Trang:Luan ly giao khoa thu - So dang.pdf/98

Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
— 96 —

trong việc chính trị có sẩy ra điều gì lôi-thôi, thì hội-đồng thượng-thư có quyền xử đoán.

Một quan đại-thần thuộc bộ Cung-điện sung chức nội-phủ quản-lãnh việc tài-chính nhà vua. Lại có một quan người pháp gọi[1] là tài-chính kiểm-sát giúp việc nội-phủ.

Toát yếu. — Ở Cao-mên có vua có quan trị nước và có quan Khâm-sứ với các quan cai-trị kiểm-soát. Có một hội-đồng năm quan thượng-thư, do quan Khâm-sứ chủ-tọa giúp việc trị nước. Hội-đồng này coi việc thi-hành các luật-lệ, sửa đổi luật-lệ cho hợp thời và xử đoán các điều lôi-thôi sẩy ra trong việc chính-trị.

Câu hỏi. — Vua Cao-mên trị nước thế nào? — Ai chủ-tọa hội-đồng thượng-thư Cao-mên? — Chức-vụ của hội-đồng ấy thế nào? — Ai trông nom việc tài-chính của nhà vua?


CHƯƠNG THỨ NĂM
AI-LAO


1. — Xã. – Tổng. – Tỉnh.

Ở Ai-lao, xã gọi[1] là ban, có Nai-ban hay Pho-ban đứng đầu và có hai người giúp việc. Những kỳ-cựu trong xã dự chân tư-vấn.

Mấy xã họp lại thành một kong, có Nai-kong đứng đầu và có Phouxouei và hai viên thư-ký giúp việc. Về việc tư-pháp thì những hạt ấy sáp-nhập với Mường.

Mường là một hạt lớn hơn hong, có Chao-mường đứng đầu, và có một viên phó Chao-mường là Oupahat, và từ một cho đến ba viên Phouxouei, từ một cho đến năm viên Samien giúp việc. Ở những hạt lớn thì Nhà-nước đặt thêm ba viên Phouxouei và một viên Samien, coi về việc án sơ-cấp.


  1. a ă kêu