Từ điển Việt–Bồ–La/G
GÀ, con gà: galinha: gallina, æ. gà sóu᷄: gallo: gallus gallinaceus. gà mái: galinha: gallina. cựa gà: eſporão do gallo: galli calcar. gà chọi; gallo caſta grande que briga: gallus pugnator proceræ ſtaturæ. gà nòi: galinha grande: gallina proceræ ſtaturæ. ghe gà, mào᷄ gà: criſta: criſta æ. mào᷄ tắch gà: a crista de baixo: criſta inferior. gà thién: capaõ: capo, nis. gà gáy: cantar do gallo, antes de amanhecer: galli cantus. gà cầm giờ, cầm canh: cantar o gallo a ſuas horas: gallum canere ſtatis horis. gà đẻ: a galinha por: gallinam oua parere. gà tọc tác: carcarejar a galinha: gallina glocidat. gà chŏai: frangão ou franga: pullus gallinaceus. gà tháu: meya galinha: pullaſtra, æ. gà ấp tlứng: galinha chocar os ouos: gallina ouis incubat. ổ gà: nido de galinha: gallinarum nidus. de alijs auibus dicitur tổ. gà con[đính chính 1]: frangainho: pullus gallinaceus paruus. chuầng gà: galinheiro ou capoeira grande: gallinarum cauea. lòu᷄ gà: capoiera piquena: gallinarum cauea paruula. gà bới ra: eſgrauatar da galinha: gallinam ruſpari. gà mổ thaóc: comer a galinha arròs: gallinã comedere orizam. gà mổ nhau: picarem ſe as galinhas: gallinas ſe inuicem roſtro impetere. mổ gà: tirar as tripas da galinha: gallinam exenterare. mỏ gà: o bico da galinha: gallinæ roſtrum. mề gà: moella da galinha: gallinæ ventriculus. dièu gà: papo d’a galinha: gallinæ gutturis folliculus. lườn gà: o peito da galinha: gallinæ pectus, ſiue carneũ, ſiue oſſa pectoris.
gả con cho ai: o pay ou a may ou a quem pertence cazar a filha cõ alguem: marito iungi filiam à patre aut matre, aut aliâ quâuis perſona ad quam ſpectet.
gác: ſobrado: tabulatum domus. nhà gác: caza de ſobrado: contignationem habens domus. gác lên: porem cima: ſuperiori in loco aliquid collocare. lên tlên gác: ſubir ao ſobrado: aſcendere in tabulatum domus. ở tlên
gác: està no ſobrado: contignationem domus incolit, vel eſt in contignatione.
gạc hươu: cornos de veado: cornua cerui, de alijs animalibus non dicitur.
gạch: tijolo: later, is. xêy gạch: fazer parede de tijolos: lateritium parietem erigere.
gạch cua: corais ou ouas de caranguejo: caro, vel oua cancri.
gai: eſpinhos: ſpina, æ. giài gai: metterſe eſpinho no pè: ſpinam pedi infigi. đạp gai, phải gai, idem. mũ gai: coroa de eſpinhos: ſpinea corona. nén gai, idem. gai góc: eſpinhos: tribuli.
gai, chỉ gai: linhas de certa caſca de aruore que são como de linho canemo: fila ex arboris cuiuſdã cortice quæ videntur cannabi. hàng gai: rua em que ſe vendem as couſas feitas deſſas linhas como de canemo como são cordas, redes, e outras couſas: forum in quo venduntur artificioſa confecta ex filis quaſi cannabi vt funes, retia, & ſimilia.
gai, blái gai: abrunhos: prunum ſylueſtre.
gài: amarrar: ligo as. gài dĕải: atar a fita da cabaya: colligare ligulam veſtis. gài phên kẻo bay đi: amarrar o cajão peraque com o uento não ſe leuante: ligare ſtoream ex cannis confectam ne ventus illam attollat. gài cửa: amarrar ou fechar a porta: colligare ſeu claudere ianuam. gài nạu ꞗĕào: abotoar: nectere condylos.
gái, con gái: femea: fœmina, æ. blai hay là gái: he macho ou femea: maſculunſne eſt an fœmina ? blai gái: fornicar: fornicari. dại gái: perdido por molheres: venereis dementatus.
