.

T

T

thŏả: mancebia: lupanar, is. proſtibulum, i. con thŏả: molher publica: meretrix, icis.

thŏận lào᷄ ai: ganhar a vontade a alguem: adipiſci animum alterius. đẹp lào᷄ ai, idem. hŏà thŏận: concordar: concorditer viuere, conuenire animis.

thŏảng, vide thỉnh thŏảng.

thŏảng, thấp thŏảng: por de mais: perfunctoriè. alij thất thŏảng.

thŏát chŏúc: no meſmo inſtante: ſtatim, ſubitò. bỏu᷄ chŏúc, tức thì, idem. đi thŏát thŏát: ir de preſſa, ligeiro: velociter incedere, citato paſſu & leui. celeri paſſu & agili ambulare. đi hŏán thŏát, idem.

thŏạt, dối: mentira: mendacium, ij. húy thŏạt, idem.

thóc, vide thăóc.

thộc, cái thộc: ſeringa: ſyringa, æ.

thŏê, vide thüê.

thŏế, vide thüế.

thoi, cái thoi: lancadeira do tear: radius ſeu inſtrumẽtum textoris quo ſubtegmen ſtamini inſeritur. thoi dệt cửi, idem.

thoi mực: pão de tinta da China: fruſtum atramenti Sinenſis quod ſolidum eſt, & petræ confricatum cum pauxillo aquæ liqueſcit vt ſcriptioni inſeruiat.

thôi: baſta: ſufficit. thôi hết: acabarſe: abſoluo, is. thôi đŏạn: depois: poſtea. khỏi một thôi: paſſado hũ pouco de tempo: exiguo temporis ſpatio elapſo. môt gey, idem. đi đàng hai thôi ba thôi đến nơi: fazendo dous ou tres puoſos no caminho cheguei a o lugar: paululum quieſcendo bis aut ter in itinere perueni ad locum.

thôi mùi ra: desbotarſe a tinta: decolorari. mùi thôi ra aó tláng: apegarſe a tinta como da loba no iubão: colorem vnius veſtis alteram inficere. ủ mùi, idem.

thói: costume: mos, moris. lè lŏệt, phép, idem. thói nước người: coſtume dos estrangeiros: mos exteratum gentium. theo thói: ſeguir o coſtume: conſuetudinem ſectari.

T

T

thối: feder; fœteo, es. hối hám, idem. thối tha: fedorento: fœtens, ntis. lúa thối: perderſe a ſeara por lhe entrar muita agoa e a cubrir: putrefieri orizam in agris ob nimiam aquam irrumpentem &c. hư đi, idem.

thổi, gió thổi: o uẽto aſſopra; flat ventus. thổi lửa: fazer fogo aſſoprandoo: inſufflando ignem accẽdere. thổi cơm: cozer arròz: coquere orizã. các cơm, idem. củi thổi^{[đính chính 21]}: lenha pera queimar: ligna ad comburendum. thổi kèn: tanger gaita, frauta &c: inflare tibias. thổi xüy đòu᷄: atirar com zarauatana: flando iaculari zarbatanâ. xüy hiẹu khí: tanger a trombeta: inflare tubam. thổi bễ: vſar dos folles de ferreiro: follibus fabri ferrarij vti.

thơm: dar bom cheiro; odorem ſuauem emittere. thơm tho, idem. hương thơm: perfumes: ſuffitus, vs.

thơm, rau thơm: hortelãa: mentha, æ.

thôn làng: hũa parte da aldea em que està bom numero de cazas iuntas, e como apartadas das outras da meſma aldea: pars notabilis domorum ferè vnitarum inter ſe, & à reliquis eiuſdem pagi domibus ſeparatarum.

thŏở: dèſde: ex quo, từ, idem. thŏở bé: dèſde menino: à tempore pueritię. thŏở xưa: dèſdo tempo antigo: antiquitus, ab antiquo, olim. alij khŏở, vel khüở, vel etiam thüở.

thốt, nói: ſallar: loquor, eris. máng thốt: agaſtarſe de palaura: verba iracundiæ proferre.

thớt: banquinho ou taboa em que ſe corta o peixe, carne &c. pera ſe cozinhar: ſcabellum aut tabula ſupra quam in fruſta ſecatur caro, piſcis &c. ad concoquendum.

thớt tơ: roda de ſeda: orbiculus bombycis.

thŏục, chuọc: reſgatar: redimo, is.

thŏục lồ: peitar: ſubornare muneribus.

thou᷄, biét: ſaber; ſcio, ſcis. thou᷄ minh sáng láng: claro: clarus, a, vm. đã thou᷄: o periodo ià està bem: periodus iam currit. đã tlơn,

T

T

idem. thou᷄: communicar: communico, as. thou᷄ cou᷄: communicação dos merecimentos, ou communicação dos Santos: communicatio meritorum ſeu communio ſanctorum. thou᷄ đạo: communicar a ley: communicare legem, docendo &c. thou᷄ ſự: interprete: interpres, etis. thou᷄ thien dia nhin nhin ꞗiét^{[đính chính 22]} nhu: o eſtudante deue ſaber do ceo e da terra e do homẽ: ſcire debet de cælo de terra & de homine qui ſtudijs vacat.

thou᷄, cây thou᷄: certa aruore: arbor quædam vocata thou᷄.

thóu᷄: lugar de theſouro: theſauri locus. thễ thóu᷄ dĕạ bạo᷄ rọu᷄ rải: liberal munificus, a, vm:

thòu᷄, vide thu᷄̀^{[đính chính 23]}.

thỏu᷄: zarauatana: zarbatana, æ. bắn thỏu᷄: atirar com zarauatana: zarbatanâ flando iaculari. xüy đòu᷄, idem.

thỏu᷄ thỉn: lugar alto e baixo não plaino: inæqualis locus, altiores ſcilicet partes habens, & alias depreſſiores.

thu, mùa thu: outono: autumnus, i. ăn tru᷄ thu: a feſta e comer que fazem aos quinze da oitaua lua que he o meyo de ſeu outono: conuiuim feſtiuum quod celebrant decima quinta die lunaris mẽſis octaui dum ad medium ſui autumni perueniunt.

thu the: mato baixo: ſylua humilis.

thu: a contribuição de muitos: contributio multorum. đi thu tièn: aiuntar a contribrição de muitos: contributiones multorum congregare. gŏp tièn, idem. đi thu giáo: irem muitos iuntos pedir eſmolas: multos ſimul erogare ſtipem.

thu: inimigo: inimicus, i.

thú, câm thú, muông chim: animaes e aues: quadrupedia & volatilia.

thú: costume: mos, moris. thói, idem. thú làng: coſtume da aldea: conſuetudines pagi. thú chợ: coſtume do bazar: conſuetudo ſori.

thủ, đầu: cabeça: caput, pitis.

thủ, giữ: guardar: cuſtodio, is. thủ trấn xứ: gouernador:

T

T

da Prouincia: Gubernator Prouinciæ.

thủ, cố: tangedor nas feſtas: cytharadus in feſtis.

thủ tiét: viuuo, ou viuua: viduus, aut vidua.

thụ: receber: recipio, is. admitto, is thụ lồ: tomar peitas; munera admittere. ăn thụ lồ, idem.

thụ, khi thụ sóu᷄ lâu: viuer muito tempo: viuere diu.

thư: carta: epiſtola, æ. gưởi thư: mandar carta: epiſtolam mittere. phu᷄ thư: fechala: literas obſignare. ấn thư, idem.

thứ: vòs que fas numero ordinal: particula numeri ordinalis. thứ mái: quantezimo: quotus ? thứ nhít: o primeiro: primus. thứ hai: o ſegundo: ſecundus. & ſic in cæteris numeris. thứ tự: ordem de preeminencia conforme a dignidade: ordo præeminentiæ iuxtà dignitatem perſonæ. ngồi có thứ tự: no aſſentar ſe olha polla dignidade: ordo dignitatis ſeruatur in ſedendo.

thứ dân: o pouo: populus, i. ſự dân, idem.

thứ: perdoar, ſoffrer: parco, is. fero, fers. thứ kẻ yếu làm: ſoffrer os fracos: ferre imperfectorum mores. tha, idem.

thử: experimentar: experior, iris. thử xem lào᷄ ai: prouar alguem: experimentum facere alicuius.

thua: perder, ficar vencido: vinci. vt in ſponſione, in ludo, in diſputatione, in bello & ſimilibus. mất thua, idem.

thưa: reſponder: reſpondeo, es. thưa ràng, idem.

thưa: couſa rala mal tapada: rarus, a, vm. res non benè compacta. ꞗĕaỉ thưa: canga rala mal tapada: rara tela vel tenuis male compacta. phen thưa: cajão ralo: rara ſtorea malè compacta.

thừa: ſobejar: ſuperſum, es. dư, thừa lưà, idem.

thứa, khách thứa: hoſpede, estranho: hoſpes, pitis. extraneus, a, vm. người lạ, idem.

thứa, cái thứa: lima de raſpar pao: lima qua limatur lignum.

thửa, đạt thửa: dar ſinal

T

T

ao official: arrham dare. giủa, idem. melius đạt cọc.

thửa: elle: ille, a, vd. referendo eum, de quo prius fuit ſermo.

thuâng, vide thuông.

thưâng, vide thương. & ſic de ſimilibus.

thúc, thu᷄ thúc: veludo: villoſum ſericum.

thúc, đánh thúc: dar com o ioelho: percutere, vel impellere alium genu, inflexo poplite.

thức: cor: color, is. thức vàng: couſa amarela: flauus, a, vm. &c. sắc, mùi, idem.

thức: ſpecie de couſa: ſpecies, ei. thức nọ thức kia, ſự nọ ſự kia: aquilo e aquelle outro: illud & illud aliud. thức gỗ: couſa de pao: res lignea. thức vàng: couſa de ouro: res aurea. & ſic de ſimilibus. một thức một: de cada ſpecie hũa couſa; vnum quid ex vnaquaque ſpecie.

thức: eſpertarſe: expergiſcor, ceris. thức dậy: eſpertai e aleuantaiuos; expergiſcere & ſurge. thức thâu đêm: eſtar acordado toda a a noite: inſomnem ducere noctem.

thức, tâm thức: agastarſe muito: excandeſco, is. ira vehementi corripi. gẹn thức, idem.

thực, ăn: comer: cibus, i. comedo, is. Chúa cầm thực: o Rey pega do comer: cibum Rex manu apprehendit, ideſt comedit. nhệt thực: eclipſe da lua: eclipſis lunæ. fatuè enim putãt tempore eclipſis draconem quendam ingentem quem vocant gấu deuorare ſolem aut lunam, atque ita crepita culis, tintinnabulis tormentis etiam bellicis ſoli vel lunę laboranti opem ſe ferre putant fugando draconem.

thüê: alugar, fretar; loco, as. conduco, is. thüê mướn, idem, dicitur autem tam de hominibus quam de alia re quacunque.

