Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

21
NHO-GIÁO


uyên-áo của Khổng-giáo. Hậu-thế nhờ có mấy quyển sách ấy mà biết rõ cái đạo của thánh-nhân. Cái công ấy khá đáng cho phái ấy là chính truyền vậy.

Luận-ngữ 論 語. — Phái Tăng-tử cùng với các môn-đệ góp nhặt những lời giảng-dụ của Khổng-tử xếp thành sách Luận-ngữ, để truyền về sau. Sách này hình như môn-đệ Khổng-tử ai nhớ được điều gì thì chép ra, rồi góp lại mà thành, cho nên không có thứ-tự gì cả. Có chỗ là bọn đồng-môn với Tăng-tử chép ra, có chỗ lại là bọn học-trò của Tăng-tử và Hữu-tử chép thêm vào. Cũng vì thế cho nên các đệ-tử của Khổng-tử đều để chữ tử 子 lên trên tên tự, như: Tử-Lộ, Tử-Trương, Tử-Du, Tử-Hạ, Tử-Cống v. v., duy chỉ có Tăng-tử và Hữu-tử thì để chữ tử xuống dưới tên họ, là để tỏ cách tôn-kính vậy.

Trong sách ấy, cùng một chữ nhân, chữ hiếu, chữ chính mà mỗi nơi nói một khác, là vì cách lập-giáo của Khổng-tử cứ tùy tư-cách, hoặc tùy cái sở đắc, sở thất, của từng người mà dạy bảo, cho nên cái nghĩa không đồng. Tuy hình-thức thì không có trật-tự phân-minh, nhưng văn-từ thì thật rõ, thật đúng, ý-tứ rất sáng, rất gọn, mà câu nào cũng hàm-súc, ung dung, đích-đáng là lời