Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

212
NHO-GIÁO


không biết gì. Đời xưa đáng minh-quân làm vua nước vạn thặng, có tránh-thần bảy người, thì vua không làm điều lỗi; làm vua nước thiên thặng, có tránh-thần năm người, thì xã-tắc không nguy; làm chủ một nhà, có tránh-thần ba người, thì lộc vị không suy. Cha có tránh-tử, thì không hãm vào điều vô lễ; kẻ sĩ có tránh-hữu, thì không làm điều bất-nghĩa. Cho nên con theo mệnh cha há đã là hiếu, tôi theo mệnh vua há đã là trung. Chỉ có biết xét cái đáng theo mà theo, mới gọi là hiếu, là trung vậy ». (Khổng-tử gia-ngữ: Tam-thứ, IX). Xem thế, thì làm điều hiếu, không phải cha làm thế nào cũng phải theo. Có khi cha làm điều gì trái lẽ, thì phải hết sức can-ngăn, để cho cha không bị những điều lầm-lỗi. Nhưng chỉ cốt phải theo lễ mà can-ngăn. Hiếu có hợp lễ mới thật là hiếu.

Phàm người có hiếu là khéo nối được cái chí của cha mẹ, khéo noi được việc làm của cha mẹ: « Phù hiếu giả thiện kế nhân chi chí, thiện thuật nhân chi sự giả giã 夫 孝 者 善 繼 人 之 志,善 述 人 之 事 者 也. » (Trung-dung). Câu này cốt ở chữ thiện 善, nghĩa là khéo biết phân-biệt cái chí của cha mẹ, và công việc của cha mẹ đã làm, để xem cái gì hay thì theo, cái gì dở thì bỏ, chứ không phải gặp thế nào cũng nhắm mắt mà theo.