Trang:Buc thu ngo cung quan Tong truong thuoc dia.pdf/16

Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
14
bức thư ngỏ cùng
 

ai phải vô nghệ lang-thang, đâm ra làm xằng làm dại.....

Một cái mục đích nữa là giáo-dục nhân tài, cho hết thảy những người ưu-tuấn thông minh đều được học cho đến nơi đến chốn, đạt chí thành tài mà đắc dụng với quốc gia xã-hội; những người ưu-tuấn thông-minh thì gián-hoặc ở hạng nào cũng có, trong các trường sơ-học tiểu-học cho đến cả các trường học nghệ, mỗi năm mở một kỳ thi, lựa lấy những trẻ thật có cái tư chất hơn người, thật là xuất sắc hơn cả bằng bối, cho vào trường trung-học Pháp-Việt, hai năm đầu chuyên học chữ Pháp văn Pháp, hai năm sau học các món phổ-thông, qua một kỳ hạch tốt nghiệp lại loại bớt những kẻ lạm tuyển ra, còn ai trúng tuyển bấy giờ cho hắn sang học các trường cao đẳng bên Pháp, người kém một tí thì cho vào học các ban cao-đẳng chuyên môn Hanoi, học thành tài rồi phải bổ dụng cho xứng đáng với tư cách người ta; có như thế thì kẻ có tài có chí đều được học cho đến đạt chí thành tài, đều trở nên người hữu dụng với quốc-gia xã-hội, mà không ai phải trầm luân ức tắc, sinh ra cắn đá gầm gừ. Ấy việc học trong xứ này mà thi-hành đúng hai cái mục đích trên đó, không sai không lạc, không có những người tài tuấn bất đắc chí, lại không có những hạng học lăng lố dở dang, tức là một phương-pháp căn bản trừ loạn vậy.

2· Về việc dụng nhân hành-chính thì phải giao cái quyền thuyên bổ truất trắc quan lại mỗi kỳ hạt cho một hội-đồng đại hiến người Nam mà buộc phải chịu trách nhiệm về sự thuyên bổ truất trắc ấy; theo luật của nước chúng tôi trước, bổ dụng các quan dưới do các quan trên phải cử tri, mà người quan dưới đó cần cán thanh liêm thì vị quan trên cử tri được triều đình hậu thưởng, người quan dưới tham tàn nhũng lạm thì vị quan trên cử-tri bị chiểu luật nghĩ tội vi-tòng; tôi tưởng đối với người Nam tôi thì cái luật ấy rất hay; một ông quan đại hiến người Nam, kinh lịch trong quan giới đã lâu, phú quý đã cực, danh-vị đã to, tất lo hết lòng bảo thủ danh-dự quyền-chức của mình mà không khi nào làm chuyện lạm quyền trái phép; nay giao cho các ông ấy cái quyền thuyên bổ truất trắc quan-lại, lại buộc các ông ấy cái trách-nhiệm liên can thưởng phạt về sau, các ông ấy đều kể có mấy chục năm trong quan giới, các quan dưới người nào hay, người nào dở, các ông ấy lựa chọn mà cẩn-thận, tất là không sai, còn đến chuyện tình vị thiên-tư, cái tội