phải tội. Chi bằng ta cứ im lặng mà vào Nát-bàn. » Nhưng sau Ngài nghĩ lại rằng: « Ta đã phát nguyện tu thành Phật để cứu chúng sinh lẽ nào lại tự giác mà không giác tha, để chúng sinh chìm-đắm ở chỗ sinh tử ». Ngài nghĩ như thế, rồi đứng dậy định đi thuyết-pháp. Chỗ này có sách chép là Phạm-thiên và Đế-thích thấy Ngài đã đắc đạo mà không muốn đi thuyết-pháp, bèn xuống kêu nài, Phật mới ưng chịu.
Phật đã định đi thuyết-pháp, nhưng chưa biết đi đâu trước. Lúc đầu Ngài nghĩ đến mấy người tiên đã dạy Ngài lúc mới xuất gia, nhưng sau biết là những vị ấy đã mất rồi, Ngài lại nghĩ đến bọn Kiều-trần-như (Kaundinya) là những người đã cùng Ngài tu luyện lâu năm, bèn đi tìm đến vườn Lộc-uyển để thuyết-pháp cho bọn ấy nghe.
Năm người ấy trông thấy Phật đến, trước còn ngờ Ngài đã bỏ lòng tu đạo, có ý khinh nhờn; sau thấy dung-quang của Ngài, ai nấy đều kính phục. Phật bèn thuyết-pháp về tứ Thánh-đế. Năm người dần dần nghe ra, đều cắt tóc mặc áo cà-sa, xin làm đệ-tử. Ấy từ đó trong thế-gian mới có Tam-bảo 三 寶: Phật là Phật-bảo 佛 寶, đạo của Phật dạy là Pháp-bảo 法 寶 và những người sa-môn theo làm đồ-đệ Phật là Tăng-bảo 僧 寶.
Phật cùng năm người sa-môn đi thuyết-pháp các nơi, lấy đạo từ-bi bác-ái mà dạy người và dùng phương-tiện[1] mà độ chúng sinh. Đi đến đâu thì vua quan cùng dân chúng tranh nhau đón rước. Những người theo đạo qui Phật, mỗi lúc hàng trăm hàng nghìn người. Phật không phân-biệt người sang kẻ hèn gì cả, hễ ai phát tâm qui-y là Phật độ hết cả. Phật lại về cố-quốc là Ca-bỉ-la độ cho phụ-vương Tĩnh-phạn, cho bà dì và vợ con cùng các thân-thích.
Bấy giờ những tín-đồ nhà Phật chia ra làm bốn hạng, gọi là tứ chúng 四 衆. Hạng đàn-ông xuất gia tu hành, gọi là tỉ-khâu (bhikshu); hạng đàn-bà xuất gia tu hành, gọi
- ▲ Phương-tiện: Cách-thức tùy tiện cho người ta dễ theo, dễ hiểu.