thüế: rendas; tributum, i. làm thüế: arrecadar as rendas; tributa colligere. làm qúi, làm tièn, idem. nộp thüế: pagar a renda; tributa ſoluere.

thui: chamuſcar: ſemiuſtulo,

T

T

as. thui thuyèn: chamuſcar por fora a embarcação peraque o bicho a não coma: amburere nauigium ad extra ne vermes illud perforẽt. thui nghế: chamuſcar a bufara; vſtulare bubalum. thui tlâu, idem. thui me: chamuſcar o boy; oburere bouem. thui bò, ; idem.

thúy: bulle; vas paruum, diota parua.

thủy, nước: agoa; aqua, æ. đi thủy: ir por mar: mari iter arripere. cŏên thủy: ſoldados que remão; milites ſimul & remiges. lụt hòu᷄ thủy: diluuio vniuerſal; diluuium vniuerſale. cả nước, idem. thủy tụ: agoa que não corre; aqua conſiſtens. thủy phủ: diabo que cuidão preſide ao mar; mare gubernans diabolus, vt ipſi falsò putant. phù thủy, vide phù.

thủy: azougue: argentum vinum.

thủy, ngăọc thủy tinh: criſtal, vidro tranſparente: cryſtallus, i. vitrum pellucidum. lọ thủy tinh: garafa, galheta: vitreum vaſculum, vitreus vrceolus.

thuyèn: embarcação; nauigium, ij. thuyèn giả: embarcação de peſcar nomar largo: nauigium ad piſcandum in alto. thuyèn lé: galè; triremis, is. đi thuyèn: ir por agoa; aquatile iter arripere. phải thuyèn: fazer naufragio; naufragium pati. bụôc thuyèn lại: enrotar a embarcação: nauigium viminibus nouis colligare. tháo thuyèn: desfazela: nauigium ſoluere ac in fruſta diuidere. thui thuyèn, vide thui.

thuyết: neue: nix niuis.

thưng gạo: medida piquena de arròs: menſura parua orizæ. đấu, idem.

thüở, vide thŏở.

thuóc: mezinha: pharmacum, i. medicina, æ. thuóc the, idem. thúoc hịêu: mezinha excellente: medicina præſentanea. thày thuóc: medico: medicus, i. sắc thuóc: cozer a mezinha: medicinam concoquere. bã thuóc: o bagaço da meizinha que ſe bota fora: pharmaci magma quod eijcitur. phải thuóc: fes lhe mal a mezinha, ou derão lhe peçonha: medicina nocuit,

T

T

vel, venenum eſt propinatũ. thuóc đọuc: peçonha: venenũ, i. thúoc mát dĕạ: refrigeratiua: pharmacum refrigerans. thuóc mạnh: mezinha teza: pharmacum vehemens.

thuóc lào: tabaco: betum, i. ăn thuóc: tomar tabaco: betum haurire. hút thuóc, idẽ.

thuóc: poluora: puluis tormentarius. đánh thuóc: faner poluora: puluerem tormentarium conficere.

thuóc: tintas de tingir: colores ad imbuendum pannũ aut telam.

thuóc vẽ: cores de pintar: colores ad pingendum. pha thuóc: temperar as tintas miſturandoas: colores per miſturam componere.

thước: couado de medir: cubitus, i.

thước cửi: o pao em que no tear ſe enrola a tea: lignũ cui tela inuoluitur dum texitur.

thước kẻ: regra de regrar: regula ad ducendas lineas.

thuọc: estudar de cor: memoria addiſcere. thuọc lào᷄, idem. đã thuọc: ià ſabe fallar: didicit iam linguam.

thuọc về ai: pertencer a alguem como a amo ou Senhor pertinere ad aliquem tanquam ad patronum aut Dominum. xã nầy thuọc về Chúa: eſta aldea pertence a el Rey pera arrecadar a renda della: ſpectat ad Regem pagus hic, vt ab eo tributa Rex exigat. cai thuộc: o mandarim a quem pertence a renda: magiſtratus ad quem ſpectat tributum.

thửông, cái thửông: pangale que tem o ferro cauo: ligo ferrum habens directum cũ haſtili & concauum aut excauatum in longitudinem.

thương: ter compaixão, querer bem: miſereor, eris. amo, as. thương yêu, idem. thương hễ: miſerauel de mỳ, ou miſerauel de ty: heu me miſerum, vel, heu te miſerum. modus ſignificandi compaſſionem qua quis dignus videtur. thương hại, khốn nạn, idẽ. chiụ thương chiụ khó: ſofrer trabalhos e miſerias: ferre labores & miferias. nhà thương: caza de miſericordia, boſpital: miſericordiæ domus, Xenodochium, ij. nhà thương:

T

T

certa proſapia dos Reis, da China: familia quædam regum Sinenſium. thương xót ai: vſar de miſericordia com alguem: miſericordiam præſtare alicui.

thường: de ordinario: ordinariè. bừa, idem. lễ thường: dia Santo ordinario não dos mayores: ordinaria feſtiuitas. thường lề: ordinariamente: ordinariè, sẽper. lien, idem. thường: continuar: continuo, as. aſſiduum eſſe. vô thường^{[đính chính 24]}: nome de certo diabo do qual tem medo os velhos: nomen diaboli quem timent ſenes. & ideò anni noui triduo in templa idolorum confugiũt, quia putant ſolo illo tempore aduenire ad quærendum illos & occidendum, ideòque dici, vô thường, quia non ſemper inſidiatur.

thướng: galardoar: præmio afficere.

thưởng, dar premio: præmium largiri. thưởng kẻ lành phạt kẻ dữ: apremiar os bons caſtigar os roins: præmio donare bonos, ſupplicio afficere malos. có thưởng có phạt: ha de hauer premio e caſtigo: præmium & pœna debent dari. thướng, idem.

thượng, tlên^{[đính chính 25]}: em cima: ſupra. thượng đế: Rey de cima: Rex ſupernus. thượng khâm, hạ khâm, vide khâm.

thuột cái thuột: zarauatana, ſeringa: zarbatana, æ. ſyringa, æ. melius thụt, vel thột.

thụt gỗ tàu hút nước: bomba da nao: inſtrumentum ligneum per modum ſyringæ prægrandis, qua è ſentina nauis exhauritur aqua. thụt nước ꞗĕào: ſoruer a agoa: attrahere aquam. thụt nước ra: eſguichala: expellere aquam è fiſtula.

thu᷄ thúc, vide thúc.

thu᷄̀: barça de pao: vas ligneum ad aquam, vel aliud continendum. thu᷄̀ voi: barça em que bebem os elephantes: ligneum vas in quo bibunt elephantes. làm thợ lam thu᷄̀: official mecanico: mechanicus, i.

thủng, thí thủng: polmão ou lobinho: tuber carneũ.

thu᷄́: ſupo redondo: vas rotundum è cannis indicis cõtextum.

T

T

concauum, ad varia exportanda inſeruiens. thu᷄́ gạo: ſupo de arròs: vas rotundum & concauum ex cannis indicis contextum ad orizam deferendam inſeruiens. thu᷄́ ſơn: ſupo acharoado: vas rotundum concauum è cannis indicis contextum, infectumque ſandaracha.

ti, nha ti: o primeiro tribunal de letrados que ha em cada Prouincia: tribunal primũ literatorum quod in qualibet Prouincia ius dicit. ſecundum tribunal dicitur, nha hiến.

tì, đô tì: os que acarretão o corpo morto: defuncti corpus aſportantes. đô tay, idem. alij đô trụi. tì lô, vide lô.

tí, chụôt: rato: mus, muris. giờ tí: hũa hora antes e hũa hora depois de meya noite: hora vna ante, & altera poſt mediam noctem. chính tí: meya noite em ponto: vera media nox. ngày tí, tháng tí, năm tí, vide giờ.

tỉ, củ tỉ: tutano: medulla, æ. alij tủy.

tị, rắn: cobra: ſerpens, ntis. giờ tị: hora das noue atè as onze antes de meyo dia: hora à nona vſque ad vndecimam ante meridiem. vide giờ.

tía cá: cardume de peixe: congregatio piſcium. đàn, idem. tía chim: bando de aues: concursus auium. tía tlâu: manada de bufaras: armentũ bubalorum. tía lợn: vara de porcos: grex porcorum. tía chien: rebanho de ouelhas: grex ouium.

tiá, sắc tiá: cor vermelha que toca de roxa: rubeus color obſcurus ad violaceum propendens.

tỉa ra: tranſplantar como aruores ou ortaliça que eſtaua muito iunta: tranſplantare vt arbores vel plantas vt latiora occupent ſpatia.

tiấng, vide tiếng.

tích, bết tích: ſinal de ferida; cicatrix, icis. dấu tích, idem.

tích, người dấu tích: homem muito velho: decrepitus, i. rủ rỉ, idem.

tích, vô^{[đính chính 26]} tích: ſem tenção: voluntate carens. vô í, idem. chảng có tích lào᷄ ſự ấy: não tinha propoſito de fazer iſſo:

T

T

intentionem non habuit faciendi illud.

tích của; poupar: ſumptibus parcere.

tịch, mở: abrir: aperio, is. địa tịch ư sỡu, đất mở giờ sỡu: a terra ſe abrio de hũa hora depois de meya noite atè as tres: terra aperta eſt ab vna hora vſque ad tertiã poſt mediam noctem, ita in ſuis libris de creatione mundi cæcutiunt Sinenſes.

tiéc: ter pezar de algũa couſa ſe lhe perder ou gaſtar: dolere de amiſſione, vel corruptione alicuius rei. tiéc của: miſerauel no gastar: parcus & miſer in expenſis, tiéc mềnh: fugir do trabalho; ſubterfugere laborem.

tiệc, một tiệc ăn: vn banquete: conuiuium vnum.

tiêm, ſinh tiêm: mecha pera acender o fogo: ſulphurata, æ.

tiem la: boubas: morbus gallicus vel neapolitanus. alij tim la.

tiếm vi: rebelar: deficere à principe. làm ngụy, blở lào᷄, nghịch, tranh vị, idem.

tien, tlước: antes: prius, ante. tièn, idem.

tien, thần tien: Anjo: Angelus, i. thien thần, idem.

tien, tỏ tien: antepaſſados: progenitores. tổ tu᷄, idem.

tien ſư, vide ſư.

tien binh: vanguarda; primum agmen. tien, idem.

tièn, vide tien.

tièn, đòu᷄ tièn: caixas de cobre: monetæ æreæ. một đòu᷄ tièn, hai dòu᷄ tièn: hũa caixa, duas caixas: moneta ærea vna, monetæ æreæ duę, & ſic deinceps vſque ad ſexaginta, tunc enim dicitur, một tièn: ſeſſenta caixas: ſexaginta monetæ æreæ, quia ſcilicet illæ iam æquiualerent menſuræ argenteę quã, đòu᷄ bạc, vocant, & iulio romano quoad pondus videtur æqualís, hai tièn: duas vezes ſeſſenta caixas: bis ſexaginta monetæ æreæ, ba tièn: tres vezes ſeſſenta: ter ſexaginta monetæ æreæ, & ſic deinceps vſque ad decẽ, nam tunc decies ſexaginta ſeu ſexcentę monetæ illę diuiſæ per ſexaginta, aut etiam vnitæ, vocantur, một quan tièn, quia ſcilicet æquiualent

