ngoài Sân-khấu. Khi hát thì không gào thét như lối cũ.
Phường âm-nhạc thì ngồi chỗ kín, không ngồi bầy ra Sân-khấu như trước; người xem chỉ thấy tiếng đàn êm-ái, chứ tiếng đàn tiếng trống không làm lấp câu hát như xưa.
Nay vẫn còn diễn những vở tuồng cổ cùng là những sự-tích hoang-đường; song lại cũng diễn những vở-tuồng mới, người xem đều am hiểu mà lấy làm thú lắm.
Sự tiến-bộ thứ hai. — Các nhà bỉnh-bút trong văn-chương-giới bản-xứ có dịch những bản-tuồng Đại-pháp ra tiếng bản-xứ, nhất là các bản-tuồng tuyệt-tác của các bậc danh-sĩ, miêu-tả những phong-tục chung của khắp các thời-đại và của khắp các dân-tộc trong thế-giới.
Những bản tuồng này dễ hiểu lắm, lại tỏ bầy cho người bản-xứ về những tư-tưởng và những phong-tục của người ngoại-quốc.
Sự tiến-bộ thứ ba. — Ít lâu nay lại có những Hội các nhà tài-tử bản-xứ, khi hội-đám thường tổ-chức cuộc diễn-kịch những bản tuồng duy-tân hay là những bản tuồng tây. Những bản kịch này thì diễn tại rạp hát tây. Vì thế mà phường hát bội ngày nay không đến nỗi bị khinh bỉ như xưa nữa, cho nên con nhà nghề cũng có phần tiến-bộ.
Về cuộc chuyển ảnh thì một nhà chuyển ảnh Đại-pháp là hãng Pathé mới đây có tổ-chức cuộc chụp những phim ảnh ngay ở xứ Bắc-kỳ này. Chính-phủ cũng có chụp những phim ảnh về bản-xứ. Người bản-xứ nay thường được xem chớp trên màn ảnh những phim thuộc về xứ Bắc-kỳ này. Một người Đại-pháp vốn là bạn thân của người bản-xứ, quí-hiệu là Famechon, mới đây lại tổ-chức một cuộc truyền ảnh quan trọng hơn nữa. Là chụp phim ảnh Kim-Vân-Kiều. An-nam, ai mà chẳng biết chuyện Kiều, dù không biết nhiều thì cũng thuộc lòng năm ba câu. Vậy nay thì người bản-xứ chẳng những xem truyện Kiều trong sách mà thôi, lại xem khắp các vai trong sự-tích Kiều hoạt động như thực ở trên màn ảnh nữa.
Cái phim ảnh này tỏ ra rằng người bản-xứ có thể trở-nên những tay diễn-trò riêng về nghề chuyển ảnh. Lại là một dịp để khích-khuyến về cuộc đem những bản-kịch duy-tân mà chớp làm phim ảnh để tỏ bày cho người ngoại-quốc hiểu rõ những phong-tục của bản-xứ. Nghề chuyển ảnh lại là một mối lợi tân-kỳ cho người bản-xứ, vì rằng cuộc tổ-chức để xuất-sản ra một phim ảnh thì tất phải cần dùng đến nhiều các vai trò chính cùng là các vai trò phụ, lại phải mượn đến nhiều các nghề khác giúp về cuộc bài-chí và việc y-phục. Ngày nay ở Mỹ-châu có nhiều thành-phố
