Toát yếu. — Ở Trung-kỳ thì mỗi tỉnh có quan Tổng-đốc hoặc quan Tuần-phủ (Tuần-vụ) coi việc cai-trị, quan Án-sát coi việc án từ, quan Bố-chính coi việc thuế-má và quan Lãnh-binh coi lính-cơ.
Tỉnh chia ra làm phủ và huyện, có Tri-phủ, Tri-huyện đứng đầu. Quan Khâm-sứ và các quí quan thì kiểm-soát các quan ta.
Câu hỏi. — Ở Trung-kỳ thì quan tỉnh có những ai? — Chức vụ của quan tỉnh có những gì? — Tỉnh chia ra thế nào? — Chức-vụ của Tri-phủ và Tri-huyện có những gì? — Ai kiểm-soát các quan An-nam?
5. — Triều đình.
Ở Trung-kỳ, hiện nay hãy còn Triều-đình, trên có vua, dưới có các quan để cùng với các quan Bảo-hộ mà lo việc cai-trị trong nước.
Vua thì ở trong hoàng-thành, có cung, có điện. Cung là chỗ vua ở, điện là chỗ vua ngự ra để xét việc nước. Ở trong Triều có phủ, có bộ và viện, như là Tôn-nhân phủ, Lục-bộ, Cơ-mật viện, và Nội-các để giúp vua coi mọi việc.
Tôn-nhân phủ thì chuyên coi việc lăng miếu và những việc quan-hệ đến những người trong họ nhà vua.
Lục-bộ thì có: bộ Lại coi việc quan lại, bộ Hộ coi việc tiền tài, bộ Binh coi việc quân lính, bộ Hình coi việc hình án, bộ Công coi việc làm cung làm điện, bộ Lễ và bộ Học coi việc tế-tự và học-hành.
Mỗi một bộ có quan Thượng-thư đứng đầu và các quan Tham-tri, Thị-lang cùng các thuộc-viên để làm mọi việc. Trong các bộ lại có quan Hội-lý người Pháp thay mặt quan Khâm-sứ để bàn định mọi việc cùng các quan Thượng.
Cơ-mật viện thì có quan Khâm-sứ làm chủ-tọa và các quan Thượng-thư các bộ đến hội-đồng để xét việc chính-trị trong nước.
Nội-các đặt riêng ở trong điện, chọn lấy những người ở các bộ để giữ ấn tín và các việc dâng lên vua xét. Phàm khi nào vua xét việc gì đã châu-phê rồi, thì giao cho Nội-các, để sao ra đóng ấn vào và đệ ra các bộ mà thi-hành.
Đại lược ở trong Triều có những cơ-quan ấy là quan-hệ hơn cả để lo việc trị nước yên dân.
