Đài gương kinh/16
16. — PHẬN-SỰ
Người đàn bà, quí ở chữ “nội-trợ". Nội-trợ nghĩa là giúp việc trong. Hoặc khi chồng ở nhà, có cái tự mình nên giúp; hoặc khi chồng đi vắng, có việc tự mình phải thay. Chồng ở nhà mà mình nên giúp thời công việc cũng như lúc làm gái; chồng đi vắng mà có việc mình phải thay thời là nhận cả việc chồng làm việc mình, cho nên khó.
Nhà chồng được đông anh em giai, chị em dâu thời dẫu chồng đi vắng cũng như ở nhà. Nếu hoặc chỉ có chồng là nhớn mà đi vắng thời lúc ấy mới khó.
Người đàn ông thì này, lại thường nhiều người hay đi xa: hoặc đi học, đi làm việc, hoặc đi buôn, hoặc đi lính. Sự đi đó, năm bữa nửa tháng, một hai năm, năm mười năm, không có kỳ hạn nào. Người đàn ông đã đi ra ngoài thời các việc ở nhà: hầu hạ cha mẹ, trông nom nhà cửa, coi sóc em bé, ứng tiếp việc ngoài, nhất-thiết phải trông vào vợ cả. Người đàn bà đến lúc ấy, chữ tình chữ hiếu hòa hai, bên tài bên đức hai vai nặng-nề. Sao cho trên thuận dưới hòa, ngoài êm trong ấm, cho yên lòng người đi xa.
Người ta, ai cũng có cảm-tình. Vợ ở nhà được hay thời người chồng ở ngoài, tự-nhiên dẫu hư cũng bớt hư. Nếu tình-cảnh ở trong không ra gì thời người xa nghĩ đến dễ sinh ngán, ngán sinh chơi. Trong vợ hư, ngoài chồng chơi, thời vận thịnh đến đâu cũng phải suy, phúc dầy đến đâu cũng phải lún.
Cho nên, làm giai được vợ hiền là quí, làm vợ lấy nội-trợ làm hiền.
NÓI VẬT-LÝ. — Ai xem như chiếc tầu đi sông, có đèo kèm một chiếc tầu con thời đi kém các chiếc tầu khác. Nếu chiếc tầu con ấy cũng có pho máy chạy thời đi nhanh là nhường nào! Bởi chiếc tầu con không có máy, cho nên làm nặng chiếc tầu nhớn; mà dời chiếc tầu nhớn thời chiếc tầu con kia đành đứng yên một bên sông.
Chiếc tầu con không có pho máy, là bởi người ta không làm máy cho nó. Còn như người, có chân tay, có trí khôn, sao chịu đợi ai như chiếc tầu?