T

T

decem iulijs ſeu ponderi argenteo quod, lạng, vocant. luſitani tamen apud Sinas ſicuti ſingulas ſexagenas vocant centum ſic decies ſexagenas monetas ſeu ſexcentas vocãt mille, quod à laponibus originem habuiſſe videtur qui mille huiuſmodi monetas vocant quan, & luſitani ad expeditius loquẽdum & negotiandum illud idem, quan, apud Annamitas donauerunt nomine, mille, cum tamen reuera non ſint niſi ſexcentæ huiuſmodi monetæ. ſic etiã eodem loquẽdi modo & numerandi vtentes, mọt tièn, donauerunt nomine centũ, cum tamen reuera non ſint niſi ſexaginta. một quan tièn: mil caixas: millæ monetæ æreæ ſeu potius ſexcẽtæ. hai quan tièn, ba quan tièn & ſic deinceps in infinitum một tlam quan tièn: cem mil caixas: centum millia monetarum ærearum, vel potius ſexaginta millia. một nghìn quan tièn: mil vezes mil caixas; mille millia monetarum ærearum, ſue porius ſexcenta millia. attamen quinque ligaturæ monetarum vocantur, một ꞗiả tièn: cinco mil caixas: quinquies mille monetæ æreæ. ſeu potius quinquies ſexcentæ, ideſt ter mille. lòi tièn: fio em que ſe enfião as caixas: filum cui inſeruntur monetæ æreæ, quia ſcilicet omnes in medio ſunt perforatæ. xỏ tièn ꞗĕào: enfialas: inſerere filo aut alteri ligulæ monetas æreas, quia ſunt perforatæ. tièn gián: caixas piquenas: monetæ, æreæ minutiores ſeu minores. tièn qúi: caixas grandes: monetæ æreæ maiores. quế, idem. ſex è maioribus æquiualent decem è minoribus. làm tièn: arrecadar a renda de caixas: tributum monetarum ærearum exigere. làm qúi, idem. tièn géy: custas das diligencias da Iuſtiça: impenſæ pro miniſtris iuſtitiæ. tiẽn chỉ, idem. tièn bộp: caixas ruins de chumbo: monetæ adulterinæ plumbeæ. geô tièn: botalas iugando com ellas: iacere monetas ludendo. bẻ tièn: quebrar hũa

T

T

caixa em duas partes em ſinal de repudio: frangere monetam æream in ſignum repudij. nam vir plebeius repudians vxorem confringere debet vnam monetam æreã medietatem dat vxori dat vxori bacillos etiam quibus vtuntur ad comedendum pariter cõfringit vir & tradit vxori, & tunc vxor iuxtà deprauatam conſuetudinem, vel potius corruptelã, liberè poteſt aliũ virum ducere. bẻ đửa bẻ đòu᷄ tièn, idem.

tièn, nhản tièn: ver diante dos olhos: intueri proprijs oculis. đã thấy, idem.

tién: cercear a roda: amputare circumquaque. tién miá: aparar a cana doce: putamen cannæ ſacchareæ reſecare. tién cau: aparar a areca: putamen fructus indici, quem luſitani arecam vocant, reſecare.

tién Chúa: dar algũa couſa ao Rey: Regi aliquid dare. đưng, idem. quamuis ſit etiam in vſu pro idolis, vt & cu᷄́.

tiẹn, hạ tiẹn: auarento: auarus, a, vm.

tiẹn, đại tiẹn: neceſſidade corporal grande: ſtercora egerere, modeſtè loquendo đi ſou᷄, đi đàng, idem. yả, immodeſtè. tiểu tiẹn: ourinar: vrinam expellere, modeſtè loquendo. đái: idem ſed immodeſtè.

tiẹn: tornear: torno, as. thợ tiẹn: torneiro: tornator, is. con tiẹn: grades balauſtres; crates tornatiles.

tiếng: vos fama: vox, vocis. fama, æ. cả tiếng: alta vòs; elata vox. nhỏ tiếng: vòs baixa: ſubmiſſa vox. khan tiếng: enrouquecer: rauceſco, is. êm tiếng: vos ſuaue: ſuauis vox. có tiếng: corre a fama; fama increbuit. máng tiếng, tiếng đồn, idem. xấu tiếng: roim fama; malum nomen.

tiếng: falla: lingua, æ. chảng biết tiếng nói: não ſabe a lingua: linguam non nouit. tiếng tlao᷄ núi vạo᷄ ra: fas ecco: eccho redditur ex monte.

tiếp: a taboa da quilha: carinæ tabula,

tiét: ſangue: ſanguis. inis. đau tả tiét: camaras de ſangue:

T

T

dyſenteria ſanguinea. kiét, idem. thủ tiét, vide thủ.

tiệt. melius tuyệt, vide infra.

tiêu, hồ tiêu: pimenta: piper, is.

tiêu: gastarſe: expendo, is. của ăn đã tiêu: o que hauia pera comer ià ſe gastou: expenſum iam eſt comeſtibile.

tiêu, chuối thinh tiêu: figos da india que parecẽ verdes e são ià maduros: ficus indicæ quædam quæ videntur virides, ſeu immaturæ, iam tamen ad maturitatem peruenerunt.

tiều, củi: lenha pera o fogo: ligna ad ignem. tiều phu: o que vende lenha: lignorum ad comburendum venditor.

tiểu, mọn: piqueno: paruus, a, vm. tiểu hàu: pagem: pediſequus, i. tiểu nhin: homem baixo: infimæ ſortis homo. cái tiểu: caixão piqueno em que ſe tresladão os oſſos dos defuntos depois de tres annos: ſarcophagus exiguus in quem poſt triennium oſſa defuncti transferuntur. tiểu tiẹn, vide tiẹn.

tim, cái tim: iunco de que ſe fas torcida: iuncus ex quo fit ellychnium. tim đèn: torcida de candea: ellychnium, ij.

tim, blái tim: coração: cor, dis. tim la: boubas: morbus, gallicus, vel neapolitanus. tiem la idem.

tim: laca pera pintar: purpureus color ad pingendum aptus.

tìm: buſcar: quæro, is. kiếm, idem. tìm chảng thấy: buſquei e não achei: quæſiui & non inueni. tìm chảng được, idem.

tím máu lại: acudir o ſangue a parte agrauada que fica verde negro: concurſus ſanguinis ad partem corporis læſam, ita vt eius color fiat cæruleus ſubobſcurus.

tím mùi tím: azul eſcuro: cæruleus color ſubobſcurus.

tin: crer: credo, is. lào᷄ tin, idem. tôi tin kính Deos cha: creo em Deos Padre: Credo in Deum Patrem. tin:

T

T

fè: fides, ei.

tin ai: fiarſe de alguem: fidere alicui.

tin, bảu tin: dar nouas: noua referre. thăm tin: eſpiar: exploro, as. mắng tin: corre fama: fama eſt. mắng tiếng, idem.

tín, tin: crer: credo, is.

tinh, ngôi ſao: eſtrella: ſtella, æ.

tinh, bưng tinh: muito cedo; valdè mane, diluculo primo.

tinh ảnh ra: lançar rayos como ſol; emittere redios ad inſtar ſolis.

tinh tle: eſtopa de bambù; ſtupa cannaruin indicarum.

tinh, yều tinh: diabo em figura de molher: diabolus ſub figura mulieris.

tinh, lậu tinh: chaga naparte ſecreta, cameras, puxos de ſangue; vulnus in pudendis. dyſenteria, æ, tenaſmus ſanguineus. kiét, idem.

tinh mũy: oſſo do narìs: os narium. sóu᷄ mũy, idem.

tinh: ſemente de homẽ; ſemen virile. khí mềnh, idem.

tình, nghĩa: ſentido: ſenſus, vs. ſự^{[đính chính 27]} tình cực rọu᷄: ter hũa couſa ou propoſição o ſentido oculto: abſtruſi ſenſus propoſitio. sâu nhiẹm, idem.

tình cờ: a caſo; fortuitò. chảng có rắp lào᷄, idem.

tính: ſubstancia, natureza, inclinação: ſubſtantia, natura, propenſio animi.

tính lí: natureza rational, filoſofia: natura rationalis, philoſophia, æ.

tính lại: fazer contas; calculationes peragere.

tính, thiép tính: feiticeiros que prometem fazer ver os mortos que quizerem dormindo: venefici ſpondentes aſpectum mortuo rũ in ſomnis ad libitum.

tỉnh: eſtar em ſeu cizo: mẽtis compotem eſſe. bàng tỉnh: não ſe alterar: ſemper idem. tỉnh lậi: tornar em ſỳ: redire ad mentem, vt poſt inſaniam, vel poſt ebrietatem. ra khôn, idem.

tịnh, ſạch: limpo: mundus, a, vm. thinh tịnh: puro caſto: purus, caſtus, a, vm.

tinh phạn vương, vide thích.

tiủ, toục tiủ: palauras deſhoneſtas

T

T

ou deſcortezes em qualquer genero: obſcæna verba, vel inurbana quouis modo. nói sóu᷄ chín, idem.

tla: por, aplicar: pono, is. applico, as. tla thuóc dấu: aplicar a mezinha a ferida; apponere medelam vulneri. tla hòm ꞗĕào: meter no caixão: mittere in arcam. tla canh: temperar o caldo: condire iuſculum. tla đanh^{[đính chính 28]}: dar fundo; demittere anchoram. tla khớp ngựa ꞗĕào: por o freyo ao cauallo: apponere frænum equo. tla con: mouito; aborſus, vs. sẩy con, idem. alij, tra, mutando, l, in, r, ſic etiam in ſequentibus communiter.

tlà: igoal: æqualis, e^{[đính chính 29]}. củng tlà ai, bàng nhau, tày, idem.

tlả: panella que sò ſerue pera cozer peixe^{[đính chính 30]}: olla ad ſolos piſces concoquendos inſeruiens.

tlác: bulir couſa mal encaixada: moueri rem ineptè inſertam alteri. thuyèn tlúc tlác: bulir a embarcação: moueri nauigium vndis concutientibus. melius, lúc lác.

tlai: madre perola: margaritæ concha. ảnh tlai: varonica de madre perola: icuncula ex margaritæ concha. hột tlai: perola: margarita, æ. chuỏi hột tlai: coroa de rezar de madre perola; roſarium, vel globuli precarij ex margaritæ concha.

tlai, con tlai: mancebo: adoleſcens, ntis. melius con blai.

tlái: aueſſo: inuerſus, a, vm. tlái áo: o aueſſo da cabaya: inuerſa pars veſtis. tay tlái: mão eſquerda: ſiniſtra manus. tlái mlẽ: contra rezão: repugnans rationi. nói tlái: fallar errado: mendosè loqui. tlái mặt thuóc: mezinha errada: incongrua medicina. lúa tlái: arròs da ſegunda nouidade: poſterioris meſſis oriza.

