Phép giảng tám ngày/Ngày thứ hai

by Alexandre de Rhodes

Ngày thứ hai.

^a Lạy ơn đức Chúa blời, hôm qua đã giảng, chảng nên lạy blời, vì blời là nhà khou᷄ chảng biét đi gì. ^b chảng khà lạy đết, vì đết là nên, chảng có hồn nào. ^c ſao᷄ le thờ phượng đức Chúa blời đét là Chúa cả ſinh ra blời đết, thì tham phải. ^d thảo kính cha mẹ thì cu᷄̀ phải, vì đã ſinh đẽ ta. ^e kính ꞗua Chúa quan cuyèn trị nước thì phải : ^f mà cha mẹ cu᷄̀ ꞗua Chúa con mắt xem thấy thì đã biét

^g Sao᷄ thạt Chúa làm nên blời đết, dù con mắt thịt^{[đính chính 1]} xem chảng được, ^h ſao᷄ le cu᷄̀ phải biét, mà thờ cho nên. ⁱ bây giờ phải giảng thạt đức Chúa blời là ai, ^k đức Chúa blời ở đâu, ^l bời đâu mà có đức Chúa blời. ^m ſự ſau nầy cho ta giảng tlước, ta  nói ràng : ⁿ thạt Chúa blời đết chảng phải bơỉ ai làm mà có, ^o vì chưng đức Chúa blời là cội rễ đấu, làm mọi ſự. ^p ví bàng có ai làm đức Chúa blời thạt đức Chúa blời Chảng phải cọi rễ đầu làm mọi ſự. ^q nói thí dụ, có cây naò tốt mlơn, ^r mà có ngành rọu᷄ xanh, blái ngon ngọt^{[đính chính 2]} đã đầy. ^ſ ví bàng ta hỏi ngành xanh nầy bởi đâu ? ta thưa ràng bởi cội rễ mà có, ^t ſự blái cu᷄̀ lá lại thưa như bệy. ^u vì bàng lại hỏi có cội rễ khác mà ra chang ? ^x ta thưa ràng, các kì ſự ở nơi cây, thì bởi cội rễ mà ra : ^y ſao᷄ le cội rễ chảng có cội rễ khác mà ra, ^z ví bàng cội rễ nầy có cội rễ khác thì cộy rễ nầy chảng phải cội rễ đầu cây tốt éy đâu. ^a ſự đức Chúa blời cu᷄̀ ꞗệy, thạt dức Chúa blời là cội rễ đầu làm hết mội ſự, ^b vì chưng blời đết, cu᷄̀ mọi  ſư bởi^{[đính chính 3]} đúc Chúa blời, làm cội rễ đầu mà ra. ^c chảng có tìm được cội rễ khác làm ra đức Chúa blời đâu. ^d nếu có thì đức Chúa blời chảng phải cội rễ đầu mội ſự. ^e ví bàng tìm cội rễ khác tlước, ^f lại hỏi, cội rễ khác tlước ếy có cội rễ khác tlước nữa chang ? ^g làm ꞗệy thì hỏi chảng cu᷄̀, mà chảng phải mlẽ đâu, ^h vì ꞗệy ta phải kiém mà giữ một cội rễ đầu làm nên mọi ſự, ⁱ thạt là thien địa vạn hỡu chi chên Chúa, mà làm nên blời đết mọi ſự.

^k Có kẻ thì hỏi ràng, đức Chúa blời phải mục mũy chang ? ^l ſao᷄ le đức Chúa blời chảng phải lŏải người ta, ^m thạt mục mũi tlao᷄ sắch đạo vạy, là lŏài người ta ⁿ mục mũi ếy chảng nên chức đức Chúa blời đâu. ^o ſự ngục hŏàng nọ, cu᷄̀ nói như như ꞗệy, ^p vì chưng  tlao᷄ sắch đạo vạy nói ràng, ngục hŏàng là con cháu Laõ tử, ^q lại tlao᷄ sắc éy kể cha mẹ ngục hŏàng: ^r vì ꞗêy ngục hŏàng chảng phải thạt chúa blời đết. ^ſ vì chưng dầu mà hộp lại cả và lŏài ngưới ta, cu᷄̀ ꞗua Chúa quan cuyèn làm một, ^t lếy ngón tay đá đến một cái ſao tlên blời chảng được, hŏáng lọ là hŏá ra làm ſao cho được: ^u nói đến ſự hŏá ra ngôi ſao làm chi? ^x một cái kién cho ſou᷄́ làm cu᷄̀ chảng nên : ^y vì ꞗẹy lŏài người ta chảng nên mà làm thạt Chúa blời đết, đã làm nên mọi ſư. ^z lại cả và lŏài người ta cu᷄̀ phải chiụ ơn ai làm nên cho, cu᷄̀ như blời ꞗệy : ^a vì ꞗệy lŏải người ta chảng phải cội rễ đầu làm mọi ſự, ^b vì chưng tlước có cội rễ làm nên lŏài người ta, ^t ſau thì lŏài người ta bới đếy chiụ mình có ꞗệy, ^ſ lại ví ꞗàng những người giả thì nên lạy, nên thờ, ^e ſo᷄ le tlao᷄ sắc đại minh chảng có khién thờ gióu᷄ ếy ; ^f cu᷄̀ cả và nước An nam xưa nay chưa thấy chuà miếu naò thờ nó, ^g có những chùa thờ Thích ca cu᷄̀ bụt khác : ^h dù mà tlaapeo kinh bụt ſuy ſư blời đết thì nên tlước, mà bụt thì về ſau. ⁱ có nên thờ bụt hay là chang, ta nói ſự tạo thien lọp địa đã, mới nói ſự bụt ^k ví bàng phải mlẽ thì thờ, chảng phải mlẽ thì chớ. ^l ſự bàn cổ mà khién ſinh ra blời đết thì dối ꞗệy, ^m cu᷄̀ ngục hŏàng đã bắt khi nãi.

