Trang:Nho giao Phu luc.pdf/37

Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

39
PHỤ-LỤC


Phan tiên-sinh lại không xét kỹ, rồi đem phép luận-lý ở đâu ra mà cắt nghĩa sở dĩ tại sao mà bậy. Thế cũng đáng lấy làm kỳ thực!

Giả sử Đào-Ứng có hỏi rằng vua Thuấn làm thiên-tử mà Cổ Tẩu giết người là tại làm sao? Thế mà Mạnh-tử lại trả lời như đã chép trong sách, thì mới bẻ là trái phép luận-lý được. Đằng này câu hỏi của người ta có ý rõ ràng, mà câu trả lời cũng phân-minh như thế, mà Phan tiên-sinh bẻ là bậy và cho là không thành lập, thì thật tôi không hiểu cái phép luận-lý của tiên-sinh. Có lẽ vì Cô Logique có nhan sắc làm cho tiên-sinh quẫn đi chăng?

Trong câu vấn đáp của Đào-Ứng và Mạnh-tử có ý nói về đạo-lý, cốt xem có hợp-lý hay không, chứ không nói có làm được hay không làm được. Đáng lẽ là lý đã thuận, là việc làm được, nhưng vì người đời có mấy ai chịu theo lý đâu. Đó là cái khốn-nạn của nhân-loại cứ nói lý thì biết là phải, mà đến lúc làm, thì lý đi một đường việc làm đi một nẻo, bởi thế cho nên mới thành ra bao nhiêu sự bất-nghĩa, bất-nhân!

Trong khi Mạnh-tử đang giảng cái nghĩa của người làm quan phải thế nào mới hết chức vụ, mà Phan tiên-sinh lại nói: « bắt