tlải, tle tlải: bambù piqueno de folha grande; canna indica minutior ampla habens folia.

tlải, nhà tlóu᷄ tlải: caza aberta a roda: patens circumquaque domus.

tlẩy, vide tlểy.

tlăm, một tlăm: cento: centum. tlăm ſự, muitas couſas;

T

T

multa. tlăm tiéng, nói tlăm tiéng: fallar muitas linguas: varijs linguis loqui.

tlàm: arrecadas: inaures, tium. đeo tlàm: trazer arrecadas: inaures geſtare.

tlám: pes, breu: pix, picis.

tlám, blái tlám: certa fruita como azeitonas: fructus quidam in modum oliuæ.

tlám, cái tlám: alambique de estilar: ſtillarium, ij.

tlám con: trazer o filho nos braços: geſtare vlnis filium. bề, ảm, bòu᷄, mang, idem.

tlan, cái tlan thợ bụt: charola em que ſe tem e venera o pagode: ferculum ſuperſtitioſum in quo quis habet & veneratur idolum.

tlan, con tlan: certa laya de cobra: ſerpentis quædam ſpecies.

tlần: ſem cabaya sò com encacho ou calcoẽs, ou outra couſa com que ſe cobre da cinte pera baixo; nudus in parte ſuperiori corporis, licet coopertus à medio corporis & infra.

tlần, thuyèn tlần: barca ſem cajão, deſconcertada: nauigium ſine vmbraculo, & abſque alijs ad nauigandum neceſſarijs. sắch tlần: liuro ſem capa; liber ſine operimento. & ſic de alijs rebus imperfectis &c.

tlán: teſta: frons, ntis. sói tlán: caluo: caluus, a, vm. sóc tlán, idem.

tlang gỗ: tronco de pao pera prender alguem fechandolhe os pès dentro: compedes lignei in quibus pedes inſerti clauduntur, ita vt loco moueri quis non poſſit. cồm, blang, idem. đáo᷄ tlang: prender neſſe tronco: compede ligneo comprehendi.

tlàng, tlản tlàng: desbarbado: imberbis, e. iniurioſa verba.

tlàng, tlể tlàng: vagaroſo: lentus, a, vm.

tlàng áo: cabeção da cabaya: ſuperior veſtis pars quę collum operit.

tlàng hŏa: coleira de flores: torques florum.

tlàng hột: roſairo de contas: globuli precarij. chuổi hột, idem.

tlàng, bề tlàng: de comprimento: longitudo, dinis.

T

T

bề dĕọc, idem. vide bề.

tlàng hăọc: eſcola, vniuerſidade: ſchola, æ. vniuerſitas, atis. alij tràng.

tláng: cor branca: color albus. tláng tŏát: branco perfeito: album perfectum. tláng như cò: branco como garça: album vt ardea, quia ſcilicet niuem nunquam ibi viderunt.

tlấng, vide tlứng.

tlánh: deſuiarſe: declino, as. tlánh cho khỏi: afaſtaiuos: recede. xê ra, idem.

tlao: entregar: trado, is. đã tlao cho người: ià lhe entreguei: tradidi iam illi. phú, idem.

tlạo, tlợn tlạo con mắt: por os olhos em aluo: oculos ita attollere vt albugo appareat.

tlạo, của tlợn tlạo: fato confuſo como ſe no meſmo vaſo esteuer carne peixe fruta tudo miſturado: confuſio rerum vt ſi in eodem vaſe contineantur carnes, piſces, fructus, omnia permixta.

tlao᷄: claro de liquor: clarus, a, vm. minimè turbidus liquor. nước tlao᷄: agoa clara: clara & minimè turbida aqua.

tlao᷄: dentro: intus, intra. tru᷄, idem.

tlao᷄ nam: o anno paſsado: præteritus annus, elapſus. nam ngŏái, idem. ra nam: o anno que vẽ: futurus annus. ſang nam, idem.

tlao᷄, đàng tlao᷄: as Prouincias do ſul dèſda corte de Tonquim atè Ranran: Prouinciæ Meridionales reſpectu ſeptentrionalium incipiendo à Regia Tunchinenſi vſque ad confinia Regni Ciampa, imò & ipſum Regnum Ciampa & Cambogiæ eodem modo vocantur. & è contra Prouinciæ ſeptẽtrionales reſpectu meridionaliũ vocantur. đàng ngŏài. ꞗĕào tlao᷄: entrar dentro: interius ingredi. ideſt à Prouincijs ſeptentrionalibus ad meridionales profieiſci. & è contra, ra ngŏài, eſt à Prouincijs meridionalibus ad ſeptentrionales exire.

tlào᷄ tlứng: clara de ouo: albumen oui.

tláo᷄: berço de meninos: cunæ, arum. đan tláo᷄: fazer

T

T

o berço: incunabula conficere.

tláo᷄ cổ: coleira natural no peſcoço de aue, ou outro animal: millus à natura datus in collo auis, aut alterius animalis. alij tráo᷄.

tlắp blầu: boceta ouada donde ſe tem o betele areca pera comer: pyxis oualis in qua apponitur folium quod, betel, vocant ſimul cum fructu indico, areca, dicto à luſitanis, ad comedendum.

tlát nhà: rebocar a caza cõ terra ou cal: incruſtare patietes domus, vel terra, vel calce. bay tlát: a colher com que ſe reboca: inſtrumentum aut tudicula, vel cocleare quo incruſtantur parietes, alij trát.

tlâu, con tlâu: bufaro: bubalus, i. ráo᷄ tlâu: curar bufaras: bubalos curare. ſẹo tlâu: furar lhe as ventas: bubalis nares perforare, ad eos ſcilicet facilius regendos, inſerto in naribus funiculo. vide sỡu.

tlâu, cứt tlâu: caſpa da moleira dos meninos: furfures ex puerorum capite.

tlâu, cá lưởi tlâu: lingoado; ſolea, æ.

tlấu: caſca de nelle: tunicula orizæ. alij trấu.

tlau᷄, vide tlao᷄ & ſimilia.

tlâuu᷄, vide tlôu᷄ & ſimilia.

tle: bambù; canna indica. tle hŏá, tle gai, tle la nga, tle gày: varias castas de bambùs: cannarum indicarum ſpecies variæ. mặt tle: olho que arrebenta no nò: ſurculus qui ex nodo cannæ indicæ pullulat. mang tle: o olho que arrebenta no pè: ſurculus cannæ indicæ qui in ipſius pede oritur. blóu᷄ tle: o canudo que vay entre nò e nò: internodium cannæ indicæ. róc^{[đính chính 31]} mày tle: aparar os nòs do bãbù: cannæ indicæ nodos abſcindere.

tlể, thuyèn tlể: certa em barcação: nauigij quædam ſpecies.

tlẻ: de pouca idade; ætatis modicæ. còn tlẻ: ainda mancebo: iunior adhuc. tlẻ dại: paruo, tolo: fatuus, i. tlẻ mỏ, tlẻ mọn, idem. tlẻ tlu᷄: fazer couſas de moço deſcabeçado: pueri inſipientis more ſe gerere.

T

T

tlẽ đàng: atalho: compendium itineris.

tlễ^{[đính chính 32]} nãi: preguiceirão: deſidioſus, a, vm. tlẽ tlàng, làm biéng, idem.

tlễ, áo tlễ^{[đính chính 33]}: cair a cabaya dos ombros: decidere veſtem ab humeris.

tlểy: partirſe: diſcedo, is. tlểy đã khỏi: partio e ià paſſou: abijt & iam præterijt. ſang tlểy: ir pera outra terra: migrare in aliam regionem.

tlểy lếy blái: abaixar o ramo, e colhera fruta; demittere ramum ad carpendos fructus.

tlên^{[đính chính 34]}: arriba: ſupra. kẻ bề tlên: os ſuperiores: ſuperior, is. tlên hết moi ſự: fobre todas as couſas: ſuper omnia. ở tlên gác: eſtà no ſobrado: cõtignationem incolit. quoties ſignificatur locus ſuperior ſemper additur tlên, vt. ở tlên núi: eſtà no monte: eſt in monte. ở tlên blời: eſtà no ceo: eſt in cælo.

tlẻn tlàng: desbarbado: imberbis, e. trẻn^{[đính chính 35]}, idem.

tleo: dependurar: appendo, is. tleo lên, idem.

tlèo: trepar: repo, is, arrepo, is. tlèo lên, idem.

tléo: cadeira ſem braços: ſedes ſine brachiorum fulcimento.

tlét, vide tlát.

tlêu người: zombar d'alguem, fazerlhe algũa vexação: deludere aliquem, vexare aliquantulum. tlêu tôi: auexame: vexat me affligit me. tlêu đần bà: entender com molheres pera mal: illudere mulieres in malum. đi tlêu đứa ấy: entendei com aquelle, deſafiayo: prouoca illum ad duellum. alij tliu.

tlích, cá tlích: ſardinha: ſardina, æ. cá blích, idem. cá mòi: mayor ſardinha: ſardina maior.

tliu, vide tlêu.

tlíu tlo, vide liú lo.

tlo, lo, vide etiam líu lo.

tlò, hăọc tlò: eſtudante: ſcolaſticus, i. làm tlò: fazer comedia, repreſentação: comœdiam aut aliud repreſentationis genus peragere. gióu᷄ tlò, truyẹn, idem.

tlỏ: moſtrar com o dedo: demonſtrare digito. alij blỏ, chỉ, idem.

T

T

tlọc^{[đính chính 36]} đầu: caluo de toda a cabeça ou cortado todo o cabello: capillis carens in toto capite. trọc^{[đính chính 37]}, idem.

tlôi đi: andar a nhoto^{[đính chính 38]} polla agoa a baixo: ferri aquæ impetu & impulſu. bánh tlôi nước: bolinhos redondos brãcos que botão na agoa: bellaria rotunda alba & aquæ immerſa.

tlôi, blái tlôi: mangas fruita da India: fructus quidam Indicus quem luſitani, mangam, vocant, perſico malo ſimilis, ſed viridis extra, quamuis intus ſit maturus.

tlói: amarrar os braços a alguem: ligare brachia alicui. tlói lợn, tlói gà: amarrar porcos, galinhas: alligare porcos, gallinas &c. tlói ma quỉ: amarrar o diabo no corpo do endemoninhado: colligare diabolum in ipſo energumeni corpore.

tlồm: principal em algũ lugar: præcipuus in aliquo loco. tlồm làng: cabeça da aldea; caput, ſeu præcipuus in pago. alij. tlùm. cai, idem.

tlóm con mắt: olhos encouados: profundi oculi. melius sởm.

tlộm: as eſcondidas; occultè. hỏi tlộm: preguntar em ſegredo: ſecretò interrogare. lạy tlộm: fazer reuerencia priuadamente: priuatim reuereri. tlộm: as eſcondidas de alguem: inſcio aliquo. ăn tlộm: furtas as eſcondidas: furtum, i. ăn cướp: tomar por força: rapina, æ. ăn cắp: furtar cõ manha: fraudulenter accipere.

tlôn: trazeiro: poſterior hominis pars. bàn tlôn: nadegas: nates, tiu᷄. khu, idem. tlôn kim: o fundo da agulha: pars acus vbi eſt eius foramen. tlôn vò^{[đính chính 39]}: a parte inferior do boyão em que ſe aſſenta: pars infima diotæ cui ipſa innititur. tlôn ŏúc: parafuſo femea: inferior pars cui inſeritur trochlea.

tlòn: couſa redonda: rotundus, a, vm. tlòn: inteiro, perfeito: integer, gra, grum. một năm tlòn: hum anno inteiro: integer annus.

tlốn: fugir: fugio, is. lánh, khỏi, xiêu, idem.

tlộn tlạo, vide tlạo.

