Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

83
NHO-GIÁO


禮 樂 征 伐 自 天 子 出;天 下 無 道,則 禮 樂 征 伐 自 諸 侯 出: Thiên-hạ có đạo thì việc lễ nhạc chinh phạt do ở Thiên-tử mà ra; thiên-hạ vô đạo thì việc lễ nhạc chinh phạt do ở Chư-hầu mà ra ». Hay là: « Thiên hạ hữu đạo, tắc chính bất tại Đại-phu 天 下 有 道,則 政 不 在 大 夫: Thiên-hạ có đạo, việc chính-trị không ở quan Đại-phu ». (Luận-ngữ: Quí-thị XVI). Cái chủ-nghĩa của Ngài như thế, tất là phản-đối với cái quyền-lợi của các vua Chư-hầu và các quan Đại-phu, cho nên Ngài đi đến đâu, các nước vì danh-nghĩa mà trọng-đãi, nhưng kỳ thực không ai muốn dùng Ngài, mà có ông nào muốn dùng Ngài nữa thì cũng bị quan Đại-phu ngăn trở đi, không cho dùng. Vì vậy cho nên Ngài đi chu-du khắp thiên-hạ mà không tìm được chỗ nào để thi-hành cái đạo của mình.

Cái chủ-nghĩa của Ngài là cái chủ-nghĩa của những người nho-học, cốt ở sự hành-đạo. Ai có tài có trí thì phải ra ứng-dụng ở đời để làm những điều ích lợi cho nhân-chúng, chứ không phải là chỉ cầu lấy sự an-nhàn ở chỗ ẩn-dật và sự vui thú trong vòng tư-tưởng. Vậy nên cái chí của Ngài là muốn ra làm quan để thực-hành cái đạo của mình. Vả cái tình-trạng nước Tàu lúc bấy giờ rất là rối loạn, lòng người ngao-ngán. Có người thấy