lại còn những bực anh-tài, vì cảnh tử biệt sinh-ly mà phải đem thân đi đó đi đây, thời lòng sầu thảm biết bao?
Kể từ khi cậu cả bỏ mợ ấy mà đi đến giờ, một thân cùi-cụi, không họ không hàng, phần thì một đồng một chữ không có, cơn nghiện lắm phen làm cho nửa chết nửa sống, nhưng cũng may nhờ cậu biết đôi ba chữ, nên được làm thơ-ký cho một nhà phú-hộ ở tỉnh H. D, lương tháng cũng được ngót 20$. Nhờ đó mà cậu được đủ ăn, lắm lúc nghĩ tới nhà cửa thời tấm lòng thổn thức không an, nghe người ta thuật truyện nhà nước Đại-Pháp mộ lính sang tây, cậu bèn lập-trí quyết xin đi..... Bèn chừa hẳn không hút nữa, được một tháng, chải bao lao-khổ, mới quên hẳn được thuốc phiện,.....
Cách một tháng sau, có chuyến tầu chở lính tùng-chinh sang quý-quốc, cậu bèn thu sếp đi cùng một người bạn ra Haiphong.
Xuống tầu rồi, trông xa chốn ven giời, mây sanh che phủ, một mầu nước lóng lánh, sa là núi, gần là mấy giặng tre hiu hắt, chiếc tầu cứ từ từ đi, ngoảnh mặt lại trông Đồ-Sơn càng ngày càng xa..... Quê cha đất tổ, lòng xa bao xiết nhớ nhung!
Cậu cả vốn người yếu, nên khi ở trên tầu, say sóng, người lắc-lư, rức đầu, được mấy ngày thì phát bịnh sốt rét, may nhờ có người bạn cùng đi mấy cậu là ông M, cũng là người làng cậu, hết lòng săn sóc thuốc thang cho, nên được ít lâu bệnh-thế cũng nhẹ dần, cách vài hôm sau thì khỏe hẳn, nhưng vốn cậu yếu mà sóng bể làm nghiêng ngửa chiếc tầu, cho nên người nào cũng lảo đảo, còn cậu thì như người mê man, đầu lúc nào cũng rức như búa bổ......
Đêm hôm một mình, trông ra ngoài đầu tầu, một khoảng trời rộng rãi tối um, xa xa như một vùng hắc khí bao bọc mấy ngọn núi, thỉnh thoảng lại nghe tiếng sóng ùa vào tầu, chiếc tầu nghiêng hẳn đi..... những lúc bấy giờ lại nghĩ đến nhà đến cửa, đoái thương mấy hàng cách trở, cám cái cảnh người tựa cửa mong con nay đã đi về cảnh tiên!
