ta cũng được nhờ ơn ông ấy. Lúc ấy lại vay tiền nước Lang-sa 80 triệu làm đường xe lửa, cũng là có ý mở mang, chẳng may ông ấy mất ở Hà-nội.
Năm 1897, là năm vua Thành-thái thứ 11, ông Doumer làm Toàn-quyền đại-thần.
Lúc ấy Bắc-kỳ đã yên rồi, nên chi mới bãi nha Kinh-lược.
Nhưng dẫu thế mặc lòng, cũng là còn thuộc về trong sự bảo-hộ.
Lại vay tiền nước Lang-sa 200 triệu để làm đường xe lửa trong xứ An-nam và xứ Bắc-kỳ, lại cho tiếp từ Bắc-kỳ cho đến Vân-nam; mới đặt sổ chi tiêu chung ở Đông-dương, mà tòa thương-chính, tòa lục-lộ, tòa canh-nông, tòa giây-thép, đều đặt ra có quan làm đầu.
Làm nhiều công việc như thế, dẫu rằng không muốn gia thuế cũng không được.
Nên chi từ đó thuế đinh thuế điền, ngày thêm da vào, mà thuế muối thuế rượu cũng cho người ta lĩnh trưng, để cho thêm được nhiều thuế.
Nhưng cũng may, vì trong đời ông ấy, giặc cướp mới yên, mùa màng lại được, cho nên làm việc gì cũng là xong vậy.
Năm 1902, là năm vua Thành-thái thứ 16, ông Beau làm Toàn-quyền đại-thần.
Ông này là nối sau ông Doumer, chỉ phải giữ sự thường, không dám làm việc gì quá ra nữa.
Nhưng mà có hai việc rất là quan trọng: một điều là việc lập học, vì chưng nước ta theo việc thi cử đã lâu, xem ra nhiều điều vô ích, thời ai nấy cũng ưng thay đổi, nên ông ấy