T

T

tlọn, vide blọn.

tlơn: liſo, eſcorregadio: læuis, e. lubricus, a, vm. alij trơn. củ tlơn: periodo redondo: rotunda periodus. thou᷄, idem.

tlợn con mắt lên: regalar os olhos, polos em aluo: attolere oculos, vel ita aperire oculos præ timore ita vt albugo appareat.

tlớp bánh, cá: requentar apas, peixe: recalfacere placentas, piſcem &c. alij trớp, at de oriza dicitur, rang cơm.

tlớt, vide, blớt.

tlợt: eſcorregar: dilabor, eris. tlợt chin: eſcorregar os pès: falli pedem in lubrico. trợt, idem.

tlou᷄: eſperar: expecto, as. confido, is. tlou᷄ thày đến: eſpero ao mestre que venha: expecto magiſtrum aduenturum. tlou᷄ cậy người: confiar em alguem; ſperare in aliquem. trou᷄, idem.

tlóu᷄: tambor: tympanum, i. đánh tlóu᷄: tocar o tambor: tympanum pulſare. giáo᷄ tlóu᷄, idem. tlóu᷄ cái: tambor redondo; tympanum rotundum.

tlóu᷄: vigia: vigilia, æ. noctem autem diuidunt in quinque vigilias. tlóú một: a primeira vigia: vigilia prima. tlóu᷄ hai: a ſegunda: vigilia ſecunda, & ſic de alijs.

tlóu᷄, nơi tlóu᷄: lugar deuaço; peruius patenſque omnibus locus. nhà tlóu᷄ tlải: caza aberta ao vento, ladroẽs &c: peruia vento patenſque latronibus domus. tróu᷄ trải, idem. thuyèn tlóu᷄ gió: embarcação aberta ao vento ſem ter aonde ſe abrigar: patens omnibus ventis cymba, ſine loco aprico aut protecto.

tlưa: pollo meyo dia: hora circa meridiem. tlưa sẽ đến: chegarei pollo meyo dia: meridiei hora circiter adueniam. đã tlưa: già he tarde: tarde iam hora eſt, loquendo ſcilicet à matutino tempore vſque ad meridiem, nam à meridie ad veſperam dicitur, đã tối: ià he tarde: hora iam tarda eſt. à veſpere vero vſque ad mediam

T

T

noctem circiter, đã khuya: ià he tarde: hora iam tarda eſt. denique à media circiter nocte vſque ad auroram, đã sáng: ià he tarde, ià he de dia: hora iam tarda eſt, aurora iam emicat.

tluầng, vide tluồng.

tlúc tlác: ranger ou bulir algũa couſa: ſtridere aliquid, aut húc illúcque moueri. melius, lúc lác.

tlủng, vide trủng.

tlứng: ouo: ouum, i. tlứng gà: ouo de galinha: ouum gallinæ. & ſic de alijs auibus. tlứng rắn: ouo de cobra: ouum ſerpentis. tlứng cá: ouas de peixes: oua piſcium. tlứng chếy: lendeas: lens, lendis. tlứng u᷄: ouo goro: ouum vrinum. chim ấp tlứng: chocar a aue: ouis incubare auem. đẻ tlứng: por o ouo, deſouar: oua parere. ꞗỏ tlứng: caſca de ouo: oui teſta. lào᷄ tláng tlứng: clara: oui albumen. lào᷄ đỏ tlứng: gema: oui luteum, vitellus, i. báng tlứng: a pellicula dentro: oui pellicula interior. bác tlứng: fritada de ouos: oua frixa. alij trứng.

tlước: diante, dantes, primeiro: coram, antè, prius, tlước mặt ai: diante dalguẽ: coram aliquo. đi tlước: ir diante: prius ire, præcedere. như tlước ſau thì cù ꞗệy: como dantes aſſym depois: ante vt factum eſt ita etiam poſt. tlước hết: primeiro que tudo: prius & ante omnia. chảng dĕám nói tlựớc: não me atreuo de fallar primeiro: prius non audeo loqui.

tluồng: em couros ſem algũ veſtido: nudus omninò ſine vlla veſte. hở hang, tluồng tlu᷄, idem.

tlút linh hồn ra: ſair a alma do corpo: egredi animam è corpore, mori. tlút của: paſſar fato de hũ lugar pera outro: transferre res ab vno loco in alium. tlút lếy: leuar o ſobejo do comer nas feſtas: accipere reliquias eduliorũ è conuiuio.

tlút bạc: fundir prata: eliquare argentum. nấu, idem.

tlu᷄, tlẻ tlu᷄, vide tlẻ. tluồng tlu᷄, vide tluồng.

tộ: ajudar, emparar: iuuo,

T

T

as. protego, is. phù hộ, giúp sức, idem.

to: groſſo ou groſſeiro como pano, linhas &c: craſſus, a, vm, vt pannus, fila & ſimilia impolita.

tố lộ: publicamente: publicè.

tố: tormenta: tempeſtas, atis. bão táp, idem. vô tố: quieto, manſo: quietus, a, vm. mitis, e.

tỏ: claramente: clarè, dilucidè. tỏ tàng, tỏ tường, idem. đã tỏ: ià entendo, ià eſtà claro: intelligo, is. iã clarum eſt. tỏ ra cu᷄̀ ai: publicar algum ſegredo: reuelare ſecretum.

tổ chim: ninho de aues: nidus auium. de gallina dicitur, ổ, ſicuti de quadrupedibus.

tổ tu᷄: auòs: progenitores, vm. tổ tien, tổ nể, idem.

tơ: amar: amo, as. tơ thương, yeu, idem.

tơ: brotar das heruas: germino, as. tơ mạ: arrebentar o nelle: germinare orizam. tơ rau, tơ cỏ: arrebentar a hortaliſa, e outras heruas: germinare olera atque alias herbas. măọc, idem.

tơ: ſeda: bombyx, ycis. kén tơ: folhelho de ſeda: bombycius folliculus. tàm tơ: o bicho da ſeda: bõbyx, ycis. kéo tơ ra: debala: glomero, as.

tờ gếy: folha de papel: folium papyri. làm tờ: fazer petição: poſtulationem conſcribere. tờ ꞗua, tờ Chúa: chapa del Rey: reſcriptum regium. lệnh, idem.

tờ con: o pay deſconhecer o filho e deſobrigarſe delle como ſe não fora ſeu filho: dimitti filium à patre, nec haberi amplius pro filio. từ đi, idẽ.

tớ, đềy tớ: diſcipulo, criado: diſcipulus, i. famulus, i. đềy tớ cả: os Apoſtolos: Apoſtoli, orum. tou᷄ đồ, idem.

tớ: eu: ego. loquendo cum iracundia, illumque cui iraſcor nominando per vocem contemptus, ngươi, vt. tớ làm chi ngươi: que tenho de ver contigo: ego quid curo te.

tŏá mù ra: fazerſe neuoeiro, ſubir o fumo &c: nebuloſum aërem fieri, fumum aſcendere & ſimilia vt ex puluere caliginem oriri.

T

T

tŏà: trono, tribunal: thronus, i. tribunal, is. tŏà Chúa ngơi: trono donde el Rey fas audiencia em publico: thronus in quo Rex ſedet cum publico auditorio aſſiſtit.

tŏạ, lá tŏạ: coxim de ſella: puluinar ephippij. tố, idem.

tŏại, ꞗua tŏại hŏàng thị: nome de certo Rey da China que dizem achou o fogo: nomen cuiuſdam regis Sinenſis quem dicunt adinueniſſe ignem, quia ſcilicet illos docuit ex duorum lignorum attritu ignem elicere, atque ideò illum ad hæc vſque tempora adorant.

tŏan: deliberar: delibero, as. tŏan cu᷄̀ nhau: conſultar entre ſi cõſulere ſe inuicem. tŏan tước viẹc: conſultar o negocio: conſilium de negotio peragere. đã tŏan: està pera morrer: proximus morti eſt. đã mao᷄, idem.

tŏán: aritmetica: arithmetica, æ. con tŏán: os pauſinhos com que contão: bacilli quibus vtuntur ad numerandum. sắch tŏán: liuro de contas: computorum liber. tinh, idem.

tŏần: xibandar, ou caza aonde ſe pagão os direitos das barcas, ou dos que paſsão: publicanus, i. domus exigentis tributa à tranſeuntibus, vel è nauigijs. tŏần bộ, idem.

tŏần: eſpaço de dès em dès dias em que ſe diuide o mes: ſaptium decem dierum in quod diuiditur menſis. một tŏần: des dias: decem dies. hai tŏần: vinte dias: viginti dies &c.

tóc: cabello da cabeça: capillus, i. tơ tóc: fio de cabello: capilli filum. để tóc: criar cabello: comam nutrire. cắt tóc: cortar o cabello: capillos abſcindere. quan tóc: creſpo: capilli criſpi. quan đầu, idem. vưn tóc: cabello muito eſpeſſo: cæſaries denſa valdè. tóc gáy: cabello do toutiço; capilli occipitis. bối tóc: amarrar o cabello: capillos ligare. rẻ tóc: enfeitar o cabello; cincinnos calamiſtrare. dủi tóc: pegar alguem pollos cabellos: capillis aliquẽ comprehendere. xé tóc, idem. rối tóc: cabellos emburulhados: capilli implicati. ríp cạp lếy dổ tóc: arrancar

T

T

os cabellos com tenàs: capillos forcipe paruula auellere. chải tóc: pentear: pecto, is. bạc tóc: brancas; capilli cani. đỏ tóc: ruyuo: rufus capillus. xanh tóc: preto: capillus niger. tóc ngựa: a coma e cola do cauallo: iuba & cauda equi.

tọc, nói tọc mạch: fallar fora o que ſabe de caza: enuntiare foris quæ domi quis audiuit.

tớc: a decima parte do couado, polegada: cubiti decima pars, extremus pollicis articulus quo vtuntur ad cubitum metiendum, in longum ſcilicet accipiendo.

tŏế, vide tüế.

toi: morrer de deſaſtre: mori ex infortunio. chết toi, idem.