ⁿ Có kẻ đã biét tỏ tùâng, blời đết chảng phải bởi lŏài người ta mà ra, ^o lại bay đạt tính nào có những xác khou᷄, chảng ſou᷄́, chảng thieng, gọi là thái kực : ^p mà lại khíen có hai tính khác gọi là âm, dương, bỏi tính tlước  ếy mà ra : ^q mà lếy âm dưâng làm blời dết ꞗệy. ^r làm ſao cho phải mlẽ, mà lếy xàc khou᷄ chảng ſou᷄́, chảng biét đí gì. ^ſ lại ſinh ra được viẹc nhịt, là blời cu᷄̀ các kì ſự vân đi vân lại ở nơi blời làm ſao ? ^t cu᷄̀ bàng ai bày đặt, có lâu đài nào khéu, ^u mà có phào᷄, có no mọi nơi ở phải lám, ^x cu᷄̀ có những ảnh vẽ tốt lành kẻ chảng xiét: ^y mà lại khién có gió naò tình cờ thổi ra, ^z làm đươc cho nên những cuả nhít éy cho blọn hết; ^a mà chảng lềy là dói blá^{[đính chính 4]} ru? ^b vì chưng các lầu khéu làm ꞗệy ^c bởi có thợ nào khéu tlao᷄ có bày mọi viẹc éy ^d mà làm hình tưạng khéu tlước tlao᷄ mình, ^e ſau mới làm viẹc éy bề ngŏài hết ſức thì mới nên. ^f huấng lọ là blời đết thì phải chiụ phép thờ nào hay biét vô cu᷄̀, ^g mà tlước tlao᷄ lào᷄ có  hình tưạng khéu ra mọi ſự ở tlao᷄ blời đết : ^h mà lại có phép vô cu᷄̀ thì mới được làm viẹc mlớn làm ꞗệy cho nên. ⁱ Vì ꞗệy thái kục nó là tính khí chảng ſóu᷄, ^k chảng biét đều gì ſốt, ^l làm nên blời đết thì chảng được đâu. ^m dù mà đại minh, khi chảng có lếy thái cục làm nên thờ, thì lếy mlẽ phải, vì thái cực^{[đính chính 5]} là khí chảng ſóu᷄ chảng biét đí gì : ⁿ ſao᷄ le có lếy thái cực^{[đính chính 6]} ếy chảng ſóu᷄, chàng biét đí gì, mà nói làm ra blời đết thì chảng phải mlẽ đầu.

^o Mà bây giờ cội rễ đầu, và thợ khéo làm nên blời đết cu᷄̀ muân ſự lá ai ? ^p truyền đời xưa ràng, có ꞗua Chúa nước khác hỏi cŏên tử nao ſự ếy : ^q cuên tử thì xin một ngày, lo đã mà thưa: ^r khỏi một ngày, cŏên tử ếy, lại xin hai ngày nữa mà lo cho nên: ^ſ qua haì ngày ếy, ꞗua chúa lại đòi, cŏên tử thì lại xin bốn ngày : ^t ắt ꞗua  Chúa ràng, mầy giểu ta, mà chảng khứng thua ru, ſao xin đi xin lại làm ꞗệy, chảng thưa đều ta hỏi? ^u khi ếy cŏên tử ràng, nào tôi dĕám giểu ꞗua Chúa đâu. ^x ſao᷄ le vì tôi lếy làm khó thưa đếy làm ꞗềy, ^y mà càng lo ſự ếy, thì càng thấy hay còn mà lo hơn nữa: ^z vì ꞗẹye tôy càng xin dều ngày mà lo hơn nữa : ^a như thẻ khi thấy biẻn cả, càng khỏi bải thì càng thấy biẻn rạo᷄ rải nữa, ^b cŏên tử ếy chưa có đạo, mà thưa ꞗệy : ^c ſao᷄ le chúng tôi cậy đức Chúa blời giúp ſức cho, mà mới dĕám^{[đính chính 7]} nói ſự Chúa cả là đức thợ cả làm nên blời đết, cu᷄̀ mọi ſự bệy.

