Việt Nam phong tục/III.39
XXXIX.— ĐỂ TÓC
Trẻ mới sinh độ một tháng, gọt hết cho sạch tóc máu rồi tóc hơi dài lại cạo. Đến khi ba, bốn tuổi trở lên, con trai để ít tóc trên đỉnh đầu gọi là cái chỏm, hoặc cái hồng mao, con gái để ít tóc trên thóp hoặc ở sau gáy, gọi là cun cút cũng nhiều đứa để hai bên góc đầu, gọi là hai trái đào. Đến chừng mười hai, mười ba tuổi trở lên thì để tóc, không cạo nữa. Để cho đến khi có tóc dài, đàn ông bới tròn một nắm đằng sau sống óc rồi đội khăn bịt ra ngoài, đàn bà thì cuộn tóc vào trong khăn, rồi vấn một cái vành tròn trên đầu, mà để đuôi tóc thòng ra đằng sau gọi là cái đuôi gà. Đàn bà Trung-kỳ và Nam-kỳ thì bới tóc như đàn ông Bắc-kỳ.
Đàn ông lấy có bới tóc làm đẹp, đàn bà lấy có đuôi gà làm xinh, cho nên nhiều người không tóc, phải mượn tóc ngoài mà độn vào. Trừ ra chỉ có nhà sư, hoặc kẻ làm ăn lam lũ, thì mới để đầu trọc.
Ít lâu nay, đàn ông nghiễm nhiên theo Âu-hóa, đã nhiều người húi đầu, duy ở chốn quê thôn và đám cựu nho thì không mấy người chịu húi.
*
* *
Đầu để lù lù một đống tóc, vừa bẩn thỉu, vừa ngứa ngáy, mà mỗi ngày một lần gội, hai ba lần chải thì lại mất thì giờ, mất công việc. Nhất là về mùa trời nóng, mồ hôi mồ kê, chậm gội một hai ngày thì đầu đã hôi như tổ cú, có người làm biếng không năng chải thì chấy như giòi, thật là bẩn thỉu khó chịu, mà lắm khi nhức đầu nhức óc vì tóc, mất cả trí khôn, cho nên khắp hoàn cầu đâu đâu cũng vậy, đàn ông cần dùng cái óc khôn, thì tất phải húi đầu mới chịu được. Vả lại đầu trọc tiện cho nhiều bề lắm, muốn tắm gội lúc nào cũng được, mà làm việc cũng không bận bịu vướng víu, được sạch được mát luôn luôn. Dẫu văn minh chẳng ở đâu trên đầu, nhưng tiện cho mình mà lại được khỏe mạnh thì nên húi lắm.
Ta theo tục Hán, Đường mà để tóc, quen mắt thì cho là đẹp, lại lắm người nệ chữ sách « thân thể phát phu, thụ chi phụ mẫu, bất khả hủy thương », nghĩa là thân thể mình và da tóc mình là chịu của cha mẹ để cho, không nên phá hoại. Viện câu ấy mà giữ lấy tóc, sợ thất hiếu với cha mẹ, người nào nghĩ như vậy là lầm, vì cha mẹ sinh ra mình, mong cho mình mạnh khỏe để làm mọi việc, thì quí hồ thế nào giữ được sức mạnh là hiếu, chớ cứ giữ một đống tóc mới là hiếu hay sao?
Thử coi khắp hoàn cầu, nước nào thì cũng húi đầu, duy còn ta với nước tây đen là để bới tóc, nghĩ đến mấy chú đi gác cửa, mà lại thẹn thay cho mình.