gải: coçarſe: frico, as. ngứa thì gải: comenos, coçaiuos: ſcalpe te ſi pruritum habes. ghẻ thì gải: ſe tendes ſarna, coçaiuos: ſcabe te ſi ſcabie laboras. gải đầu, gải chếy: coçar a cabeça: fricare caput.
gây gếm: fazer vinagre: acetum conficere.
gày, tle gày: bambu femea: canna india fœminina.
gầy: magro, desfeito: macilentus, a, vm. gày gụoc, idem.
gấy, gà gấy: o cantar do gallo perto da menhãa: galli cantus.
gấy, ſau gấy: toutiço: occiput, pitis. tăóc gấy: os cabellos do toutiço: occipitis capilli. bối tâóc ſau gấy: amarrar o cabello de tràs: capillos in occipite colligare.
gảy: quebrar como pao e outras &c: frango, is. gảy đi; quebrarſe: abrumpi.
gảy phải con mắt: argueiro cair nos olhos: feſtucam in oculos inſilire.
gậy: bordão: baculus, i. ſcipio, nis. chóu᷄ gậy: encoſtarſe no bordão: baculo inniti. bột gậy: ferro do bordão: ferrum infixum inferiori parti baculi.
gam, dĕao gam: adaga: gladiolus, i.
gam: ſortes: ſors, tis. bẻ gam: tirar as ſortes de pallinhas mais comprida mais curta: ſortes ex paleis extrahere quis longiorem quis breuiorem habeat. bắt gam, idem. vide tham.
gầm: vòs do tigre: vlulatus tigris. hồm gầm: o tigre grita: tigris vlulat.
gầm, chim gầm ghì: certa aue: auis dicta gầm ghi.
gảm: meditar, cuidar com ſigo; meditor, aris. gảm một mình: cuidar sò com ſigo: cogitare apud ſe. ngám idem.
gặm: tomar na boca entre os dentes; dentibus aliquid apprehendere: con chó gặm xương: o cão toma os oſſos entre dentes, ou os roe; apprehendit canis dentibus oſſa, vel rodit illa. gặm thịt: leua a carne nos dentes: aſportat dentibus carnem.
gậm miệng: fechar a boca; claudere os. gậm môi: fechar os beiços; comprimere labia. dắm, vel nhắm idem.
gan: figado; iecur, oris. cả gan: animoſo; magnanimus, a, vm. làm gan làm bạo᷄: fazer as couſas por comprimento; officij tantum cauſa res peragere.
gân: neruo; neruus, i.
gần: perto: vicinus, a, vm, alij ghền.
gang: aço, ferro coado; chalybs,
tièn gang: caixas de ferro: moneta ferrea.
gang, dưa gang: melão; pepo, onis.
gang, một gang: medida que ſe toma com o dedo polegar e com ſeu vizinho abertos de pouco mais de meyo palmo; menſura quę deſumitur cum pollice & indice apertis, dimidium palmi aliquantulum excedens.
gang, làm gang, nói gang: por não fazer a couſa dar por eſcuſa que eſtà doente, eſtando ſaõ: fingere ſe infirmum cum ſit ſanus ne faciat opus.
gầng, vide gờng.
gầnh, gập gầnh: caminho de altos e baixos: via ſalebroſa ex aſcenſibus & deſcenſibus conſtans.
gánh: leuar apinga hum sò; baculo ferre onus humero vno, ita vt antè & retrò onus æqualiter ſit diuiſum. đòn gánh: o pao da pinga; baculus quo fertur onus æqualiter diuiſum in duas partes.
gánh cho ai: tomar ſobre sý os trabalhos[đính chính 2] de outrem; ferre alienos labores. đưc Chúa Ieſu gánh tội cho thien hạ: O Senhor Ieſu tomou ſobre sỳ os peccados do mundo: Dominus Ieſus tulit in corpore ſuo peccata mundi.
gảo: vaſo piqueno ou instrumento com que ſe tira agoa ou outro liquor de outro vaſo grande; vas minus aut inſtrumentum quo quis ex maiori vaſe aquam, vel alium liquorem haurit.
