Trang:Nho giáo 4 Trần Trọng Kim.pdf/267

Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

265
NHO-GIÁO


Thái-tôn lại mở khoa thi thái-học-sinh có lấy tam khôi, là trạng nguyên, bảng-nhãn và thám-hoa, và đặt Quốc-học-viện để giảng dạy tứ Thư và ngũ Kinh. Đến cuối đời nhà Trần, vua Duệ-tôn (1374-1377) mở đình-thí lấy tiến-sĩ xuất thân. Vua Thuận-tôn (1388-1398) thi cử-nhân, lệ cứ năm trước thi hương, năm sau thi hội rồi vào thi đình, để chọn lấy tam khôi. Phép khoa-cử đến đời nhà Trần đã rất đủ và đại-khái theo phép thi của nhà Nguyên bên Tàu, dùng văn-chương mà lấy kẻ sĩ, vậy nên văn-học ở nước ta từ đó về sau rất thịnh.

Sau khi nhà Hồ cướp ngôi nhà Trần rồi, nhà Minh sang chiếm cứ nước ta, đặt học-quan ở các phủ, châu, huyện và đem cái học của Tống-nho dạy người mình và lấy những sách tứ Thư ngũ Kinh của họ Trình họ Chu đã chú-thích, cùng sách Tính-lý truyền bá ra khắp mọi nơi. Cái học của Trình Chu từ đó càng ngày càng thịnh vậy.

Vua Thái-tổ nhà Lê đánh nhà Minh, khôi phục lại được nước nhà, rồi ngài hết lòng lo mở-mang việc học, lập nhà Quốc-tử-giám ở Kinh-đô để cho con các quan và những người thứ dân tuấn-tú vào học-tập, và đặt học quan ở các phủ, các lộ để trông coi việc giáo-hóa. Vua lại bắt các quan từ tứ phẩm trở xuống phải đi thi minh-kinh, nghĩa là quan văn thì