tôi; eu, meu: ego, meus, a, vm. loquendo demiſsè. tôi lạy ou᷄: eu faço^{[đính chính 40]} reuerencia a voſſa merce: ego veneror Dominationem tuam. chúng tôi, mới tôi: nòs, noſſo: nos, noſter, tra, trum. của tôi; fato meu: mea res. nhà chung tôi: caza noſſa: noſtra domus. & ſic de alijs poſſeſſiuis quæ explicantur per pronomina primitiua.

tôi: eſcrauo, criado, vaſſallo: ſeruus, i. famulus, i. ſubditus, i. lam tôi, idem. tôi tá: eſcrauos: ſerui.

tối: eſcuro: tenebroſus, a, vm. tối blời: ceo toldado: nubilum cælum. nhâm blời, idem. tối tăm mù mịt: noite fechada: obſcurum noctis. thâu đêm tối ngày: todo o dia e toda a noite: tota nocte & tota die, donec ſcilicet iterum obſcuretur dies. ban tối: de noite: nocturnum tempus. đã tối: ià he tarde: tarda iam eſt hora, & ſic dicitur à meridie vſque ad veſperam. vide tlưa. tối mặt: cego: cæcus, i. tối dĕạ: não ter abilidade: ingenio carere.

tói: cadea: catena, æ. đòi tói: corrente, machos: compedes. tói sắt: cadea de ferro: catena ferrea. lòi tói, idem. phải tói: preſo em ferros: compede captus. tói vàng: cadea de ouro: catena aurea. chỉ vàng, idem.

tỏi, củ tỏi: cabeça de alho: allij ſpica. ánh tỏi: dente

T

T

de alho: allij dens ſeu particula.

tội: pecado: peccatum, i. culpa, æ. phạm tội: cair em pecado: peccatum committere. tôi có tội: he minha culpa; culpa mea eſt. tôi là kẻ có tội: ſou pecador: peccator ſum. ăn năn tội: arrependimento: dolere de peccatis. xưng tội: confeſſar os pecados: peccata confiteri. giải tội: abſoluer: peccata purgare ſeu remittere. nơi giải tội: purgatorio: peccata purgandi locus. chuộc tội: ſatisfazer pollos pecados: ſatiſfacere pro peccatis. đánh tội: tomar diſciplina: peccatorũ pœnas verberibus perſoluere. tha tội tha vạ cho tôi: perdoaime a culpa e a pena: culpam & pœnam mihi ignoſce. tạ tội: offerecer algũa couſa pera alcançar perdão dos pecados: offerre aliquid ad remiſſionem delicti obtinendam. tội: castigo: vltio, nis. chiụ tội: padecer pollos pecados: pati pro peccatis. hối tội: ſuperſtição com que paruoamento cuidão os gentios tem perdão de ſeus pecados: ſuperſtitio per quam Ethnici ſtultè putant ſe liberari à peccatis. vide sám hối.

tơi, aó tơi: capa de palha ou folhas grandes pera a chuua: penula è folijs prægrandibus contexta ad arcẽdam pluuiam.

tới: chegar: peruenio, is. mới tới: agora chegou: peruenit modo. cheò tới: remai pera chegar, não fiqueis atràs: remiga ita vt peruenias, nec retro remaneas. gệt tới: remar pera diante: remigare in partem anteriorem. gệt lùi: remar pera tràs: retrorſum remigare.

tôm, cái tôm: camarão: gammarus, i. tép, tôm cang, idem. tôm: lagoſta: locuſta marina, aſtacus, i. tôm he^{[đính chính 41]}, idem.

tóm lại, compendiar: compendio vti. tóm về, nói tắt, idem.

tôn, cháu: neto: nepos, otis. nhợc tôn, truyèn cho cháu: tradição pera os netos: traditio nepotibus.

tốn: gastar; impendo, is. tiêu, idem, tốn của: gaſtar

T

T

largo, eſperdiçar: prodigere res. tốn hại, tốn thiẹt, idem.

tợn, dữ tợn: maos bofes, cruel, brauo: crudelis, e. ferox, ocis. tŏục tợn, idem.

tờng: ordem de ſobrados huns ſobre os outros; tabulatorum ordo quorum vnum ſit ſuper aliud. nhà bốn tờng: caſa de quatro ſobrados: contignationes quatuor habens domus. mất tờng blời: quantos ceos ha: cæli quot ſunt ? tàu có ba tờng: nao de tres cubertas: contignationum trium nauis.

tờng: ter coſtume: ſoleo, es. đã tờng ſư ấy: ià estou acoſtumado a iſſo: ſolitus iam ſum. chưa tờng: ainda não tenho experiencia vſum non habeo. expertus nondum ſum:

tờng nào: quamanho: quantus, a, vm. dài tờng nào: quão comprido: cuius longitudinis ? người ấy tờng nào: eſſe homẽ a que chega; gradus huius viri qualis eſt ? cắch, thẽ, dường, idem.

tóp: começarſe a corromper: incipere corruptionem. tóp mỡ: torreſmo depois de frita a manteja: cremium, ij. quod ſcilicet ex lardo ſupereſt poſt frixam & liquatam pinguedinem ex lardo aut petaſo.

tốt: couſa boa: bonus, a, vm. tốt lành: fermoſo: pulcher, chra, chrum. tốt blai: gentilhomem: ſpecioſus iuuenis.

tót: tirar fora como eſpada, gaueta &c: extrahere vt enſem, ſcrinij loculos & ſimilia. tót gươm ra: arrancar a catana: exerere gladium, rút ra, idem. vide tüất.

tŏục: couſa indecente, deſcortès: indecens, ntis, inciuilis, e. nói mlời tŏúc tỉu: fallar palauras indecentes em qualquer materia: indecora verba loqui in quocunque genere. ten tŏục: o nome que o pay ou a may pos ao filho em nacendo: nomen quod infanti recens nato à Patre aut Matre imponitur. hoc nomine non poteſt compellari vir quiuis ſine dedecore, imò nec nominari poteſt tale nomen parentum aut maiorum.

T

T

ſine graui, vt ipſi putant, iniuria ita vt timeant vltionem à ſuis maioribus ſi in tale nomen impingant. alij tục. vide infra.

tou᷄, họ: parentes: conſanguinei. tổ tou᷄: antepaſſados: progenitores, rum. tổ nể, idem.

tou᷄ đồ: diſcipulos graues: diſcipuli nobiliores, dicitur de Apoſtolis.

tóu᷄, dưa: acompanhar pera fora: deduco, is. tóu᷄ lẹnh: acompanhar a chapa del Rey: deducere reſcriptum Regis, vel perſonaliter, vel aliquod munus ei qui illud profert præbendo. tóu᷄ ſao: ſuperſticão de botar de ſỳ a eſtrella em que nacerão: ſuperſtitio qua putant Ethnici expellere ſtellam ſub qua nati ſunt, eo quod ſit illis infauſta, & aliam ſumere. nhương ſao, idem. tóu᷄ ách, vide ách.

tỏu᷄: parte de Prouincia ou de comarca, que contem dès ou mais aldeas: Prouinciæ aut toparchiæ pars continens decem circiter pagos. cai^{[đính chính 42]} tỏu᷄: o cabeça deſſas aldeas: magiſtratus qui decem circiter pagis præeſt. quan tỏu᷄ binh: mandarim de armas em toda hũa Prouincia: dux militiæ in vna integra Prouincia. huius tribunal iungitur tribunali eiuſdem Prouincię quod conſtat ex literatis, & ad illum ducem ſpectat executioni mandare quæ in tribunalibus literatorum decernuntur. vide nhà ti, nha hién.

tra: carga de embarcação, embarcar fato: ſarcina nauis, onerare nauem. chở, idem.

tra ꞗĕào: meter dentro: intromitto, is. tra túi ꞗĕào: meter na bolça: immittere in crumenam.

tra, cất ra: tirar fora: extraho, is. tla idem.

tra, đi tra: tirar deuaſſa; inquiro, is. còn hỏi tra: ainda corre a deuaſſa: inquiſitio adhùc fit ad veritatem indagandam.

trá, dối: mentira: mendacium, ij giả trá, nói dối: mentir: mentior, iris. làu᷄ trí trá: refalſado: doloſus, a, vm. giản, quỉ quái, idem.

trá, có trí có trá: ter abilidade:

T

T

ingenio pollere. có í tứ, ngŏan, biét mlẽ, sáng dĕạ, khôn kháo, idem.

trả trả: vos de papagayo pſittaci vox. alij tả tả.

trác ảnh: relojo do ſol; horologium ſolare. melius điạ bàn xem giờ.

trắch: queixarſe d'alguem: conqueror, reris. tôi bảo kẻo ngày^{[đính chính 43]} ſau trắch: auiſouos peraque depois vos não queixeis: moneo te ne poſtea conqueraris. trắch kẻ có lỗi: reprender os que errão: arguere peccantes.

trai, chay: ieiũ dos pagodes: ieiunium idolorum, in quo ſcilicet abſtinetur à carne & piſce. tinh trai phù thủy: conuidar os feiticeiros pera o iejũ dos pagodes: ieiunio ad faciendo veneficos vocare.

trại chên eſcorregar os pes: dilabi pedes ob loci lubricitatem. tlơn, idem.

trầm lüện: roda de tormẽtos: tormentorum perpetua ſucceſſio. vt fingunt in tranſmigratione animarum idolorum cultores.

trầm hương: aquila: aquilanum lignum.

trám: breu: pix, picis. alij tlám.

trẩm đi. ter vontade de ir: velle ire. muấn đi, idem.

trân, ngăọc: pedra precioſa: gemma, æ. vô giá trân: pedra precioſa de preço ineſtimauel: margarita inæſtimabilis pretij. chua báo, idem.

trấn, giữ: guardar: cuſtodio, dis thủ trấn xứ: Gouernador da Prouincia: Gubernator Prouinciæ.

trấn, bùa trấn, dĕán bùa: pendurar papeis de feiticeria: appendere veneficiorum papyros.

trấn, cờ trấn tích chữ: titulo em bandeira; titulus in vexillo.

trận: briga; rixa, æ. phải trận: morrer na briga ou na guerra; mori in rixa, vel in bello. một trận: hũa peleja; rixa vna. một trận gió: pè de vento; turbo, binis. cơn, idem.

trang nghiem: obra ſumptuoſa e magestoſa; opus magnificum, maieſtate plenum.

tràng hăọc: eſcola, caza dos exames; ſchola, æ. examinum

T

T

domus.

tràng hột, vide tlàng.

tràng an: a corte de Tonquim; Tunkinenſis regia. kẻ chợ, kinh dô, idem.

tràng thüế: caza em que ſe pagão as rendas, adüanas: vectigalium ſeu tributorum domus. alij. tlàng, nhà bộ, idem.

tràng, bể tràng vide tlàng.

trấng, thuóc trấng mezinha prouocatiua a ajuntamẽto com molher: pharmacum ad libidinem excitans. phào᷄, idem, alij trứng.

trấng, vide tlứng.

trạng nguyen: ſupremo grao dos letrados; gradus ſupremus in literis. đạu trạng nguyen: alcançar o ſupremo grao dos letrados; gradum ſupremum in literis adipiſci.

tranh nhau: apanhar hũ ao outro: arripere aliquid ſibi inuicem. tranh cạnh, idem.

tranh, bức tranh: retabolo; tabulæ pictæ. khám, idem.

trao᷄, vide tlao᷄.

tráo᷄, vide tláo᷄.

trạo᷄: couſa d’importancia; grauis, e. viẹc trạo᷄: negocio de porte; negotium graue. trạo᷄ vạo᷄: fidalgo, nobre: nobilis, e. ſang trạo᷄, idem. cầu mềnh trạo᷄: procurar honras e dignidades: inhiare dignitatibus & honoribus. lếy mềnh làm trạo᷄: terſe por peſſoa graue: æſtimationem magnam de ſe ipſo habere. tội trạo᷄: pecado graue: grauis culpa, vt mortalis.

trắt, léy gé ăn trắt: arrancar as eſpigas pera comer: vellere ſpicas ad comedendum. alij tlắt.

trát, vide tlát.

trật, một trật: na meſma coniunção de tempo: tractu eodem temporis. hăọc một trật: aprender no meſmo tempo: tempore eodem addiſcere.

trầu, sắc trầu: cor roxa eſcura: violaceus color ſubobſcurus.

trê, cá trê: certo peixe: piſcis trê vocatus.

trẻn, vide tlẻn.

tri, biét^{[đính chính 44]}: ſaber: ſcio ſcis. bất tri nghĩa, chảng biét nghĩa: não tem primor: inurbanus, a, vm.

