Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

240
NHO-GIÁO


nghiệp « khai vật thành vụ » như cái tôn-chỉ chính-đáng của Nho-giáo. Vậy nên lúc ấy tuy cái lệnh đốt sách và chôn nho vốn là rất hại cho sự văn-học, nhưng không phải chỉ vì một cớ ấy mà cái học của Nho-giáo mất đi. Nho-giáo đến đó mà gián-đoạn, là bởi đã lâu từ trước, các học-giả hoài-bão cái chủ-nghĩa hoài-nghi, bỏ mất lòng tín-ngưỡng của chân-lý, và ai cũng chú-trọng ở sự công-dụng thiển-cận hẹp-hòi, cho nên giả sử nhà Tần không đốt sách và không chôn nho, thì Nho-giáo cũng không tránh khỏi được sự suy-đồi vậy.

Vua Thủy-hoàng nhà Tần mất năm 210 trước Tây-lịch. Bọn Lý Tư cùng với hoạn-quan là Triệu Cao mạo chỉ giết Thái-tử Phù-Tô và tướng Biền Mông, rồi lập con thứ vua Thủy-hoàng là Hồ-Hợi lên làm vua, tức là Nhị-thế Hoàng-đế. Được ít lâu Nhị-thế giết Lý Tư và tru-di cả ba họ.

Lúc ấy các nước Chư-hầu bị hà-pháp nhà Tần làm cực khổ, đều nổi lên đánh nhà Tần. Nhị-thế thì hoang-dâm bạo ngược, việc nước để cho Triệu Cao quyết-đoán. Khi quân các nước Chư-hầu đánh nhà Tần nguy cấp lắm, Triệu Cao sợ tội, mưu giết Nhị-thế, rồi lập Tử-Anh lên làm Tần-vương. Nhưng chẳng được bao lâu quân Chư-hầu vào lấy được nước Tần.