II
ĐẠO-HỌC
Phái lý-học đời nhà Tống tuy kể cả tượng-số-học, đạo-học và tâm-học, nhưng hậu nho thường lấy đạo-học làm chính tông. Cái học này khởi phát ra từ Chu Đôn-Di, lấy lý-thuyết trong các Kinh, Truyện, mà bàn về đạo lý và tâm tính, cho nên gọi là đạo-học hay là tâm-tính-học. Đồng thời với Chu Đôn-Di, có Trương Tái cũng theo cái tôn-chỉ ấy mà lập giáo, rồi đến Trình Hạo và Trình Di là môn-đệ Chu Đôn-Di cố sức đem phát-minh cái học ấy ra. Đến đời Nam-Tống lại có Chu Hi góp cả cái học của họ Thiệu, họ Chu, họ Trương và họ Trình mà lập thành một cái học có nghĩa-lý rất cao.
Hậu nho chia phái đạo-học ra làm bốn phái, và lấy tên chỗ ở của Chu Đôn-Di, Trương Tái, Trình Hạo, Trình Di và Chu Hi, mà gọi là: 1. Liêm-phái 濓 派; — 2. Quan-phái 關 派 3. Lạc-phái 洛 派; — 4. Mân-phái 閩 派.
Nay ta theo từng phái mà xét cái học-thuyết đồng dị là thế nào, để hiểu rõ cái tinh-thần của các phái ấy.
