Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

63
NHO-GIÁO


是 亦 教 誨 之 而 已 矣: Dạy cũng có nhiều thuật, có người ta không thèm dạy bảo cho, ấy cũng là dạy bảo đó vậy. » (Tận-tâm, thượng). Thường thì người quân-tử có năm cách dạy người là: « Hữu như thời vũ hóa chi giả, hữu thành đức giả, hữu đạt tài giả, hữu đáp vấn giả, hữu tư-thục ngải giả 有 如 時 雨 化 之 者,有 成 德 者,有 達 財 者,有 答 問 者,有 私 淑 艾 者: Có cách như trời mưa xuống mà hóa đi, có cách làm cho thành-tựu cái đức, có cách làm cho đạt cái tài, có cách trả lời cho những câu hỏi, có cách học riêng mà tự-trị lấy mình. » (Tận-tâm, thượng).

Cái phương-pháp giáo hối của người quân-tử cốt ở sự chỉ dẫn cho người ta để ai thích học, thì tự phải cố gắng mà học lấy. Cho nên mới nói rằng: « Quân-tử dẫn nhi bất phát. Dược như giã. Trung đạo nhi lập, năng giả tòng chi 君 子 引 而 不 發.躍 如 也.中 道 而 立,能 者 從 之: Quân-tử dạy người như dạy bắn, chỉ kéo thẳng cái dây cung mà không buông tên ra. Tuy không dạy cho biết hết cái hay, nhưng cái lý sở đắc đã hoạt-động như là nhảy-nhót ở trước mặt vậy. Cứ giữa đạo mà đứng, ai theo được thì theo. » (Tận-tâm, thượng).

Cái phương-pháp của Mạnh-tử có nhiều điều rất thích-hợp với phép sư-phạm ngày