lòng người. Chắc Khổng-tử không theo cái thuyết ấy. Vả lại xem các Kinh Truyện có nhiều chỗ rõ là Khổng-giáo tin có quỉ-thần. Hoặc giả Phan quân còn sở-cứ vào cái ý kiến nào nữa thì tôi không được biết.
5. — Phan quân khuynh-hướng về khoa-học và cho Khổng-giáo trái với khoa-học. Trước hết ta phải biết rằng hai chữ khoa-học như ta hiểu ngày nay, thì khi xưa bên Viễn-đông ta không có. Họa chăng ở cuối đời Chiến-quốc bên Tàu, có phái Biệt-Mặc mà nhà Nho thường gọi là quỉ-biện, có một vài nhà triết-học lưu tâm đến những vấn-đề tự-hồ có cái vẻ khoa-học, nhưng vì dùng danh-từ không rõ, thành ra không mấy người hiểu. Về sau xã-hội Tàu thiên về mặt học đạo-đức và bỏ mất khoa-học, không ai nghĩ đến. Độ vài trăm năm nay khoa-học thịnh-hành lên ở phương Tây, làm cho những dân-tộc phương ấy được cường-thịnh, đem cái tài trí của nhân-loại mà cướp cái thế-lực của tạo-hóa, rồi đè nén cả thiên-hạ, nghiễm-nhiên làm chủ cả địa-cầu. Bởi đó mà các dân-tộc thuộc về văn-hóa cũ đều đua nhau theo khoa-học.
Khổng-giáo sở-dĩ không chú ý đến khoa-học là vì lúc trước sự sinh-hoạt của người ta không cần đến khoa-học. Song xét kỹ ra cái tinh-thần của Khổng-giáo không trái với khoa-học, bởi chưng Khổng-giáo dạy người ta