T

T

trì trì: Champa: Regnum Ciampa. chiem thành, mlô, idem. trì trì gan: não reſponder ao que lhe preguntão: interrogatus minimè reſpondet.

trí: capacidade, entendimento: intellectus, vs. linh hồn trí khôn: alma rational: anima rationalis. trí trá, vide trá.

trỉ gác: trauejamento pera o ſobrado: tigna ordinare ad tabulatum faciendum trỉ chạn, idem.

trị ùi: gouernar: guberno, as. trị trị nhạm, sửa, idem.

trịch, cái trịch: dados: teſſera, æ. đánh geo trịch: botar os dados: alea ludere. cờ, idem.

trièn, chùa trièn: templo de pagodes: idolorum fanum.

triêu, kẻ ở triêu: corteſaõs: aulici, corum.

triều, ou᷄ triều: titulo com que ſe chamão os filhos dos capitaẽs &c: titulus quo compellantur filij militiæ ducũ.

triều, thien triều: zamboa; malum Adam.

triều, mũ triều thien: barrete real: pileus regius.

triều, quan triều: mandarim principal: magiſtratus primarius.

triẹu: des contos: decem milliones.

trinh, đào᷄ trinh: caſto: caſtus, a, vm. ſạch sẽ, idem. đào᷄ thân: virgem; virgo, ginis.

trính: traues ou traueſſas da caza ao largo: tigna in trãſuerſum domus poſita. tróu᷄ nhà, idem.

trợ, tlou᷄: eſperar: ſpero, as. cậy, idem.

trở về virar, tornarſe: verto, is. reuertor, teris. blở về, idem. vide. blở.

trỡ: ocupado, impedido: occupatus, detentus, a, vm. trỡ viẹc: està ocupado: diſtinetur negotijs.

trỡ: impedir: impedio, is. chớ trỡ nó: não o eſtroueis: impedimento ne ſis illi. chớ trỡ viẹc: não eſtroueis os que trabalhão: interturbator ne ſis eorum qui operantur.

tróc phọc: caſtigar com tormentos: punire cruciatibus. tróc quỉ: prender ao diabo: coercere dœmonem. bắt quỉ, idem.

T

T

trọc, vide tlọc.

trọc, đọuc: turuo: turbidus, a, vm.

trôi, cá trôi: peixe tainha: capito, onis.

trơi, ma trơi: diabo que aparece de noite com reſplandores: diabolus noctu cum ſplendoribus apparens.

trọn lại, vide bun.

trớp, vide tlớp.

trợt, vide tlợt.

tróu᷄, vide tlóu᷄.

trụ, cột trụ: coluna piquena que leuantão ſobre as traueſſas que eſtribão nãs colunas grandes da caza: columnæ paruulæ quæ ſuperponuntur tignis nixis ſuper maiores domus columnas.

trụ, đề trụ, vide trướng.

trừ: botar fora por força: expellere vi. trừ ma quỉ: exorcizar, botar fora o demonio: exorcizare dœmonem. trừ tà, bắt tà, xua đi, đuỏi đi, idem.

trực, giữ: guardar: cuſtodio, is. trực tiét: guarda da viuuès: viduitatis cuſtos.

truyèn: tradição, mandado, ou couſa que ſe fas a ſaber de huns a outros: traditio, nis. mandatum, i. res quæ per hos alijs innoteſcit. tội Adam truyèn cho: pecado original: originale peccatum. truyèn tử nhợc tôn^{[đính chính 45]}: tradição de filhos a netos: traditio per filios ad nepotes. đức Chúa Ieſu truyèn phép giải tội: Noſſo Senhor nos deixou o Sacramento da Confiſsão: tradidlt nobis Dominus Ieſus Confeſſionis Sacramentum. &c.

truyẹn: hiſtorias, cantigas: hiſtoriæ cantiones. truyẹn ou᷄ thánh Ignacio: vida de Santo Ignacio: vita Sancti Ignatij. hát truyẹn: cantar, fazer autos: comœdias agere.

trứng, vide tlứng.

trủng: valle entre montes: vallis inter montes. alij, thủng, nơi thủng.

trưởng, cả, mlớn: grande: magnus, a, vm. con trưởng: morgado: primogenitus, i. tàu trửơng: capitão do nauio: nauarchus, i. chúa tau, idem ex quadam accommodutione quãuis Dominum.

T

T

potius nauis ſignificet at coram rege non dicitur niſi tàu trưởng, quamuis ſit Dominus nauis. xả trưởng: mayor da Aldea: caput pagi. & ſic in ſimilibus.

trướng màn: ſobreceo com as mais cortinas das ilhargas: conopeum cum peripetaſmatibus hinc inde extenſis. phô trướng đề trụ: ornar a varela ou templo dos idolos com cortinas, pinturas &c: ornare idolorum fanum peripetaſmatibus, picturis &c.

trượng mạo: homem bem diſpoſto, e de boa condição: robuſtus homo ac mitis. mạnh mẻ, hièn lành, idem.

trượng đòn: algòs: carnifex, ficis.

trượt chên, vide tlợt.

tru᷄, tlao᷄: dentro: intra, in. tru᷄ đạo thíc ca: o interior da ley dos pagodes: interior falſitas legis idolorum. nữ tru᷄: entre as molheres: inter mulieres. viẹc tru᷄ phụ: obras publicas del Rey ou dos mandarins, às quais são obrigados os vaſſallos^{[đính chính 46]}: opera publica Regis, Magiſtratuum, ſeu onera ad quæ tenentur ſubditi. tru᷄ đô, kẻ chợ: a corte de Tonquim: aula Tunchinenſis. kinh đô, tràng an, idem. quan tru᷄ sứ: Eunuco do paço: Eunuchus Regi inſeruiens. nomen honorificum quo donantur Eunuchi abſentes etiam valdè graues.

tru᷄, nuôi: ſostentar: nutrio, is.

tru᷄̀ tru᷄̀ điẹp điẹp: muitos ſem conto: multi abſque numero. nghìn tru᷄̀: dar milgraças: mille gratias referre.

tru᷄̀, chữa tru᷄̀ tang lien táng: fazer ſuperstiçoẽs pera que o que morreo em caza ou na parẽtela o não leue apòs ſy: ſuperſtitiones quaſdam peragere, ne qui domi mortuus eſt aut ex conſanguineis illum ſimul ad mortem rapiat.

tru᷄́, phải tru᷄́: doença como de torcimentos que toma todo o corpo: morbus quaſi torminum qui per omnia membra diffunditur, & eſt mortalis ſoletque oriri ex recidiuo in morbum.

tru᷄́: acertar no aluo: attingere.

T

T

ſcopum. tru᷄́ bia, phải tru᷄́, idem.

tu, đi tu: fazerſe hermitão: heremiticam vitam ducere. tu hành, idem. ſaĩ tu: bonzo ſolitario: ſolitarius, ij.

tu, dĕao tu rích: eſpada: enſis.

tù: tronco: carcer, is. tù rạc, idem. cầm tù rạc: encarcerar: detrudere in carcerem, carceri mancipare.

tú, ou᷄ tú: filho de mandarim de letras: literati magiſtratus filius. ou᷄ chiêu, idem.

tụ, họp: ajuntar: coniungo, is. iungo, is. tụ lại, idem. tụ nhao: aiuntarſe entre ſi: iungi inuicem. thủy tụ: repreſa de agoa: lacus, ci. ſtagnum, i.

tư, bốn: quatro: quatuor. tháng tư: quarto mes: quartus menſis. một quan tư: ſeis centas e quatro vezes ſeſsenta caixas; ſexcentæ & quater ſexaginta monetæ æneæ. vide tièn.

tư thien: matematica: mathematicæ diſciplinæ. quan tư thien: o mandarim que tem cuidado do calendario, eclipſes &c: mathematicæ magiſtratus, cui incumbit calendarij cura, & eclipſium prædictio &c.

từ: dèſdeque: ex quo. từ bé: dèsde menino: ab infantia. từ nầy về ſau: daquì pordiante: in poſterum. từ bao giờ: dèſde que tempo: ex quo tempore. từ mới xưng tôi: dèſde que a derradeira vès vos confeſſastes; ex quo vltimò confeſſus es. đến rày được bao lâu: atè hoje quanto tempo ha: vſque ad hodiernum diem quãtum temporis eſt elapſum.

từ con: o pay deſconhecer ao filho, botalo: reijci filium à patre.

từ, mlời: palauras: verba. từ dư: e tudo mais: & reliqua omnia.

từ, nhà: caza: domus, vs. thần từ: caza aonde adorão ao diabo que os gentios chamão tutelar: domus in qua dœmonem illum adorant quem tutelarem vocant.

từ, củ từ: certo inhame: radix quædam quæ in eſcam aſſumitur.

tứ: ſagàs, induſtrioſo pera o bem e pera o mal: ſagas,

T

T

aſtutus, a, vm. ingenioſus tam ad bonum quam ad malum. có í tứ: manhoſo, refolhado: fraudulentus, a, vm. sâu dĕạ, lào᷄ đoục, idem.

tứ vệ: ſoldados do bua: milites illius qui Regis nomen habet, ſed non gubernationem.

tứ dương: certo malfeitor a quem cortarão a cabeça por ſuas culpas, e agora o adorão porque foy valente: malefactor quondam pro delictis occiſus, quem nunc adorant, & inter idola ſeu thần reponunt quia fuit magnanimus.

tứ thu: titulo dos liuros do Confuſio: titulus librorum Confuſij.

tử, chết: morrer: morior, reris. ſinh tử bất kì, sóu᷄ chết chảng hẹn: o viuer e morrer não auisão dante mão: mors & vita non præmonent.

tử, cuôn tử: auiſado e que ſabe letras: ſapiens qui literas nouit. xã vi tử.

tử. muông ſư tử: leão: leo, nis.

tử, con: filho: filius, ij. tử đệ: familia filhos e criados: familia, filij ſcilicet & famuli.

tử, blái: fruito: fructus, vs.

tự, thứ tự, vide, thứ.

tự nhien: de ſi meſmo: ex ſeipſo.

tự, từ: dès de que: ex quo. tự tạo thien lợp địa, từ nên blời dụng đất: dès de que ſe fes o ceo e a terra: ex quo eſt cœlum & terra erecta eſt.

tua mặt blời: rayos do ſol: radij ſolis.

tửa: dar prendas ao official: pignus aliquod mechanico præbere.

tưâi, vide tươi.

tuẩi, vide tuổi. & ſic de ſimilibus.

tüất gươm ra arrancar a eſpada: exerere enſem. alij tüót.

túc: prouisão de arròs que ſe fàs pera os ſoldados: annona, æ. thuyèn túc: embarcação de leuar eſſa prouisão, ou rendas que ſe pagão em arròs: nauigium in quo defertur annona pro militibus ex tributis præcipuè collecta.

túc, gà túc con a galinha chama aos pintãos: conuocat gallina pullos. melius dúc.

