Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

233
NHO-GIÁO


cổ nhân. Cho nên nay ta không đem cái qui-tắc ấy thi ra ở nhà này, chỉ lấy cái mối lớn của thánh hiền dạy người về việc học, mà điều liệt ra như trên kia và yết ra trước mặt. Các người nên cùng nhau phải giảng giải cho rõ và noi giữ mà trách ở mình mình, thì trong khoảng tư-lự rối rít, những điều sở dĩ phải răn giữ cẩn-thận mà lo sợ là ắt có nghiêm trọng ở đó vậy. »

Bài học-qui ấy, về sau vua Lý-tôn nhà Tống đem truyền bá khắp cả nước để làm qui-thức cho sự học. Bởi vậy cái học của họ Chu chóng thành lập ở đời vậy.

Cùng lý. — Trong sự học của Chu Hối-am lấy sự cùng lý 窮 理 làm trọng. Ông nói rằng: « cùng lý là muốn biết cái sở-dĩ-nhiên của sự vật với cái sở-đương-nhiên của sự vật mà thôi. Biết cái sở-dĩ-nhiên cho nên cái chí không hoặc, biết cái sở-đương-nhiên cho nên việc làm không lầm. » Sự cùng lý của ông là nói biết cho hết cái lý của từng vật, cho nên nói rằng: « Muốn biết mười việc mà mới biết được chín việc, dẫu có một việc chưa biết cũng không sao. Nhưng nếu học một việc mà mới biết đến chín phần, còn một phần nữa không biết không được, phải biết cho đến hết cả mười phần mới được. » Ông lại nói: « Phàm việc trong thiên-hạ không việc