gạo: arròs crù; oriza cruda. gạo tẻ: arròz ordinario; oriza communis. gạo nếp: arroz que na India chamão pulò, do qual os Tonquins fazem offertas aos pagodes; oriza quæ in India dicitur, pulò, ex qua Tunchinenſes conſueuerũt offerre idolis. đâm gạo: pilar arròs: orizam pilo tundere. sàng gạo: joeirar o arròs ficar; incernere, ita vt oriza maneat & furfur cadat. sảy gạo: apartar com o vento a caſca do arròs; ventilare orizam vt à palea ſeparetur.
gâo᷄, vide gou᷄.
gạo᷄ cua: maõ de carãguejo pequeno; pedes cãcri paruuli.
gáp: apertar algũa couſa entre dous paos; ſtringere aliquid duobus lignis, vt bacillis quibus vtuntur ad edendum. lếy đủa mà gáp: tomar as faxis ou pauſinhos pera comer; bacillis vti ad edendum. gáp cá mà nướng: apertar o peixe entre dous pauzinhos pera o aſſar: piſcem inter duos bacillos ſtringere ad torrendum.
gấp: dobrar; plico, as. gấp áo lạy: dobrar a cabaya; duplicare veſtem. bẻ gấp lại: quebrar algũa couſa comprida como pao, e ajuntar as duas partes; iungere duas partes alicuius ligni ad hoc confracti.
gặp người: encontrar alguem; offendere aliquem. gặp ſự tai: acontecer, ou dar com algum deſaſtre; accidere, vel offendere infortunium.
gập gầnh, vide gầnh.
gặt lúa: ſegar o arroz: metere orizam.
gạt đèn đi cho tắt: eſqiuitar a candea tirando o queimado pera apagala: emungere lucernam auferẽdo quod combuſtum eſt vt extinguatur ipſa.
gạt[đính chính 3] đi cho bàng: arrazar algũa couſa como arròs peraque fique igoal, tirando algũa couſa ou ſeja com a mão ou com pao: exæquare aliquid vt orizam, vel manu, vel alio inſtrumento, aliquantulũ illam minuendo. gạt: botar fora algũa parte de qualquer couſa: imminuere aliquid. bớt idem.
gật đầu: abaixar a cabeça aprouando: apprebare inclinando caput. gật ghẻu: toſquenejar: dormito, as. gật gưởng, idem. đú ngủ gật đầu: dormindo abaixar a cabeça: dormitando inclinare caput.
gáu, cây gáu: certa aruore: quædam arbor dicta gau. gaù đâù: caſpa da cabeça: furfures, vm.
gàu, cái gàu tắt nứơc: inſtrumento de botar agoa das embarcaçoẽs, varzeas; inſtrumentum quo eijcitur aqua ex cymba, agris &c.
gấu, con gấu: vſſo; vrſus, i. alij, con gủ, nghê.
gấu: abainhar debrum: plicare fimbriam. gấu áo: abainhar a cabaya: conſuere fimbriam veſtis aliquantulum complicatam.
gấu, củ gấu: certa raìs: radix dicta. gấu:
gè su᷄́: apontar com a eſpingarda, pondo a no roſto; collimare fiſtulâ ferreâ illam vultui iungendo. gè cu᷄. gè nỏ: apontar com bèſta, com arco; collimare baliſtâ, vel arcu.
gé: eſpiga madura; ſpica matura. gé lúa: eſpiga de arroz; ſpica orizæ. gé[đính chính 4] chác mẩy: eſpiga grada; ſpica plena; gé tle: eſpiga de bambù; ſpica indicæ cannæ.
gẻ: remendos do veſtido; cento, onis. lếy gẻ mà ꞗá áo: tomar remendos pera remendar a cabaya; centonibus veſtem ſarcire.
gẻ: corpo da peça ou canga: ſubſtantia ſerici aut telæ. ꞗóc này tốt gẻ: esta peça tem bom corpo: ſubſtantia huius ſerici eſt bona. ꞗĕải tốt gẻ: a canga tem bom corpo; ſubſtantia telæ eſt bona.
gệch: torto; obliquus, a, vm. lệch, idem.
gêy, một gêy: hũ pouco de tempo: modicum temporis ſpatium.
gếy: papel: papyrus, i. gếy màn: papel muito largo e groſſo: papyrus valdè lata & denſa quæ pro peripetaſmatis eſt in vſu.
