cực, thì chỉ có một mình tiên-sinh mà thôi. Sau khi nhà Tần đốt sách, sáu Kinh còn sót lại trong đống tro tàn, chư nho chưa từng có người biết rõ đạo. Họ Chu, họ Trình, họ Trương làm sáng rõ đạo ra, nhưng chưa kịp giải-thích những lời nói trong các kinh cho đúng, thành ra có người theo học những họ ấy hiểu lầm cái tôn-chỉ mà đi vào dị-đoan[1] Tiên-sinh mới tóm cả sáu Kinh mà lập thành cái học-thuyết của một nhà, tập kỳ đại thành để định cái phép của muôn đời. »
Thái Nguyên-Bồi là một nhà tân-học ngày nay, làm quyển Trung-quốc luân-lý học-sử nói rằng: « Đời nhà Tống có Chu Hối-am cũng như đời nhà Chu có Khổng-tử, đều là nhà tập-thành cái đạo-đức của dân-tộc nước Tàu. Từ Khổng-tử về trước, thì cái tư-tưởng về đạo-đức chỉ hiển hiện ra ở lời nói và việc làm mà thôi, đến Khổng-tử mới giảng-diễn và trước-thuật làm thành học-thuật. Từ Khổng-tử về sau, cái học-thuyết đạo-đức tuy gọi là theo Khổng-tử mà chiết-trung, song còn có lúc ly, lúc hợp, không nhất định, đến Chu Hối-am mới đem những điều của mình sở kiến ở trong Khổng-giáo mà sửa-sang chỉnh-đốn lại. thành ra có cái phạm-vi nhất-
- ▲ Hoc trò Trình Y-xuyên có nhiều người theo phái Thiền-học bên Phật-giáo.
