Thuốc hoàn hồn của Phan Bội Châu
Chương thứ chín
CHƯƠNG THỨ CHÍN

Bài hát chữ « Tự-tân »

Cơ tạo-hóa xoay-vần « cùng tắc biến »,
Nghĩa tùy-thời thiên-chuyển cũng là thường,
Cuộc Á, Âu, trông đó làm gương,
Người mọi mới ta sao đường cũ cũ.
Mấy ngàn năm thói quê tục hủ,
Giày tươm-tành mà mũ lại thúi-hoăng.
Nào học-thuật, nào văn-chương, nào tư-tưởng, tinh-thần đều cũ-rích,
Áo vá mãi còn gì chẳng rách, nhà dột lâu tường vách có còn đâu?

Nếu ta giữ lấy bo bo.
Hình bùn tượng gỗ có đâu thánh thần?
Nào hôn, nào thú, nào táng-lễ, tế-văn.
Hao tiền của biết bao thờ tục hủ,
Nào sỏ lợn, nào đầu bò, nào tầm long tróc hổ,
Khắp năm châu không tất, một mình trơ.
Nếu tổ-tiên còn sống đến bây giờ,
Hẳn quẹt mắt, lắc đầu vì chúng nó.
Phòng người bịnh bịt-bùng không khí cũ.
Mới không thay e hòm vỏ phải mau mau.
Nghiệp trăm năm lo mạnh lo giàu.
Phải theo thế lựa chiều mà đổi mới!
Hình-thức nếu hữu thành, hữu hoại,
Có lẽ đâu hủ-bại đến tinh-thần.
Chữ rằng: « Cẩu nhật-tân hựu nhật-tân ».
Đường lối mới phải lần lần tấn-bộ.
Sóng « bạc », mây « vàng » chen ráng « đỏ »,
Mưa Âu gió Mỹ cuốn trời Nam,
Mới gì hay, càng mới càng làm,
Dầu núi đổ, sông nhào ta chẳng quản.
Nhưng mới có hai đường khác hẳn:
« Vỏ da » cùng « lòng ruột » trái nhau.
Vỏ da ta có kể gì đâu?
Lòng ruột phải dồi trau cho mới mẻ.
Hô một tiếng « Tự tân vạn tuế »!
Đoàn già trông lũ trẻ chỉ ngần nầy.
Dinh tân, cách cổ cho hay!