^d đầu hết thì phải hay, tlao᷄ lào᷄ người ta có mlẽ ràng, thạt có Chúa blời: ^e ví bàng chảng có ai làm cân nguền mọi ſự, ^f thì cả và thế giài nầy cu᷄̀ chảng có gì ſốt. ^g ſau  nữa thì phảy hay, tlao᷄ ſự đức Chúa blời ſinh ra thì có ba đứng : ^h vì chưng có đứng đưới những xác, có ꞗóc, mà chảng có linh thieng gì tlao᷄ mình ꞗói, ⁱ mà nhưng ſự ếy, và có ngày đầu, và có ngày hết, ^k như blời cu᷄̀ đết, nước, gió, lửa, và mọi vật, bởi bốn ſự ếy mà ra, ^l như thể cây cối, muâng chim cu᷄̀ chúng ſinh, hay là ở tlên đết, hay là tlên gió rỏu᷄, hay là tlao᷄ nước, ^m cu᷄̀ các kì ſự chảng hay căóc biét, cu᷄̀ chảng ſóu᷄, ⁿ ếy là thế giái là lŏài dưới, có ngày ſinh, cu᷄̀ có ngày hết, ^o lại có lŏài tlên, là tính thiêng liêng, chảng có ꞗóc, chảng có xác, ^p là tính cao ſáng, chảng có phải hư mòn khi nào : ^q dù mà có khi ſinh, ſao᷄ le chảng có khi naò hết : mà hàng có ꞗệy vô cu᷄̀. ^r lŏài ếy là chín đứng thien thàng, có nhều^{[đính chính 8]}  chảng hay bề xiét, ^ſ những cŏên ở tlên thien đàng, đưc Chúa blời phú cho, mà trị mọi lŏài có xác ^t ꞗệy thì theo í đức Chúa blời mà chớ, ^u có trí hay biét ſáng láng, cu᷄̀ có chúa í, ^x mà ꞗưng phép đức Chúa blời, cho được ꞗui bẻ vô cu᷄̀. ^y ſao᷄ le ſự thien thần ếy chảng có hình tượng nào, mà trạo᷄ làm ꞗệy, ^z đen ſau thì lại phải giản. ^a Lŏài thứ ba là đứng và có xác, và có linh thiêng làm một, ^b ếy là người ta có xác, thì hay nát hay chết: ^c có linh thiêng là linh hồn, chảng hay nát, chảng hay chết ^d thạt có đầu ſinh, mà chảng có chết. ^e ếy là bà lŏài, đức Chúa blời làm ra, cho tao du᷄̀ như bức thang, ^f mà lên cho đến đức Chúa blời ſinh ra mọi lŏài ếy, ^g lại ſuy mlẽ tlao᷄ lŏài ếy, như tlao᷄ gương, cho đến biết ſự đức Chúa blời những ſự vô cu᷄̀ ꞗệy. ^h Vì chưng dầu mà đức Chúa blời cao trạo᷄ ⁱ chảng phải về ba lŏài ếy, ^k mà khỏi moi ſự ba lŏài ếy vô cu᷄̀: ^l ſao᷄ le bởi^{[đính chính 9]} lŏài thứ nhít là lŏài những xác, ^m như thể blời đết, cu᷄̀ các kì ſự hay nát, ⁿ ta ſuy mlẽ được, làm bềy. thạt có ai làm nên mọi ſự ếy, ^o mà có phép tác vô cu᷄̀, thì mới lếy được khou᷄, ^p mà hŏá ra thế giái nầy mlớn thể ếy một mềnh, chảng có du᷄̀ ai giúg cho. ^q ví bàng ta lếy^{[đính chính 10]} một phép nầy vô cu᷄̀, mà ta ví cu᷄̀ phép các ꞗua Chúa thế gian nầy : ^r dù mà lếy hết ꞗua Chúa, từ xưa cho đến hết thế, mọi phép ếy, ví cu᷄̀ phép dức Chúa blời, thạt là ra khou᷄, chảng phải phép đâu. ^ſ vì chưng^{[đính chính 11]} nào có ꞗua Chúa nào, dù mà cả mlớn, ^t mà lếy khou᷄ làm được nhà gì, dù mà nhỏ chít ru? ^u mà lại cho được làm nên nhà gì, đầu hết thì phải ſám ſửa mọi vật, mà làm nhà  ếy, ^x nếu chảng có ſám ſửa, thì chảng có làm được đí gì đâu^{[đính chính 12]}. ^y ſao᷄ le đức Chúa blời đết là phép nhít, mà chảng có du᷄̀ đí gì cho được làm nên mọi ſư ta xem, ^z vì chưng tlao᷄ mọi lŏài chảng có đí gì, mà chảng bởi đưc Chúa blời, là côi rễ đạu, ſự nào làm ra thì mới có. ^a ꞗệy thì cội rễ đầu mọi ſự, thạt là tính thiêng liêng vô cu᷄̀, ^b thì mới có phép tác vô cu᷄̀, bàng tính mình ꞗệy, ^c mà có phép lếy khou᷄ làm ra mọi ſự. ^d lại ſuy phép đức Chúa blời là phép vô cu᷄̀, vì chưng chảng có du᷄̀ ai mà làm ra mọi ſự : ^e ſao᷄ le ai nếy, dù mà có phép cả ở thế này, có dĕọn làm các lâu gì mlớn ^f chảng những là ſám ſửa vật mà làm, ^g lại có kể giúp viẹc, thì mới làm được, ^h ví bàng chảng có ai giúp cho, làm ra viẹc ếy mlớn chảng được : ⁱ như thể thợ nào khéo lo tŏan làm  ra lâu đài mlớn, ^k dù mà đã có hình tượng khéo lâu đài ếy tlao᷄ lào᷄ một mình ^l ſao᷄ le nếu chảng có ai giúp viẹc ếy, mà làm rà bề ngŏài, thì làm chảng được lâu đài ếy đâu. ^m Sao᷄ le một đức Chúa blời có tŏan làm viẹc gì, và có ảnh tượng rứt khéo tlao᷄ lào᷄ mình^{[đính chính 13]}, ⁿ lại có phép một mình ra mọi ſự, mà chảng có du᷄̀ ai giúp cho, khi hŏá ra cả và thế giái nầy. ^o thạt là bởi đức chúa blời có phép vô cu᷄̀ mà chớ. ^p mà lại có thợ naó khéo, nhít mạc lào᷄, ^q ví bàng có tŏan làm viẹc gì mlớn ^r thì chảng lâu ngày, làm chảng được cho đŏạn hết. ^ſ ſao᷄ le đức Chúa blời là^{[đính chính 14]} đức thợ cả, làm nên thế giái nầy ta xem, những có í khién một lần mà hŏá nện mọi ſự. ^t vì chưng Chúa blời có nói, mà đã nên, có khíen, mà đã có hết, ^u thạt vì  đức Chúa blời có phép tàc vô cu᷄̀, mà hŏá nên được làm ꞗệy một chọuc mà chớ. ^x ſau thì có thợ nao đã làm viẹc mình đŏạn ^y chảnh còn^{[đính chính 15]} có giữ viẹc ếy đâu, ^z mà dầu thợ làm viẹc đŏạn có chết chảng còn, viẹc thì còn ꞗệy. ^a ſao᷄ le đức Chúa blời, là đức thợ cả, làm nên mọi ſự. ^b hŏá ra làm ꞗềy, có làm nên đí gì đŏạn, hãy cồn bao lâu, đức Chúa blời thì còn giữ bấy lâu, ^c cu᷄̀ bàng khi đức Chúa blời làm ra ſự ếy đầu hết ^d ví ꞗệy khi đầu hết, ví bàng đức Chúa blời chảng^{[đính chính 16]} có hŏá cho, thì nên đí gì chảng được : ^e cu᷄̀ khi đều^{[đính chính 17]} gì hãy còn có, mà đức Chúa blời chảng giữ cho, thì ſứ ếy lại về khou᷄ ꞗệy^{[đính chính 18]}, mà chảng còn có gì ſốt : ^f như thể có ſáng bởi mạt blời mà ra, thạt là mạt blời có làm ſáng, và đầu hết khi ra ſáng ếy, ^g và lại giữ lien khi hãy còn có ſang ếy. ^h Mà đức Chúa blời chảng lọ là giữ lien mọi ſự, khi hãy còn; ⁱ lại giúp  ſức mỗi một ſự khi làm viẹc gì viẹc gì, và tlao᷄ mình, và bề ngŏài, ^k mà đức Chúa blời chảng giúp cho, dù mà một lá cây chảng có rụng xuấng được một mình, khi đức Chúa blời chảng làm ꞗối, mà rựng xuấng. ^l vì chưng như phép vô cu᷄̀ đức Chúa blời, là cọi rễ đầu mọi phép, ở tlao᷄ các kì ſự, đức Chúa blời ſinh : ^m cu᷄̀ khi phép naò làm đí gì đí gì, ví bàng chảng có phép đức Chúa blời làm ꞗối, thì phép ếy làm chảng được đí gì ſốt. ⁿ vì ꞗệy Chúa cả nầy có làm nên, và^{[đính chính 19]} giữ mọi ſự, ^o khi mạt blời làm ſáng, thì đức Chúa blời làm cu᷄̀ : ^p khi lưả làm náo᷄, thì cu᷄̀ làm náo᷄ ꞗối : ^q khi gió rỏu᷄ làm mát, thì làm ꞗối : ^r khi nước làm cho đết hŏá ra, thì cu᷄̀ làm hŏá ra ꞗối : ^ſ khi đết ſinh nên của gì, thì cu᷄̀ ſinh nên ꞗối : ^t vì có giúp mọi ſự mà làm mọi viẹc lien ꞗối : ^u ví bàng đức  Chúa blời chảng có lien giúp cu᷄̀ : ta đọu᷄ tay, đọu᷄ chên, đọu᷄ con mạt chảng được sốt : ^x mà đức Chúa blời lếy mọi víẹc ếy làm dể, mà chảng đọu᷄ gì tlao᷄ mềnh, ^y như bàng chảng có làm viẹc^{[đính chính 20]} gì sốt : ^z ví bàng có nghìn ức thế giái khác làm ra, thì cu᷄̀ ꞗệy : ^a mà lại làm khôn, và blọn mỗi một viẹc ếy, ^b bàng làm một viẹc mà thôi : ^c ſao᷄ le đức Chúa blời một chọuc thì làm viẹc nọ, viẹc kia, chảng hay bề xiet, ^d ꞗệy thì ta hay tỏ tưầng, đức Chúa blời thạt có phép, và hay biét vô cu᷄̀, ^e vì có là mđược nhiều việc lien, mà chảng nhạoc, chảng lộn, ^f dù đã ſản giúp mọi ſự, mà làm mọi viẹc lien, chảng khi nào đừng. ^g Ta lại ſuy mlẽ làm ꞗềy, đức Chúa blời có phép vô cu᷄̀, lại có hay biét vô cu᷄̀, ^h thì bởi tính đức Chúa blời thạt là tính thiêng liêng vô cu᷄̀ mà chớ : ⁱ vì tính đức Chúa blời là cân ngŏền ( ta noi làm ꞗệy ) mợi ſự vô cu᷄̀, ở  tlao᷄ đức Chúa blới : ^k ví bàng thính đức Chúa blời là tính có cu᷄̀, lại có phép, và hay biet vô cu᷄̀ làm ſao được?

