Tăng Quốc-Phiên. — Tăng Quốc-Phiên 曾 國 蕃, tự là Điều-sinh 滌 笙, hiệu là Bá-hàm 伯 涵 (1811-1872), người đất Tương-hương, tỉnh Hồ-nam, đỗ tiến-sĩ năm Đạo-quang. Lúc ông đang làm chức thị-lang thì cha mất, về đinh ưu. Ông ở quê thấy quân Thái-bình đánh khắp mọi nơi, ông bèn mộ quân hương-dũng, luyện tập thành quân đội rồi đem đi đánh giặc. Ông đánh đâu được đấy, chẳng bao lâu mà giặc tan. Bởi có công lớn ấy mới được phong là Nghị-dũng-hầu 毅 勇 候, làm đến chức Đại-học-sĩ, tổng-đốc đất Lưỡng-giang.
Ông là người nho-tướng dùng binh rất giỏi, người ta thường cho là sau Vương Dương-minh, chỉ có một mình ông vậy. Ông thuộc về phái lý-học nhưng không cố-chấp một học-thuyết nào. Ông bàn sự học thường nói rằng: « Nghĩa-lý, khảo-cứu, từ-chương, ba điều ấy mà thiếu đi một, không được. » Ông lại giỏi nghề làm cổ văn, nổi tiếng là một nhà văn-học trong đời. Sách của ông có bộ Khuyết-trai-tập 闕 齋 集.
Phál lý-học đời nhà Thanh tuy không thịnh bằng phái Hán-học, nhưng cái thế vẫn mạnh, là vì chính-phủ dùng cái học ấy để thi-cử, cho nên ở chỗ dân gian đâu đâu cũng học. Song người đời ai cũng vụ lấy học lối
