Trang:Su Ky Tu Ma Thien 1944.pdf/61

Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

đại-thánh, trong lúc ấy ai dễ đã chịu mạnh mà làm vua được?

Lời bình của Lâm Tây Trọng

Khoảng Tần-Sở tức là lúc Tần đã mất chính quyền, Hán còn chưa nối ngôi, các anh-hùng còn đương đua sức « săn nai! » Thế nhưng nghiệp Hán do đó mà lên, vậy phải lấy chuyện Trời cho nhà Hán làm cốt. Bắt tay nhắc qua Trần-Thiệp, Hạng-Võ, rồi vào luôn chuyện nhà Hán lên ngôi, coi đã đắc thể rồi. Kế đem sự gây dựng khó khăn của các đời trước mà so-sánh, cho biết nhà Hán làm vua thật là dễ dàng, xưa nay chưa từng có. Xét ra chỉ bởi nhà Tần bỏ lối phong-kiến, tự rỡ phá rào dậu, khiến cho kẻ từ chỗ thôn quê nổi lên, có thể không cần lấy thước đất kê chân mà cũng làm nổi vua! Cho nên cái thuyết « không sẵn đất không làm nổi vua », chỉ là để nói lúc thường, chứ bậc đại-thánh thì có cứ gì phải thế! Thực là Trời kia cũng có ý định đâu trong đó. Thế nhưng Trời kia tuy có ý định làm mất nhà Tần, song nếu không phải là bậc đại-thánh như vua Cao-Tổ, thì

59