^l Mà đức Chúa blời thạt có tính^{[đính chính 21]} vô cu᷄̀, ta lại ſuy mlẽ, thạt có hàng ꞗệy, ^m mà chảng có tlước, cu᷄̀ chảng có ſau : ⁿ vì tính vô cu᷄̀ thạt là phải có hành ſóu᷄ vô cu᷄̀, bàng tính vô cu᷄̀ ꞗệy : ^o vì chưng tính đức Chúa blời, và bề tlước chảng có cu᷄̀; và bề ſau chảng hết chảng hay cu᷄̀. ^p Vì ꞗệy khi chưa có blời, chưa có đết, chưa có đí gì sốt, ^q tlước vô cu᷄̀ đời đời hàng có đức Chúa blời, là cội rễ đầu mọi ſự, ^r chảng du᷄̀ đí gì bề ngŏài, mà tlao᷄ mếnh rứt^{[đính chính 22]} ꞗui ꞗẻ, vì tlao᷄ mềnh bui có mọi ſự ꞗui vô cu᷄̀, ^ſ khi chưa có thế giái nầy, cu᷄̀ đã ꞗui ꞗẻ, ^t mà dầu chảng có ai nữa, một đức Chúa blời cu᷄̀ blọn ꞗui ꞗẻ, thinh nhàn vô cu᷄̀ ꞗệy. ^u ſao᷄ le vì lào᷄ lành đức Chúa blời cu᷄̀  là vô cu᷄̀, bảng tính ſóu᷄ vô cu᷄̀ đức Chúa blời ꞗệy ^x ſự lành nào, hay thou᷄́ ſự mềnh cu᷄̀ kẻ khác: ^y vì ꞗệy đức Chúa blời cháng những^{[đính chính 23]} đã tŏan hŏá nên thé giái nầy ta xem, có mềnh ꞗóc, ^z mà có tính mềnh, có phép làm ſự nợ ſự kia nhiều kể chảng xiét, thạt là bởi tính vô cu᷄̀, và phép vô cu᷄̀ đức Chúa blời ꞗệy, ^a mà mọi ſự ếy là như dấu chên, làm cho tao ſuy hình đức Chúa blời ꞗệi ^b Mà lại lào᷄ lành đức Chúa blời thou᷄ mềnh ra lŏài có tính ngŏan biét mlẽ, ^c cho lŏài ếy chảng lo là thạt có, mà lạy thou᷄ hàng ꞗui ꞗể cu᷄̀ đữc Chúa blời ꞗệy.

