Trang:Van de giao duc - Cong dung va gia tri cua van chuong.pdf/27

Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
— 25 —

dĩ trực dưỡng nhi vô hại, tắc tắc hồ thiên địa chi dan. »

Thích nghĩa: « cái khí mà trời đất phú giữ cho ta, rất cứng mạnh, rất to lớn, nếu ta biết lấy đạo lý ngay thẳng mà bồi dưỡng cho nó, chớ làm hư hại mất nó, thì càng ngày càng nảy nở, càng tràn trề, có lẽ đầy lấp khắp cả khoảng trời đất. »

Chúng ta mới đầu thoạt nghe câu nói ấy, thật như viển vông thoát lát, mà không quan hệ thân-thiết gì đến mình ta, nhưng nếu chúng ta chịu để lòng ngẫm nghĩ, ở trong hỏi thần lương tâm mình, ở ngoài xem gương thánh hiền hào kiệt đời xưa, thì biết câu nói thầy Mạnh đó thiệt là quá đúng, ngửa lên xem trên trời, thì trời mênh mông mà không biết tới đâu hết; cúi xuống xét ở đất, thì đất xa quạnh mà không biết bao nhiêu cùng, nhưng mà nếu một ngày không có loài người ta, thì trời chỉ là một đám mây mù, đất chỉ là một đống đất đá, có lấy gì mà thành được tam tài nữa đâu, trời đất sở thành ra công dụng lưỡng