nhưng kỳ thực là dùng mưu thuật để lừa nhau, chứ không có gì là thành thực thì không sao tránh khỏi chuyện xung đột được.
Trong cái tình thế ấy, những người ngay chính vì nước rất khó nghĩ. Việt Minh thì chỉ muốn dùng cách áp chế để củng cố địa vị của mình. Ai theo họ thì họ để yên, ai không theo họ thì bị bắt bớ, chém giết, mà theo họ thì nhiều người không làm được những việc họ làm. Pháp thì dùng võ lực mà đàn áp và dùng quyền mưu để vụ lấy thắng lợi. Người Việt Nam ai đã có lòng yêu nước thì không sao theo Pháp được, trừ ra một bọn xu danh trục lợi không kể. Trong cái hoàn cảnh đau đớn bối rối ấy chúng tôi lại thấy những nhà cách mạng ở bên Tàu như bọn ông Nguyễn Hải Thần tuy có lòng tốt, nhưng không đủ tài năng mà cáng đáng được việc lớn. Chúng tôi quay về mặt nào cũng không thấy có phương pháp nào giúp được nước.
Một hôm vào khoảng cuối tháng giêng năm 1947, tức là mấy ngày trước tết nguyên đán năm Ðinh Hợi, ông Bảo Ðại vào Quảng Châu, có gặp tôi nói chuyện về việc nước nhà. Ông rất băn khoăn về việc Bắc Bộ. Tôi nói rằng: « Tuy Việt Minh đã có nhiều điều lầm lỗi, nhưng nay họ đã đứng về phương diện kháng chiến để dành độc lập, thì họ có cái thế danh chính ngôn thuận, ai làm trái ngược lại là dân chúng không theo. Chúng ta đành phải
