98 — TẾ PHÒ-MÃ CHƯỞNG HẬU-QUÂN VŨ-TÍNH VÀ LỄ-BỘ THƯỢNG-THƯ NGÔ-TÒNG-CHU
TIỂU DẪN. — Ông Vũ-Tính (Võ-Tánh) là một bực danh-tướng của đức Gia-Long, lại lấy em gái ngài; còn ông Ngô-tòng-Chu là bực văn-thần làm Lễ-bộ thượng-thư sung chức phụ-đạo Đông-cung. Hồi đức Gia-Long đã hạ được thành Qui-nhơn (Bình-định) của Tây-Sơn rồi (1799), sai ông Tính làm trấn-thủ mà ông Chu làm hiệp trấn để cùng giữ thành ấy. Không bao lâu quân Tây-Sơn lại kéo đến đông vây thành, trong hơn 2 năm trời hai ông hết sức chống giữ thành-trì, sau quân sĩ mỏi mệt, lương thực khánh kiệt, nên hai ông đều tuẫn tử để toàn danh tiết: ông Chu thì uống thuốc độc chết, ông Tính thì tự đốt chết. Nên trong bài văn này về đoạn kể tài đức hai ông, cứ câu trên nói về ông Tính, câu dưới nói về ông Chu.
- Than rằng:
Đạo thần-tử hết lòng thờ chúa, gian nan từng giãi dạ trung thành; đứng anh-hùng vì nước quyên sinh, điên bái chẳng sai lòng tiết nghĩa.
Ngọc dầu tan vẻ trắng nào phai; trúc dẫu cháy tiết ngay vẫn để 1.
- Nhớ hai người xưa:
Thao-lược ấy tài; kinh-luân là chí.
Phù vạc Hán thủa ngôi trời chếch lệch 2, chém gai đuổi lũ hung tàn; với xe Đường khi thế nước chông-chênh 3, cầm bút ra tay kinh-tế.
Mối nghĩa sánh duyên gác tía 4, bước gian-truân từng cậy dạ khuông phù; màn kinh giúp sức cung xanh 5, công mông dưỡng đã đành lòng ủy ký.
Hậu quân thủa trao quyền tứ-trụ, chữ ân uy lớn nhỏ đều phu; Lễ-bộ phen làm việc chính-khanh, bề trung ái sớm khuya chẳng trễ.
Ngoài cõi vuốt nanh ra sức, chí tiêm cừu 6 đành giãi xuống ba quân; trong thành then khóa chia lo, lòng ưu quốc đã thấu lên chín bệ.
