Trang:Co xuy nguyen am.pdf/106

Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
IVLỐI VĂN SÁCH

Cách ra đầu đề

Văn sách là lối vấn, đáp, đặt lời ra để hỏi cho hết lẽ, mà đáp lại cũng phải có lý sự; hoặc hỏi sự cổ, hoặc hỏi sự kim, hoặc dẫn kinh-điển, sử-ký ra mà hỏi. (Hỏi nôm thì dẫn lời phong-rao, ngạn-ngữ mà hỏi). Đầu bài hỏi về sự gì thì trước hết dẫn câu thành-cú trong kinh, truyện, sử; hay là câu phương-ngôn để làm đề-án, rồi mới dẫn sự-tích, chứng-cớ ra mà hỏi, thí dụ như hỏi sự con gái kén chồng, thì dẫn phương-ngôn:

Lấy chồng cho đáng tấm chồng, bõ công trang điểm má hồng, răng đen.

Đó là câu đề-án, rồi ở dưới cứ theo đề-án dẫn lời phong-rao, ngạn-ngữ đặt chứng cớ ra mà hỏi.

Còn như lối văn sách đạo, thì mỗi kinh, mỗi truyện, hỏi một vài câu, và một vài câu sử-ký, một hai câu sự hiện-thời, mục nào riêng ra mục ấy, đó là chia từng đạo một mà hỏi. Nếu hỏi nôm thì chỉ hỏi ngắn độ một vài câu, thế cũng là theo lối văn-sách đạo.

Lối bài làm trả lời

Trước hết làm một đoạn « Đối sĩ văn 對 士 聞 » (Thưa, sĩ nghe rằng) làm lời đàn bà thì: « Em nghe rằng » để nói kha mào đại-ý đầu đề lên trước. Làm xong đoạn đối-sĩ-văn rồi thì viết một câu: « Tư thừa sách vấn nhi lược trần chii 茲 承 策 問 而 畧 陳 之 » (Nay vâng lời sách hỏi mà lược bày ra) đó là chốn nhập-thức, nghĩa là phải theo tràng-qui mà. viết mấy chữ như vậy. Rồi tới một đoạn: « Thiết vị 竊 謂 » (trộm nghĩ rằng) để nói giải nghĩa câu đề-án, và cho rõ câu đề-án ấy là xuất-xứ ở đâu, (Lối văn-sách-đạo thì chỉ làm từ đoạn (Thiết-vị) này trở xuống).

Làm xong đoạn (Thiết-vị) giải nghĩa câu đề-án rồi, thì chuyển tới cớ đầu đề hỏi, xem cớ hỏi thế nào, thì mình biện-lý, dẫn-chứng, giải-nghĩa, mà đối đáp lại, hoặc đảo lên đảo xuống mà nói gỡ dần dần từng cớ một; hoặc thuật