^d Vì ꞗệy đức Chúa blời hŏa ra lŏai thien thần, gọi là ( Angeli ) ^e chảng có mềnh ꞗóc gì, mà những thiêng liêng, ^f lại chiụ được nghĩa cu᷄̀ đức Chúa blời, gọi là (gratia) cu᷄̀ chiụ được (gloria) là thấy mạt đức Chúa blời; ^g cho được thou᷄  ꞗui ꞗẻ cu᷄̀ đức Chúa blời. ^h bởi lŏài nầy, lào᷄ lành đức Chúa blời càng ra tỏ tưầng, ⁱ hơn khi đức Chúa blời hŏá ra thế giái nầy ta xem, cu᷄̀ muân vật những cớ mềnh ꞗóc ; ^k vì chưng bay nhiều ſự ếy chảng két đươc nghĩa cu᷄̀ đức Chúa blời, lại chảng có chiụ được ꞗui ꞗẻ cu᷄̀. ^l Vì chưng dù mà đức Chúa blời một mềnh đã blọn, ^m mà chảng du᷄̀ đí gì bề ngŏài, cho được blọn ꞗui ꞗẻ : ⁿ ſao᷄ le bủân^{[đính chính 24]} ſự lành hay thou᷄ cu᷄̀ kẻ khác, ^o đức Chúa blời đã tŏan hŏá ra lŏài thiêng liên thou᷄ minh ſáng láng, ^p mà cho lŏài ếy chiụ, gratia, là nghĩa cu᷄̀ đức Chúa blời, ^q lại cho lŏài ếy chiụ ꞗui ꞗẻ cu᷄̀, là, gloria.

^r Sau nữa thì đức Chúa blời ſinh ra rót hết lŏài thứ ba, có xác và có linh thiêng, ^ſ là lŏài người ta, thặt là tóm lại mọi lŏài. ^t vì chưng lŏài người ta thì có mềnh  như các vất chảng ſóu᷄: ^u lại có ſóu᷄, như cây cối, cu᷄̀ có hay, như muâng chim cầm thú : ^x mà lại có tính^{[đính chính 25]} ngŏan thiêng liêng, như thiên thàng, ^y cu᷄̀ chiụ được, gratia, là nghĩa cu᷄̀ đức Chúa blời, ^z lại chiụ được gloria, là ꞗui ꞗẻ vô cu᷄̀, như bàng thien thần ꞗệy. ^a Mà đức Chúa blời lào᷄ lành vô cu᷄̀, thì cho lŏài người ta ſóu᷄ ở thế nầy, ^b mà kiém cou᷄ cho được chiụ ꞗui ꞗẻ vô cu᷄̀ : ^c mà có giao làm ꞗềy : ví bàng ai, khi còn^{[đính chính 26]} ſóu᷄ ở thế nầy, có ꞗung í^{[đính chính 27]} đức Chúa blời, ^d thì đời ſau được ꞗui ꞗẻ vô cu᷄̀. ^e ví bàng cãi phép đức Chúa blời, chảng giữ mlời răn, ^f mà chảng chừa khi còn ſóu᷄ ở thế nầy ; ^g đời ſau thì phải chiụ hình khôn nạn đời đời ꞗệy. ^h mà thể ếy và láo᷄ lành, và thựâng phạt đức Chúa blời thì ra tỏ : ⁱ lao᷄ lành vô cu᷄̀ thì ra tỏ, vì chưng đức Chúa blời cho lŏài người ta lên chiụ chức tlao᷄ lŏài đức Chúa blời ꞗệy, ^k mà có ꞗưng phép đức Chúa blời, giữ mlời răn, thì được chức ếy, ^l mà lại thựấng phạt vô cu᷄̀ đức Chúa blời cu᷄̀ tỏ ra ; ^m vì kẻ ꞗưng phép, đức Chúa blời thì thưấng vô cu᷄̀, ⁿ khi cho phúc ꞗui ꞗẻ đời đời ở tlên blời, ^o lại cho chiụ mọi ſự lành, cu᷄̀ thấy mạt đức Chúa blời ꞗệy : ^p mà kẻ làm ngụy, chảng ꞗưng phép đức Chúa blời, thì bát tội vô cu᷄̀. ^q Vì ꞗệy ta chớ có hãy, khi thấy đực Chúa blời thử làộ kẻ lành, mà có khi chảng cho của thế gian nầy hay qua, ^r mà lại có khi thì của thế gian nầy phát rạo᷄ raĩ ra cho kẻ đữ, là ngụy cu᷄̀ đức Chúa blời : ^ſ cu᷄̀ có khi ở thế nầy, đức Chúa blời cho kẻ lành chiụ dều ſự khốn khó, ^t lại có khi thì cho kẻ dữ nhũng ſự lành, ở thề gian nầy ꞗệy. ^u như đời xua làm cu᷄̀ ou᷄ thánh Lazaro khốn^{[đính chính 28]} khó, và cu᷄̀ đứa giầu dữ : ^x vì chưng ou᷄ thánh Lazaro còn ở thế  nay chiu khó khán đau đớn ^y bây giờ đã hơn, một nghìn ſáu tlàm nàm chiụ ꞗui ꞗẻ, kể chảng xiết, lại đời đời vô cu᷄̀ một chiụ ꞗui ꞗẻ ꞗệy: ^z mà đứa dữ ếy, đã chiụ ꞗui một gey ở thế gian nầy, ^a ſao᷄ le bây giờ chiụ những khốn nạn đời đời, cu᷄̀ chiụ lửa điạ ngoục, đã hơn một nghìn ſáu tlam nam : ^b lại ciụ ꞗệy đời đời, cu᷄̀ chảng có tlou᷄ được đàng naò mà khởi, lại chảng chết cho.