T

T

tục tỉu, vide toục.

tục ngủ: dormir muito por mais que o eſpertem: nimium dormire licet vocetur. ăn tục: comer muito ſofrego: helluo, nis. melius toục.

tức thì: de repente: ſtatim. bỏu᷄ chốc, idem.

tức gan impeto de colera: iræ impetus. gẹn, tức bọu᷄, idem.

tức lên: pontada: dolor lateris. đau tức: dor de pontada que acode à reſpiração; dolor lateris reſpirationi moleſtus.

tüế, tuổi: annos de ida de: ætatis anni. vạn tüế, muôn tuổi: des mil annos: decem annorum millia, eſt ſalutatio ad regem.

tüết, chó: cão: canis. giờ tüết: das ſete horas da tarde atè as noue que são tres horas antes da meya noite: hora à ſeptima veſpertina vſque ad nonam, hoc eſt vſque ad tres horas ante mediam noctem. năm tüết, tháng tüết, ngày tüết: anno, mes, dia que reſponde aquelle nome como ſigno celeſte: annus, menſis, dies qui reſpondet illi nomini tanquam ſigno cæleſti. vide giờ.

tui, mùi tui: coentro: coriandrum, i.

tui: eu: ego, ruſticè loquendo. melius, tôi.

tuì, đồ tuì: gente que carreta mortos: aſportantes ſeu qui adſportant mortuos. alij tì.

túi: bolſa, ſaco: pera, æ. crumena, æ. ſaccus, i. thắt túi lại: cerrar bolſa: claudere crumenam. mở túi ra: abrila: crumenam aperire. tra túi ꞗĕào: enſacar, meter na bolſa: crumenæ committere.

tủi: eſtar pera chorar: fletui proximum eſſe. tủi thân: fazer roim focinho de chorar: fletum in facie referre. tủi hổ: ſofrer iniurias, afrontas: contumelias perferre. dịn, chịu, thứ, idem.

tuy là: aindaque: etſi, quamuis. dù mà, idem. ſao᷄ le: porem: tamen.

tuy, củ tuy: tutano; medulla, æ. melius củ tỉ.

tuyèn, blọn: inteiro, tudo, são e ſaluo: integer, gra, grum. omnis, e. ſoſpes, pitis.

T

T

tuyẹn: tornear: torno, as. vide tiẹn.

tuyệt, hết: acabarſe: deficio, is. mất, idem. tuyệt tin: não ha nouas delle: nuntium de illo nullum eſt. alij tiệt. bỏ tuyệt đi: lançar a perder: perdo, is, deſtruo, is.

tüít, vide tüết.

tum xe: buraco do eixo na roda: foramen axis in rota.

từng, vide tờng.

tước, tŏan tước cu᷄̀ nhau: aconſelharſe hum com outro: conſilium ſibi inuicem dare. quét tước: varrer: verro, is. eſt additamentum ad elegantiam.

tuổi: idade, annos de idade: ætatis anni. bao nhêu: que idade tendes: ætatem quam nam habes ? quot annos natus es? muân tuổi: viua des mil annos: decies mille annis viue. vạn tüế, thien vàn, idem. tuổi tác: muito velho: decrepitus, i. già nua, idem. ngày tuổi: dia infausto: dies infauſta, quia ſcilicet putant ſignum illud correſpondens diei in qua nati ſunt ipſis eſſe infauſtum nec in die aut hora in qua idem ſignũ reccurrere putãt quicquam momenti aggredi audent, quia timent infauſtum exitum. xem tuổi: ſuperstição de notar os annos da idade: ſuperſtitio qua conſiderant ſignum ſub quo ſe natos putant vtrum habeat ſympathiam necne cum alio ſigno, & hoc præſertim in matrimonijs ineundis conſiderant Etknici.

tươi: verde, freſco: viridis, e. recens, ntis. lá tươi: folha freſca: folium viride, vel recens decerptum. cá tươi: peixe freſco: piſcis recens. & ſic de carne & ſimilibus. chết tươi: morrer de ſubito: ſubitaneè mori.

tưới nước: botar agoa pera regar algũa couſa: infundere aquam ad irrigandum.

tuồng, buông tuồng: tratar sò de comer e beber: curare ventrem & præterea nihil. mê ăn üóng, idem.

tương: certa maſſa de feijoẽs cozidos e pilados, a qual os Iapoẽs chamão miſsò: maſſa quædam ex faſiolis coctis & piſtis confecta quam Iapones.

T

T

vocant, miſsò, hac præcipuè vtuntur ad condiendos cibos præſertim iuſculum quod, xiru, vocant Iapones, & vix ſine illo orizam comedunt.

tương vàng: dourar: inauro, as. tương bạc: pratear: argento linire. thếp, xuy, idem.

tương, lien: ſempre: ſemper. hay, một, idem.

tướng: capitão: dux, ducis. tường lỉnh binh đánh: capitão da guerra: dux exercitus. tướng ma qủi: o diabo grande: maior dœmon.

tướng, nói tướng: dizer abona dicha: augurari bonum omen.

tường: claramente: clarè. tỏ tường, idem, vide tỏ.

tưởng: imaginar, cuidar: cogito, as. imaginor, aris. tưởng nhớ. vir a memoria: recordor, aris. tưởng đến, idem.

tượng: estatua: ſtatua, æ. tượng bụt: pagode: idolum, i. hình tượng: imagem, repreſentação, figura corporal: imago, ginis. corporea figura. tượng hễ vật: todo o que ha corpo: quidquid habet corpus.

tượng, muông tượng. elefante: elephas, antis. voi, idem. quản tượng, quản voi: cornaca de elephante: elephantis ductor.

tướp tướp: multidão de gente: multitudo hominum.

tüốt, vide tüất.

tụ᷄, đăọc: rezar: preces recitare. tụ᷄ kinh: rezar pollo liuro: preces ex libro perſoluere. tỏu᷄ đăọc: liuro de rezar: liber ex quo preces dicuntur.

1. ▲ Gốc: coc được sửa thành cọc: chi tiết
2. ▲ Gốc: phủ được sửa thành phú: chi tiết
3. ▲ Gốc: tay được sửa thành tây: chi tiết
4. ▲ Gốc: liêng tánh được sửa thành lien táng: chi tiết
5. ▲ Gốc: dou᷄ được sửa thành dĕọu᷄: chi tiết
6. ▲ Gốc: thân được sửa thành thăn: chi tiết
7. ▲ Gốc: này được sửa thành nay: chi tiết
8. ▲ Gốc: hŏang được sửa thành hŏàng: chi tiết
9. ▲ Gốc: thŏáng được sửa thành thŏảng: chi tiết
10. ▲ Gốc: thau được sửa thành tháu: chi tiết
11. ▲ Gốc: cáp được sửa thành tlộm: chi tiết
12. ▲ Gốc: tu được sửa thành tù: chi tiết
13. ▲ Gốc: tau được sửa thành tàu: chi tiết
14. ▲ Gốc: nàu được sửa thành nào: chi tiết
15. ▲ Gốc: thủ được sửa thành thủng: chi tiết
16. ▲ Gốc: Thic được sửa thành thíc: chi tiết
17. ▲ Gốc: tích được sửa thành thíc: chi tiết
18. ▲ Gốc: dủ được sửa thành dủng: chi tiết
19. ▲ Gốc: đia được sửa thành địa: chi tiết
20. ▲ Gốc: ſarralherro được sửa thành ſarralheiro: chi tiết
21. ▲ Gốc: thỏi được sửa thành thổi: chi tiết
22. ▲ Gốc: ꞗiet được sửa thành ꞗiét: chi tiết
23. ▲ Gốc: thu᷄ được sửa thành thu᷄̀: chi tiết
24. ▲ Gốc: thướng được sửa thành thường: chi tiết
25. ▲ Gốc: tlen được sửa thành tlên: chi tiết
26. ▲ Gốc: vo được sửa thành vô: chi tiết
27. ▲ Gốc: ſư được sửa thành ſự: chi tiết
28. ▲ Gốc: danh được sửa thành đanh: chi tiết
29. ▲ Gốc: æqualis, æ được sửa thành æqualis, e: chi tiết
30. ▲ Gốc: peize được sửa thành peixe: chi tiết
31. ▲ Gốc: rŏc được sửa thành róc: chi tiết
32. ▲ Gốc: tlẽ được sửa thành tlễ: chi tiết
33. ▲ Gốc: tlẽ, áo tlẽ được sửa thành tlễ, áo tlễ: chi tiết
34. ▲ Gốc: tlền được sửa thành tlên: chi tiết
35. ▲ Gốc: tiẻn được sửa thành trẻn: chi tiết
36. ▲ Gốc: tlŏc được sửa thành tlọc: chi tiết
37. ▲ Gốc: trŏc được sửa thành trọc: chi tiết
38. ▲ Gốc: a notho được sửa thành a nhoto: chi tiết
39. ▲ Gốc: vô được sửa thành vò: chi tiết
40. ▲ Gốc: faça được sửa thành faço: chi tiết
41. ▲ Gốc: dảo được sửa thành he: chi tiết
42. ▲ Gốc: cái được sửa thành cai: chi tiết
43. ▲ Gốc: ngay được sửa thành ngày: chi tiết
44. ▲ Gốc: biet được sửa thành biét: chi tiết
45. ▲ Gốc: ton được sửa thành tôn: chi tiết
46. ▲ Gốc: vaſſalhos được sửa thành vaſſallos: chi tiết