Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/250

(Đổi hướng từ Trang:Viet Nam Su Luoc.djvu/250)
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

3. VIỆC NGOẠI-GIAO. Việc chính-trị đời Dực-tông là nhất thiết không cho người ngoại-quốc vào buôn-bán. Như năm canh-tuất (1850) là năm Tự-đức thứ 3, có tàu Mỹ-lợi-kiên vào cửa Đà-nẵng, đem thư sang xin thông-thương, nhà vua không tiếp thư.

Từ năm ất-mão (1855) cho đến năm đinh-sửu (1877) tàu Anh-cát-lợi ra vào mấy lần ở cửa Đà-nẵng, cửa Thị-nại (Bình-định) và ở Quảng-yên, để xin buôn-bán, cũng không được. Người I-pha-nho và nước Pháp-lan-tây xin thông thương, cũng không được.

Về sau đất Gia-định đã mất rồi, việc ngoại-giao một ngày một khó, nhà vua mới đặt Bình-chuẩn-ti 平 準 司 để coi việc buôn-bán, và Thương-bạc-viện 商 舶 院 để coi việc giao-thiệp với người ngoại dương. Tuy vậy nhưng cũng không thấy ai là người hiểu việc buôn-bán và biết cách giao-thiệp cả.

4. VIỆC CẤM ĐẠO. Việc cấm đạo thì từ năm mậu-thân (1848) là năm Tự-đức nguyên-niên, vua Dực-tông mới lên ngôi, đã có dụ cấm đạo. Lần ấy trong dụ nói rằng những người ngoại quốc vào giảng đạo, thì phải tội chết, những người đạo trưởng ở trong nước mà không chịu bỏ đạo, thì phải khắc chữ vào mặt, rồi phải đày đi ở chỗ nước độc. Còn những ngu-dân thì các quan phải ngăn-cấm, đừng để cho đi theo đạo mà bỏ sự thờ-cúng cha ông, chứ đừng có giết hại v.v...

Đến năm tân-hợi (1851) là năm Tự-đức thứ 4, lại có dụ ra cấm đạo. Lần này, cấm nghiệt hơn lần trước, và có mấy người giáo-sĩ ngoại-quốc phải giết.

Sức đã không đủ giữ nước mà lại cứ làm điều tàn-ác. Đã không cho người ngoại-quốc vào buôn-bán, lại đem làm tội những người đi giảng đạo, bởi thế cho nên nước Pháp và nước I-pha-nho mới nhân cớ ấy mà đánh nước ta vậy.

5. VIỆC THUẾ-MÁ. Thuế-má trong nước đời bấy giờ, thì đại-khái cũng như đời vua Thánh-tổ và Hiến-tổ, duy chỉ từ khi nước Pháp và nước I-pha-nho vào đánh lấy mấy tỉnh Nam-kỳ rồi, lại phải bồi tiền binh phí mất 4 triệu nguyên,