^c Sao᷄ cu᷄̀ có khi thưấng phạt đức Chúa blời bát kẻ dữ, còn ở thế gian nầy, cho kẻ khác chừa; ^d lại cho kẻ dữ chớ ngờ đức Chúa blời chảng trị ſự người ta : ^e cu᷄̀ có khi thì đức Chúa blời chia ſự vật thế gian nầy cho kẻ lành, ^f mà làm ꞗệy cho kẻ yếu đạo đến cu᷄̀, vì nó tlou᷄ cuả thế nầy, ^g ꞗệy thì ſẻ ſẻ rủ nó yêu của linh hồn hàng có ꞗệy. ^h Cu᷄̀ lếy mlẽ nây mà ſuy ſự^{[đính chính 29]} đời ſau: ⁱ vì chưng có dều người lành ở thế  nầy khó khan, khốn nạn, mà chiụ ꞗệy; ^k lại có kẻ dữ, ở đời nầy ꞗui ꞗẻ, giầu có phú qúi, ^l má có nhều^{[đính chính 30]} lần cu᷄̀ đến già cả làm ꞗệy. ^m bởi đấy ta ſuy mlẽ, thạt hay còn có đời ſau, ⁿ mà đời ếy đức Chúa blời, là Chúa cả mọi ſự, thạt là chi linh chi cou᷄, ^o mà thưấng kẻ lành, chiụ phúc ꞗui ꞗẻ đời đời, bàng cou᷄ mềnh; ^p lại phạt kẻ dữ, chiụ bàng tội mếnh, mà khốn nạn đời đời ꞗệy. ^q ếy là đều miệng thien hạ quen nói, bởi ſách An nam, và truyèn đời xưa ráng : ^r (ſinh kí dã, tử qui dã) ſóu᷄ là gưởi, chết là về : ^ſ vì chưng kẻ lành, mà thờ phưậng đức Chúa blời cho nên : ^t khi ſinh thì, ếy là khỏi nơi thỏu᷄ khốn nạn, mà về quê tlên blời, ^u nơi đức Chúa blời, là Chúa rứt cả tlên hết mọi ſự, thứang vô cu᷄̀, ^x mà cho hàng ſóu᷄, cu᷄̀ ꞗui ꞗẻ thinh nhàn đời đời ꞗệi: ^y mà kẻ dữ, khi chết cu᷄̀ là qua cho  mà chiụ tọi đời đời : ^z vì chưng đưc Chúa blời cou᷄ bàng vô cu᷄̀, phán xét bắt tội nó tlao᷄ địa ngoục, chết vô cu᷄̀. ^a Vì chưng đức Chúa blời bàng thứâng^{[đính chính 31]} kẻ lành, thì rứt nhin, rứt lành, ^b mà phạt kẻ dữ, thì chi linh, chi cou᷄ ꞗệy.

^c ếy ꞗệy mà bây nhêu ſư nầy ờ tlao᷄ đức Chúa blời, là Chúa cả làm nên blời đết, cu᷄̀ mọi ſự, ^d thì ta đã hay, vì có mlới tlao᷄ kinh đức Chúa blời, ^e mà lại có mlẽ thạt tlao᷄ lào᷄ ta, đức Chúa blời in ꞗĕào cho ta hay bây nhêu^{[đính chính 32]} ſự nầy ở tlao᷄ đức Chúa blời, ^f là tính thiêng liêng vô cu᷄̀, mà hàng có ꞗệy, lại mọi nơi mọi có đức Chúa blời, ^g cu᷄̀ lá rứt khôn biét mọi viẹc tŏan: ^h mà viẹc làm thì có phép tác vô cu᷄̀, ⁱ nơi thou᷄ mềnh^{[đính chính 33]} ra, thạt là lao᷄ lành, và rọu᷄ rãi vô cu᷄̀, ^k nơi phấn xét, thì rứt cou᷄ bàng, và ſâu nhiẹm, ta ſuy chảng đến. ^l mà ta phải hay, vì đức Chúa blời là tính thiêng liêng  vô cu᷄̀, ^m thì ta phải lạy mà thờ, tlước tlao᷄ linh hồn ta, là tính^{[đính chính 34]} thiêng, bởi một đức Chúa blời mà có ⁿ vì tính thiêng liêng vô cu᷄̀, thì khién lếy^{[đính chính 35]} tính thiêng tlước, mà lạy và thờ đếy, ^o vì là cội rễ đầu hết mọi ſự lành chứng tôi, và các kì ſự. ^p ꞗệy vì có lạy và thờ tlao᷄ lào᷄ tlước, ^q ſau thì mới lếy xác mà lạy bề ngŏài, ^r thạt làm ꞗệy đức Chúa blời mới yêu.

^ſ Mà vì đức Chúa blời mọi nơi mọi có, thì ta phải kính ở no mọi nơi^{[đính chính 36]}; ^t vì ꞗệy ta phải đớ lien, mọi chốn mọi có đức Chúa blời thấy ta: ^u mà đều gì tlước mạt ꞗua chúa cả thế nầy, hay là tlước mạt cả và thien hạ, ta chảng đĕám làm, thì tlước mạt rứt trạo᷄ đức Chúa blời ta chớ dĕám.

