Ấu học khải mông/Bài thứ mười chín

by Trương Minh Ký

第 十 九 章
Đệ¹ thập² cửu³ chương⁴
BÀI⁴ THỨ¹ MƯỜI² CHÍN³

---

舜 thuấn, vua Thuấn. — 與 dữ, cùng, với, cho; dư, vay. — 問 vấn, vặn, hỏi. — 察 sát, xét. — 隱 ẩn, dấu. — 揚 dương, dơ, bày. — 執 chấp, cầm. — 兩 lưởng, hai; lượng, lượng. — 端 đoan, mối. — 斯 tư, nầy, ấy. — 施 thi, ra; thí, cho. — 去 khứ, đi; khử, bỏ. — 求 cầu, cầu. — 失 thất, mất, uổng, lỗi. — 當 đương, hạp; đáng, đáng.

舜¹ 其² 大³ 知⁴ 也⁵ 與⁶ 舜⁷ 好⁸ 問⁹ 而¹⁰ 好¹¹ 察¹² 邇¹³ 言¹⁴ 隱¹⁵ 惡¹⁶ 而¹⁷ 揚¹⁸ 善¹⁹ 執²⁰ 其²¹ 兩²² 端²³ 用²⁴ 其²⁵ 中²⁶ 於²⁷ 民²⁸ 其²⁹ 斯³⁰ 以³¹ 爲³² 舜³³ 乎³⁴.
施¹ 諸² 巳³ 而⁴ 不⁵ 願⁶ 亦⁷ 勿⁸ 施⁹ 於¹⁰ 人¹¹.

Vua Thuấn,¹ người² có trí⁴ lớn³ vậy⁵ vay⁶! Vua Thuấn⁷ ưa⁸ hỏi⁹ và¹⁰ ưa¹¹ xét¹² lời¹⁴ gần,¹³ dấu¹⁵ dữ¹⁶ và¹⁷ bày¹⁸ lành.¹⁹ Cầm²⁰ hai²² mối²³ ấy,²¹ dùng²⁴ bực giữa²⁶ ấy²⁵ nơi²⁷ dân,²⁸ ấy²⁹ đó³⁰ lấy³¹ làm³² phải là vua Thuấn³³ vậy.³⁴
Ra¹ nơi² mình³ mà⁴ chẳng⁵ muốn⁶ cũng⁷ đừng⁸ ra⁹ nơi¹⁰ người.¹¹

Giàu cùng sang là chỗ người ta muốn vậy, chẳng lấy đạo ấy đặng đó, chẳng ở vậy; nghèo cùng hèn là chỗ người ta ghét vậy, chẳng lấy đạo ấy mắc đó, chẳng bỏ vậy. — Chẳng lo không ngôi, lo chỗ lấy lập nên; chẳng lo chẳng ai biết mình, cầu làm (sao) khá biết vậy. — Vã con người chẳng nói, nói ắt (cho) nhằm. — Một lời chẳng trúng, ngàn lời không dùng. — Người quân tử một lời lấy làm trí, một lời lấy làm chẳng trí; chẳng biết lời nói, chẳng lấy biết người ta vậy. — Kẻ có đức ắt có lời nói, kẻ có lời nói ắt có đức. — Khá nói cùng, mà chẳng nói cùng đó, mất (lòng) người ta; chẳng khá nói cùng, mà nói cùng đó, uổng lời nói; kẻ trí chẳng mất (lòng) người ta cũng chẳng uổng lời nói. — Nói việc chẳng lành người ta, e phải lo về sau thì sao? — Con người đừng lấy nhiều lời làm có ích. — Kẻ gần đẹp, kẻ xa đến. — Không làm đều chẳng (nên) làm, không muốn đều chẳng (nên) muốn, dường ấy mà thôi nhưng. — Chẳng thảo có ba, vô hậu là lớn. — Ấy là lời rất hay, mầy khá lấy đọc và dịch đó. — Mầy xét được các lời ấy chăng? — Chẳng xét được mà dịch đươc. — Mầy muốn nói việc anh mầy cùng tao chăng? — Tôi muốn dấu mà chẳng muốn nói. — Trời xem bỡi dân ta xem.

---