gếy, ăn tièn ăn gếy, vide ăn.
gếy, cam gếy: certa laranja de caſca fina: malum aureum corticis ſubtilis.
gềy, bánh gềy: mochis ou pão d’arròs pullò: placenta ex oriza quam, pullò, vocant.
gểy: roçar com pangale pera tirar a herua ou igoalhar o chão: excindere herbas pala ferrea, aut æquare ſolũ. gểy mả: alimpar a ſepultura das heruas: auellere herbas a ſepultura.
gệic, vide gệch.
gếm: vinagre; acetum, i. gêy gếm: fazer vinagre: acetum conficere.
gèm: desfazer em alguem: detrahere alicui. nói gèm phá: fallar mal de alguem: obloqui alicui.
gện: agastarſe: iraſcor, eris.
cả gện: agastado: iracundus, i. gện giủi: agaſtarſe muito: excandeſco, is.
gền, rau gền: bredos: blitum, i.
gền, cái gền: criuo: cribrum, i. gền gạo: peneirar o arròs: cribrare orizam.
geo: ſemear: ſero, is. geo lúc geo mạ: ſemear arròs: ſeminare orizam. geo tièn: botar as caixas pera cunhos e cruzes: proijcere monetas vt notentur in ludo verſæ, vel rectæ. geo chai: botar a tarrafa: fundam piſcatoriam iacere.
gẹo: fazer algũa couſa de modo que fique torta: obliquum aliquid facere. làm gẹo, idem.
gẹp: quebrar amolgando como couſas de cobre: contundere aliquid vt ex ære, & ſimilibus. gẹp đầu ꞗeào cốt: dar com a cabeça nas colunas: frãgere caput columnis impingendo. gẹp chảng tlòn: amolgado não redondo: contuſum non rotunum. giợp, vel giập, idem.
gẹt tay, gẹt chên: entalar, mão ou pè: intercipi manum, pedem &c.
gệt: puxar: traho, is. gệt lên: puxar pera riba: trahere ſurſum. gệt xuấng: puxar pera baixo: trahere deorſum. cheò gệt lùi: remar pera tràs: trahere retrò remigando. chèo gệt tới: remar pera diante: trahere in anteriorem partem remigando.
gệt mình: estremecer: contremiſco, is.
gệt mạch: pulſo formicante: contremiſcens pulſus.
geu, vide geo.
ghe gà: criſta do gallo ou galinha: criſta galli aut gallinæ. mòu᷄, idem.
ghe mlẽ, ghe đều: fallar muito quem mente, engana: fallere multis verbis. nói ghe đều, idem. ghe chước, ghe cách, ghe ſự: muitas inuenções, muitos modos, muitas couſas: multæ inuentiones &c. eſt additamentum.
ghê rang: botar os dentes: obſtupeſcere dentes.
ghế: cadeira raſa, banco: ſcamnum, i.
ghế cơm: virar o arròs depois de cozido: orizam iam coctam reuoluere. cơm đã
cạn thì ghế lên: ſe a agoa do arròs que ſe coze eſtà ià ſeca virai o arròs: reuoluere orizam in ollam cum iam ſiccata eſt aqua in olla in qua concoquitur.
ghé: virar o roſto pera hũa parte por ver ou ouuir melhor: vertere faciem in vnam partem ad melius percipiendũ, vel viſu, vel auditu. ghé con mắt: aplicar os olhos a hũa parte: vertere oculos ad vnam partem. ghe tai: aplicar a orelha: admouere aurem.
ghè, ngồi ghè: aſſentarſe a par de alguem: iuxtà aliquẽ ſedere.
ghể ngủ: cair de ſono: dormito, as.
ghẻ: ſarna: ſcabies, ei. nên ghẻ: ter ſarna: ſcabiem oriri.
ghẻ, cha ghẻ: padraſto: vitricus, i. mẹ ghẻ: madraſta: uouerca, æ. con ghẻ: enteado: priuignus, i.
ghệy, vide gậy.
ghém, rau ghém: ſalada: acetaria, orum.
ghen: ciumes: zelotypia, æ. ꞗợ chãò ghen nhau: marido e molher terem ciumes hum do outro: zelotypia laborare maritum & vxorem inter ſe.
