Trang:Viet Nam Su Luoc 1.djvu/199

Trang này đã được phê chuẩn.
NHÀ TRẦN — 187
 

Lê quí Ly làm phụ-chính tự xưng làm Khâm-đức hưng-liệt đại-vương 欽 德 興 烈 大 王, rồi sai người giết Thuận-tông đi.

Bấy giờ triều-đình có những người như là Thái-bảo Trần nguyên Hảng 陳 元 沆, Thượng-tướng-quân là Trần khát Chân 陳 渴 真 lập hội để mưu trừ Quí Ly, chẳng may sự lộ ra, bị giết đến hơn 370 người[1].

Lê quí Ly lại xưng là Quốc-tổ-chương-hoàng 國 祖 章 皇, ở cung Nhân-thọ, ra vào dùng nghi-vệ của Thiên-tử. Đến tháng hai năm canh-thìn (1400) Quí Ly bỏ Thiếu-đế rồi tự xưng làm vua thay ngôi nhà Trần.

Nhà Trần làm vua nước Nam ta kể từ Trần Thái-tông đến Trần Thiếu-đế, với 12 ông vua, được 175 năm, công việc trong nước sửa sang được nhiều, chính-trị luật-lệ đều chỉnh-đốn lại, học-hành thi-cử thì mở-mang rộng thêm ra. Lại chống với nhà Nguyên giữ được giang-sơn, lấy đất Chiêm-thành mở thêm bờ-cõi, thật là có công với nước Nam. Nhưng chỉ có điều luân-thường trong nhà thì bậy: cô cháu, anh em, trong họ cứ lấy lẫn nhau, thật là trái với thế-tục.

Còn như cơ-nghiệp nhà Trần xiêu-đổ là tại vua Dụ-tông và vua Nghệ-tông. Dụ-tông thì hoang chơi, không chịu lo gì đến việc nước và lại làm loạn cả cương-kỷ để đến nỗi dân nghèo nước yếu. Nghệ-tông thì không biết phân-biệt hiền gian để kẻ quyền-thần được thế làm loạn, thành ra tự mình nối giáo cho giặc, tự mình làm hại nhà mình vậy.

  1. Nay ở Thanh-hóa có nhiều nơi làm đền thờ Trần khát Chân.