^x Lại vì đức Chúa blời là ſóu᷄ lâu vô cu᷄̀, mà chảng có tlước, cu᷄́ chảng có ſau, thì hàng ſóu᷄ ꞗệy, ^y ta phải ſuy mlẽ làm  ꞗềy, ta ſóu᷄, thạt là ꞗởi đức chúa blời, là ộci rễ đầu mọi ſự ſóu᷄: ^z vì ꞗệy khi ta muấn cho ſóu᷄ lâu, thì ta cậy một đức Chúa blời mà chớ. ^a ai muấn cho ſóu᷄ lâu, mà cầu cu᷄̀ cha mẹ, ou᷄ bà u᷄ vãi đã chết, chữa mình cho ſóu᷄ lâu chảng được, thì thạt là dại chóuc. ^b vì ꞗệy ta phải cậy một đức Chúa blời, là cân ngŏền đầu mọi ſự ſóu᷄, chảng những là cho ta ſóu᷄ và khŏẻ xác nầy : ^c mà lại đầu hết ta phải cậy đức Chúa blời cho linh hồn ta ſóu᷄, là giữ nghĩa cu᷄̀ đức Chúa blời, gói là (gratia) ^d ví bàng ta giữ nghĩa nầy cu᷄̀ đức Chúa blời, cho đến chết, ^e thì đức Chúa cho ta ſóu᷄ lâu vô cu᷄̀, ꞗui ꞗẻ vô cu᷄̀ tlên blời, cu᷄̀ đức Chúa blời ꞗệy.

^f Cho ta kính được hay biết vô cu᷄̀ đức Chúa blời, là cội rễ đầu mọi ſự, ^g thì ta phải tin chảng có đí gì cŏết mạt đức Chúa blời ^h dù lào᷄ ta có lo, có đọu᷄ làm ſao, ⁱ thì đức Chúa blời đã biét tỏ tưầng hết, ^k dầu mà đí gì đã qua, hay là chưa có, thì cu᷄̀ đã hay, ^l mà chảng có đí gì giấu được đức Chúa blời. ^m Vì ꞗệy chảng có ai nói dối được đức Chúa blời, mà lại đức Chúa blời chảng có nói dối được ai, ⁿ vì chững đức Chúa blời là thạt nhít.

^o Vì ꞗệy cho ta kính hay biét vô cu᷄̀ đức Chúa blời, ^p thì ta phải tin mọi mlời đức Chúa blời truyèn cho, ^q mà những trí ta bỏ dưới hay biét vô cu᷄̀ đức Chúa blời. ^r lại cho ta kính dái hay biét vô cu᷄̀ đức Chúa blời, xem tỏ tưầng hét mọi ſự, ^ſ thì ta phải kính dớ lien mạt đức Chúa blời; ^t mà ta ngám đức chúa blời coi thấi ta lien, ^u và mọi viẹc ta, và tlao᷄ lào᷄, và ꞗề ngŏài tỏ tưàng. ^x cu᷄̀ bàng có ta, mà chảng còn có đí gì tlao᷄ thé giái nầy nữa mà xem : ^y vì chưng ta dớ làm ꞗệy nhều lần, giần như thẻ bàng lien liền, ^z thạt là  làm cho ta kính dái đức Chúa blời lám, ^a má giữ ta, kẻ phạm ſự gì mất lào᷄ đức Chúa blời. ^b lại khi ta ngám phép tác vô cu᷄̀ đức Chúa cho ta ſóu᷄, và đọu᷄, và ở, ^c thạt thì nếu hay tỏ tưầng, ^d đức Chúa blời chảng có giúp ſức, thì bức một chin ra cu᷄̀ chảng được, ^e một bên thì ta ra lào᷄ kiem nhưầng, mà lếy ta là kẻ hèm lám, ^f vì chưng thì ta biét tỏ tưầng, bởi một mềnh ta, làm đí gì đí gì chảng được ſốt, ^g mà lại ví bàng dức Chúa blời chảng phù họ ta lien, ta lại về khou᷄ : ^h dầu là bổn tính mình, đức Chúa blời hư khou᷄ cho ta, mà ta chảng có cou᷄ gì: đức Chúa blời chảng giữ, thì cu᷄̀ ra khou᷄̀ ꞗệy. ⁱ hŏấng chi là tính, gratia, là lŏài trạo᷄ gần đức Chúa blời, ^k bỏi lào᷄ tư bi đức Chúa blời thưầng vô cu᷄̀, mà đam ta lên lŏài tính đức Chúa blời, gọi là, gratia. ^l vì chưng nếu đức Chúa  blời chảng cho ta ſức rieng, mà ta chiụ lếy phép gratia ( làm cho linh hồn ta nên thanh ) chảng được. ^m lại giữ gratia, lá nghĩa cu᷄̀ đức Chúa blời, cho đến blọn đời, ⁿ mà đức Chúa blời chảng phù họ ta lien, thì chảng được đâu. ^o lại bền khác, thì ta nhớ đức Chúa blời phép tác vô cu᷄̀, mà dọn lien giúp ta, ^p chảng những là viẹc mọn về thế nầy, cu᷄̀ giúp ta viẹc trạo᷄, gratia, về đời ſau, ^q ta ra lào᷄ cao, tlou᷄ cậy phếp vô cu᷄̀ đức Chúa blời, ^r mà ta cạy cả ſức vô cu᷄̀ làm ꞗệy, chảng cỏ ſự gì ta chảng được.

