Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

149
NHO-GIÁO


điều ngay chính, khiến người ta nghe mà theo cho đúng đạo phải. Ông nói rằng: « Đối với dân, thì lấy đạo làm một mối để cho dân theo, mà không nên cùng cộng cả các mối để làm loạn lòng dân. Cho nên bậc minh quân lấy cái quyền thế mà cai-trị dân, lấy đạo mà đạo-đạt dân, lấy mệnh-lệnh mà truyền bảo dân, lấy nghị-luận mà làm cho sáng dân, lấy hình-pháp mà cấm dân, cho nên dân hóa theo đạo như thần, dùng biện-thuyết làm gì nữa?

« Nay bậc thánh bậc vương mất, thiên-hạ loạn, lời nói gian dấy lên, người qnân-tử không có quyền thế để cai-trị dân, không có hình-pháp để cấm dân, cho nên mới có biện-thuyết. Vì cái thực không hiểu, nhiên hậu mới có cái mệnh (tức là sự đặt thành danh), cái mệnh không hiểu, nhiên hậu mới có cái kỳ (tức là tìm cách đặt danh cho người ta hiểu), cái kỳ không hiểu, nhiên hậu mới có cái thuyết, cái thuyết không hiểu, nhiên hậu mới có cái biện. Cho nên kỳ, mệnh, biện, thuyết, là cái văn sức lớn của sự dùng, và là cái đầu của vương nghiệp. Nghe cái danh mà hiểu cái thực là sự dùng của danh vậy. Nhiều danh xếp lại thành văn, là cái vẻ đẹp của danh. Cái dùng và cái vẻ đẹp đều được cả, gọi là biết danh.