Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

71
NHO-GIÁO


執?: Người quân-tử không có lòng tin, thì giữ cái gì làm cốt? » (Cáo-tử, hạ). Nguời quân-tử đã có lòng tin ở đạo, thì dẫu chết cũng không bỏ. « Sinh diệc ngã sở dục giã, nghĩa diệc ngã sở dục giã. Nhị giả bất khả đắc kiêm, xả sinh nhi thủ nghĩa giả giã 生 亦 我 所 欲 也,義 亦 我 所 欲 也.二 者 不 可 得 兼,舍 生 而 取 義 者 也: Cái sống ta cũng muốn, điều nghĩa ta cũng muốn. Giá ta không thể giữ được cả hai, thì ta bỏ cái sống mà giữ lấy điều nghĩa vậy. » (Cáo-tử, thượng). Người qnân-tử cứ hết lòng theo đạo mà ở đời, được thế nào đã có Trời. « Quân-tử hành pháp dĩ sĩ mệnh nhi dĩ hỹ 君 子 行 法 以 俟 命 而 已 矣: Quân-tử theo phép của trời đất mà làm, để đợi mệnh mà thôi. » (Tận-tâm, hạ),

Đại để, sự học của Mạnh-tử chủ giữ lấy cái bản tâm cho tinh thuần, không để cái tư dục làm mai-một mất cái tính chí thiện của Trời đã phú cho. Kẻ học-giả theo được cái tôn-chỉ ấy ắt là thành người quân-tử có cái đức lớn, hiểu rõ thiên-lý chí công chí chính, và cứ an ở cái mệnh mà làm việc nghĩa. Cái mục-đích của sự học ấy, cốt gây thành cái tâm-học rất sâu xa và có cái đức-tính rất mạnh-mẽ, khiến người ta ở vào địa-vị nào, hay cảnh-ngộ nào, cũng giữ được cái phẩm-giá tôn-quí, không phụ cái tiếng làm người đứng trong trời đất vậy.