ghen: ter inueja: inuideo, es. ghen của: ter inueja das couſas alheas: inuidere alteri propter res eius. ghen ghét: inueja com odio: inuidere & odiſſe.
ghền, vide gần[đính chính 5].
ghẹo: zumbar com molheres: iocari cum mulieribus.
ghét: ter odio: odiſſe. ghen ghét, idem.
ghét đầu: caſpa preta: porrigo nigra.
ghét mềnh[đính chính 6]: çujidade na pelle do corpo: ſordes corporis adhærentes pelli.
ghệt, vide gật.
ghẻu, gật ghẻu: toſquenejar: dormito, as.
ghi: por ſinal em algũa couſa: notam apponere. ghi tiếng keỏ quên: apontar a palaura pera ſe não eſquecer: notare vocabulum ne memoriâ excidat.
ghì, chim gàm ghì: certa aue como rolla: auis quædam turturi ſimilis. hòm bì, idem.
ghiéc: ter nojo: nauſeam habere. gớm ghiéc,
gớm ghỉng, idem.
ghim cân: fiel da balança: examen trutinæ.
ghỉng, gớm ghỉnh: couſa nojenta: nauſeam pariens res.
gì, đí gì, ſự gì đều gì: que couſa: quid ? ăn một miếng đí gì: comei algũa couſa: aliquid comedas. gì nếy: qualquer couſa: quidlibet. lo gì, lo gì ſự ấy: que vos vay niſſo: quid ad te ? chớ gì: oxala: vtinam. chảng có đí gì sốt: não tem nada: nihil eſt omninò. của gì: que fato: quæ res ? alij đứ gì. việc gì việc gì: qualquer negocio: quodlibet negotium. ſự gì ſự gì: qualquer couſa: quælibet res.
gỉ: nodoa: macula, æ. gỉ áo: manchar o veſtido: maculare veſtem.
giá, cá giá: certo peixe muito gordo: piſcis quidam valdè pinguis.
giả: fiſga: fuſcina, æ. lếy giả đâm cá: com a fiſga fiſgar o peixe: fuſcinâ piſcem configere.
gia, nhà: caza: domus, vs.
gia: conieiturar: coniector, aris. gia ngày nào có mưa: adiuinhar que dia hauerà chuua: coniectari quo die futura ſit pluuia. gia phải: acertar: præſagire ad rem.
gia giét: muito, muitos: multus, a, vm. thay, lám, idem.
gia, ŏan gia: inimigo: inimicus, i. làm ŏan gia: fazer queixumes: conqueror, eris. càng gia: de cada vès peyor: ſemper peior.
gia hình: tormentos: cruciatus, vs.
gia, blái gia: certa fruta azeda: quidam fructus acerbus dictus. gia:
gia giảm, vide giảm.
già: velho: ſenex. ou᷄ già: ſenhor velho: Domine ſenex. bà già: ſegnora velha: domina ſenex. thân ou᷄ già bà già: termo de muita honra que ſe vſa sò com peſsoas muito graues; termini honoris qui ſolum ſunt in vſu cum primarijs perſonis. già cả; muito velho: ſenex valde, già nua, idem. rủ rỉ già cả, dấu tích: decrepito; decrepitus, a, vm.
già, blái[đính chính 7] già: fruta de vès: maturus fructus. tle già: bambù de vès: canna indica iam
matura ad opus. ngà già: marfim de vès: ebur antiquũ. bạc già: prata boa, fina: argentum purum.
già giẹt: eſmagar: conterere pedibus. nói già giẹt: fallar com deſprezo de alguẽ: contemptibiliter loqui de aliquo.
giá: preço: pretium, ij. giá bao nhieu: quanto val: quanti æſtimatur. thì giá: preço ordinario: pretium commune.
giá rét: frio grande; frigus acutum.
giá: lugar em ſe goardão algũas couſas em ordem como cabide de lanças & couſas ſemelhantes: locus in quo quædam ordinata ſeruantur vt in haſtario & ſimilibus. giá su᷄́: lugar em que ſe goardão as eſpingardas: locus in quo ſeruantur fiſtulæ ferreæ[đính chính 8]. giá gươm: lugar ou cabide de catanas: locus in quo ſeruantur gladij. giá cỗ: lugar em que ſe goardão as bandejas: locus in quo ſeruantur menſæ rotundæ.
