Trang này đã được phê chuẩn.

305
NHO-GIÁO


Trong những người ấy có người tài cao đức-hậu, nhưng vẫn không ai được hoàn-toàn như Khổng-tử. Xem câu chuyện sau này thì biết rõ cái đức-độ của Ngài hơn người là thế nào.

Một hôm Tử-Hạ hỏi Khổng-tử rằng: «Nhan Hồi là người thế nào?— Khổng-tử nói rằng: Cái tin của Hồi hơn ta — Tử-Cống là người thế nào?— Cái nhanh của Tứ hơn ta. — Tử-Lộ là người thế nào? Cái dũng của Do hơn ta.— Tử-Trương là người thế nào? — Cái nét trang-nghiêm của Sư hơn ta.— Tử-Hạ đứng dậy mà hỏi rằng: Thế thì sao bốn gã ấy lại phải đến học thầy?—Khổng-tử nói rằng: Ở đây ta bảo: Ôi! Hồi biết tin mà không biết nghĩ lại, Tứ biết nhanh mà không biết có lúc đáng chậm, Do có dũng mà không biết có lúc nên nhát, Sư có nét trang-nghiêm mà không biết ung-dung để hòa đồng với mọi người. Gồm tất cả những cái nết hay của bốn gã ấy có, mà đổi lấy cái của ta không bằng bốn gã, ta không thuận. Vì thế bốn gã phải thờ ta làm thầy, mà không có hai lòng vậy.» (Khổng-tử gia-ngữ: Lục-bản, XV).

Khổng-tử bao giờ cũng có cái thái-độ « vô khả vô bất khả » rất hòa-nhã mà vẫn tôn-nghiêm, rất khoan-hoằng mà vẫn cương-nghị. Ngài làm việc gì cũng ung-dung và trúng-tiết,