Trang:Xu Bac ky ngay nay.pdf/40

Trang này đã được phê chuẩn.


CHƯƠNG THỨ TÁM


Về kỹ-nghệ và việc buôn-bán của người tây


Người Đại-pháp vốn có tính đoàn-thể, lịch-duyệt kể đã mấy mươi thế-kỷ nay, lại tinh-thông về khoa-học cùng là cơ-khí, và có chí kiên-nhẫn, cho nên đã tạo-thành được những công-cuộc rất lớn lao.

Cái công-cuộc thứ nhất của người Đại-pháp đã sáng-lập tại xứ Bắc-kỳ này là những sở tàu vận-tải ở các đường sông. Công-cuộc này phát khởi đã từ năm mươi năm nay rồi, trước khi lập nền Bảo-hộ. Về sau phải gây dựng những xưởng tàu để tu-bổ những tàu nhỏ, cùng là những tàu chiến, và những tàu buôn. Khi lập nền Bảo-hộ tại xứ Bắc-kỳ thì nước Đại-pháp đóng ngay những tàu chở quân-lính, cùng là để vận-tải cho các công-sở, các hãng buôn và các bệnh-viện, v. v. Các nhà thực-tế Đại-pháp thì lập ra những nhà máy cưa chạy bằng hơi nước; những xưởng làm các đồ gỗ và các xưởng thợ mộc. Lại phải luyện-tập người bản-xứ làm cai, làm thợ, dần dần tập những người cai biết cách thầu-khoán những công-việc nhỏ. Ngày nay thì phần nhiều những nhà thầu-khoán là người bản-xứ.

Về sau nữa lại có những công-cuộc này: các ấn-quán; các nhà nấu sà-phòng; các sở nấu dầu; từ khi có cuộc khai khẩn các mỏ-than thì khiến cho đường thực-tế ngày thêm phát đạt. Có nhiều công-nghệ rất là tiến-hành, các nhà tư-bản ở Đại-pháp cũng đem vốn sang để khuếch-trương các nhà-máy cùng là để gây dựng những công-cuộc khác nữa.

Ngày nay ở xứ Bắc-kỳ có nhiều những nhà máy rất quan-trọng, có những máy chạy bằng hơi nước thực lớn.

Có ba hạt mà đường thực-tế là quan trọng hơn cả: Hanoï, Hai-phong, Nam-định.

Ở Haiphong thì có: 1) sở ciment, là một nhà máy lớn nhất trong thế-giới. — 2) nhà máy sợi dệt các thứ vải bằng những sợi do xứ Cao-miên, Ấn-độ và Hoa-kỳ. — 3, — 5) Có ba nhà máy đóng các thứ cơ-khí bằng sắt, chuyên về những cuộc đóng tàu, đúc những rầm