giá mui thuièn: arcos do toldo da embarcação: arcus qui ſunt in tegumento ſuperioris partis nauigij.
giá: feijoẽs arrebentados: faſeoli contriti.
giá, đánh giá: ameaçar pera dar: minitari ictum.
giả: falſo, fingir: falſus, a, vm. bạc giả: prata falſa: adulterinum argentum. cuả giả: fato falſificado: deprauatæ merces, dicitur etiam à Chriſtianis de omnibus ijs quibus Ethnici vtuntur ad ſuperſtitiones, của dối, idẽ. làm thinh giả ngủ: fingir que dorme: fingere ſomnum.
giã: agradecer; gratias referre. chúa giã: el Rey agradece: gratias habet Rex. giã ơn: agradecer com corteſia: gratias agere comiter pro accepto beneficio, eſt vox communiter in vſu. giã ai: deſpedirſe de alguem: valedicere alicui, eo etiam loquẽdi modo vtuntur cum alicuius amicitiam deſerunt.
giã, giạc giã: inimigos: hoſtes, vt cum bellum ingruit.
giã, thuièn giã: embarcação de carga: oneraria, æ.
giác: tomar ou dar ventoſas:
ſas: cucurbitulas adhibere ad eliciendum ſanguinem. bầu giác: cabaçinhas das ventoſas: cucurbitulæ quæ ad eliciendum ſanguinem adhibentur. thợ giác: o que deita as ventoſas: cucurbitulas adhibens ad ſanguinem eliciendum. chích giác, vide chích.
giạc giả: inimigos: hoſtes. đánh giạc: dar batalha: certamen inire.
giạc: couſa fendida: fiſſus, a, vm. tle giạc ra: bambù fendido: canna indica fiſſa.
giái, nơi ở: lugar ou região: habitatio, regio. thé giái: eſte mundo: mundus iſte. thượng giái: a mais alta região: regio ſuprema. tru᷄ giái: região meyãa: regio media. hạ giái: a mais baixa reigão: regio infima.
giái, khí giái: toda ſorte de armas: omne genus armorum.
giái, thày giái: meſtre rapado: magiſter abraſus.
giải tội: tirar os peccados: peccata, vel pœnas peccatis debitas remittere. làm phép giải tội; abſoluer dos peccados: abſolutionem Sacramentalem conferre. nơi giải tội: lugar de perdoar os peccados: locus abſoluendi à peccatis, ſumitur etiam à Chriſtianis pro purgatorio vbi pœnæ peccatorum ſoluuntur. giai rét: tirar o frio: expellere frigus. giải phiền: tirar a malenconia: depellere triſtitiam. giải ghét: tirar o odio: propellere odium.
giải, giảng giải: prègar: concionari.
giài: çapatos chinellas: calceus, i. crepida, æ. giài gai: por o pè em eſpinho: calcare ſpinas, & ſic de alij. đòn giài: prancha: ponticulus ligneus.
giại: esfregar com a mão: fricare manu. giại mũi: esfregar o narìs: confricare nares. giại con mắt: esfregar os olhos: defricare oculos.
giâm: cauaco: aſtula, æ. giâm củi, idem.
giàm, chên phải giàm: laſca que ſe meteo no pè: fruſtum lapidis, vel ligni pedi infixum.
giấm: diſcipulo cabeça dos outros: diſcipulus qui alijs
præeſt. giấm, vide gếm.
giảm: perdoar parte da pena ou diuida: remittere partem pœnæ aut debiti. giảm bớt phần nợ: perdoar parte da diuida: dimittere partem debiti.
giạm: tapar buraco como de cesto remendo de bambùs: obturare foramen vt ciſtæ, vel ſimilium adhibito cannarum indicarum auctario.
giạm: matinada: ſtrepitus, vs. giạm chên: matinada; com os pès: ſtrepitus pedum. giạm choật: matinada dos ratos: ſtrepitus murium.
giàm, cái giàm bắt cá: certa naſſa: naſſæ quædam ſpecies.