^ſ Sao᷄ le ſự đức Chúa blời lào᷄ lành vô cu᷄̀, ^t ái mộ ta làm ſao, cu᷄̀ khi chưa có thế giái, ^u mà khi đã tŏan ſinh ra ta, cu᷄̀ thou᷄ cho ta làm ảnh tưậng đức Chúa blời ở tlao᷄ linh hồn ta : ^x lại dĕọn^{[đính chính 37]} ſửa lại ảnh nầy mà làm cho khéo hơn nữa ^y phủ cho, gratia, la nghĩa cu᷄̀ đức Chúa blời, ^z nếu ta ſuy lại cho nên, thạt thì làm cho   ^a mến lại, mà cám ơn đức Chúa blời lám. ^b Mà ſao ta chảng ái một lại lào᷄ lành vô cu᷄̀ đức Chúa blời, khi tlước đã yêu ta chảng có cou᷄ gì, mà là kẻ hèn, và mộ ta tlước lám thể ếy ? ^c ſao᷄ le vì lao᷄ yêu thạt, chảng phải là khéo mlời nói, thạt là viẹc trạo᷄ mình làm, ^d mà như có mlời đức Chúa blời nhít lào᷄ lành, ^e thạt kính mến đức Chúa blời, là giữ mlời đức Chúa blời răn cho blọn; ^f ví ꞗệy cho ta cám ơn lào᷄ lành vô cu᷄̀ đức Chúa blời, ^g thì ta phải dọuc lào᷄ giữ mlời đức Chúa blời răn cho blọn, ^h mà đức Chúa blời cho ſức ếy thì mới đưọc, ⁱ chảng có ſức đức Chúa blời cho, thì ta chảng được đí gì sốt. ^k Sau nữa khi có đức Chúa blời cou᷄ bàng vô cu᷄̀, phán xét chảng tây ai, ^l mà thứâng phạt ai nếy, bàng có cou᷄, hay là có tọi : ^m kẻ lành thì thưấng cho ꞗui ꞗẻ vô cu᷄̀ tlên blời, ⁿ kẻ dữ  thì phạt, mà bắt chiụ hình đời đời tlao᷄ điạ ngoục ; ^o ſự làm ꞗệy thì ép ta cầu cu᷄̀ đức Chúa blời, khi chưa có phán xét ta, mà còn cho cầu cu᷄̀ ^p ta xin tha tội, ta đã phạm ngày tlước, kể^{[đính chính 38]} chảng xiét: ^q ta lo buần vì đa lỗi^{[đính chính 39]} nghĩa cu᷄̀ đức Chúa blời trạo᷄ làm ꞗệy: ^r mà ta dĕoục lào᷄, từ nầy về ſau chừa, là theo í đức Chúa blời, và giữ mlời răn. ^ſ mà ta khiem nhưầng cầu tha, và ăn năn tội, thì cậy đức Chúa blời nhin lành vô cu᷄̀, tha tội tha vạ cho chúng tội.

^t Mà biét bay nhêu ſự đức Chúa blới, bởi lào᷄ ta ſuy mlẽ làm ꞗệy, bây giờ thì ꞗừa.

1. ▲ Gốc: thit được sửa thành thịt: chi tiết
2. ▲ Gốc: ngót được sửa thành ngọt: chi tiết
3. ▲ Gốc: bơi được sửa thành bởi: chi tiết
4. ▲ Gốc: blả được sửa thành blá: chi tiết
5. ▲ Gốc: cức được sửa thành cực: chi tiết
6. ▲ Gốc: cức được sửa thành cực: chi tiết
7. ▲ Gốc: dĕam được sửa thành dĕám: chi tiết
8. ▲ Gốc: nhêu được sửa thành nhều: chi tiết
9. ▲ Gốc: bỏi được sửa thành bởi: chi tiết
10. ▲ Gốc: lêy được sửa thành lếy: chi tiết
11. ▲ Gốc: chứng được sửa thành chưng: chi tiết
12. ▲ Gốc: đầu được sửa thành đâu: chi tiết
13. ▲ Gốc: mính được sửa thành mình: chi tiết
14. ▲ Gốc: la được sửa thành là: chi tiết
15. ▲ Gốc: eòn được sửa thành còn: chi tiết
16. ▲ Gốc: chảnh được sửa thành chảng: chi tiết
17. ▲ Gốc: đêu được sửa thành đều: chi tiết
18. ▲ Gốc: ꞗêy được sửa thành ꞗệy: chi tiết
19. ▲ Gốc: vá được sửa thành và: chi tiết
20. ▲ Gốc: viec được sửa thành viẹc: chi tiết
21. ▲ Gốc: thính được sửa thành tính: chi tiết
22. ▲ Gốc: rựt được sửa thành rứt: chi tiết
23. ▲ Gốc: nhữug được sửa thành những: chi tiết
24. ▲ Gốc: ꞗuấn được sửa thành bủân: chi tiết
25. ▲ Gốc: ſinh được sửa thành tính: chi tiết
26. ▲ Gốc: côn được sửa thành còn: chi tiết
27. ▲ Gốc: ỉ được sửa thành í: chi tiết
28. ▲ Gốc: khôn được sửa thành khốn: chi tiết
29. ▲ Gốc: ſư được sửa thành ſự: chi tiết
30. ▲ Gốc: nhêu được sửa thành nhều: chi tiết
31. ▲ Gốc: thưàng được sửa thành thứâng: chi tiết
32. ▲ Gốc: nhều được sửa thành nhêu: chi tiết
33. ▲ Gốc: mênh được sửa thành mềnh: chi tiết
34. ▲ Gốc: thính được sửa thành tính: chi tiết
35. ▲ Gốc: lêy được sửa thành lếy: chi tiết
36. ▲ Gốc: nơì được sửa thành nơi: chi tiết
37. ▲ Gốc: dĕon được sửa thành dĕọn: chi tiết
38. ▲ Gốc: kẻ được sửa thành kể: chi tiết
39. ▲ Gốc: lõi được sửa thành lỗi: chi tiết