gian: falfo, enganador: deceptor, mendax. thế gian: mentiroſo mundo: fallax mundus. thế gian: iurar falſo: iuramẽtum falſum perpetrare. gian tham của người: cubiçar com engano o fato alheo: fraudulenter[đính chính 9] res alienas concupiſcere. gian dữ: peruerſo: nequam. gian hiép: fazer forças e ſem rezões: iniuſtè vim inferre. gian dâm: peccado de luxuria: peccatum luxuriæ quodcunque, tà dâm, idem.
gian: rugas como de velhice: rugæ vt ex ſenecta. gian mạt: rosto enrugado: corrugata facies. gian dĕa: pelle enrugada dos velhos: rugata pellis præ ſenectâ. ꞗuất gian ra: estender as rugas com as mãos: rugas manibus complanare ꞗuốt chon, idem.
giàn: botar no chão, como pedra: proijcere in terram vt lapidem, vel aliud. giàn sách xuấng: botar o liuro no chão: deijcere librum in ſolum.
giàn: latada, parteleiro, almario: cantherius, vaſarium, armarium.
giàn: couſa eſposta ao vento: expoſita res ventis. cửa giàn gió: porta aberta ao vento: patens ventis porta.
gián, xuấng: influencias do ceo: influentiæ cæleſtes. ſao gián hạ: as estrellas inflluem no ſublunar: influunt in ſublunaria ſtellæ.
gián, gõ gián: pao de aquila braua: lignum aquilanum
ſylueſtre.
gián, cái gián: barata bicho: blatta, æ.
gián mâm: aparelhar o dulão: parare menſam.
gián cứu: interceder pollo reo: intercedere pro reo.
gián: impedir: impedio, is. can gián, idem.
gián, tièn gián: caixas pequenas: moneta ærea paruula quæ ſolum eſt in vſu in regia Tunchinenſi.
giản, hèn: pouco: parum. đã giản: ià he pouco: iam parum ſupereſt, quod de rebus illis dicitur quarum finem cupimus, vt morbo cum dicitur đã giản: a chuua ià vay eſteando: ceſſat iam pluuia. giản đã: eſperai hum pouco: expecta paululũ, quaſi velit prius animum ſedari[đính chính 10] aliquo motu, khŏan đã, idẽ.
gyâng, vide gyêng.
giang, ſou᷄: rio: flumen, inis. qua giang: paſſar o rio: tranſire flumen. qua đò, idẽ.
giang la: ceſtinho com aza pera ir ao bazar: corbula quædam cum anſula ad aliquid emendum in foro[đính chính 11]. cang la, idem.
giang tay ra: eſtender os braços em Crùs: aperire brachia in Crucis formã. giang chên: eſcarrapachar os pès: diuaricare pedes. giang ra: puxar perafora: trahere ad extra. giang cho thảng: puxar pera enteſar: trahere ad diſtendendum.
giàng, cu᷄ giàng: arco teſo: diſtentus arcus.
giàng ꞗĕải: meada: glomus, eris. trama, æ. giàng: debar fiado: glomero, as.
giàng, giữ giàng: goardar vigiar algũa couſa: cuſtodio, is. inuigilo, as.
giàng cối xay lúa: o pao com que ſe puxa pera moer e tirar a caſca do nelle ou do arròs que tem ainda a caſca: lignum quod trahitur in quadam mola, in qua oriza exuitur tuniculâ.
gvấng, vide gyếng.
giảng: declarar: explico, as. giảng giải, idem. giảng đạo Chúa blời: enſinar a ley do Senhor do ceo: docere legem Domini cæli. hay giảng: he bom pregador:
appoſitè.
giảng, hộ giảng: piloto: nauclerus, i.
giạng gịt: couſa empeçada como linhas: implicatus, a, vm. alij xang xít.
giành: porfiar; contendo; is. giành nhau, cãi nhau, idẽ. giành nhau, ăn cướp nhau: a panhar hum a outro: rapere inuicem.
giảnh len: rebitar pera riba, como abas do chapeo, taboa empenada: retorquere in altum vt galeri orbem inferiorem erigere.
giạnh, ánh: pè de ſemente que multiplica filhos: ſemen & ſic in cæteris[đính chính 12] exortum, quod plantulas multiplicat.
giao, ꞗua ra giao: çerta ceremonia em que o verdadeiro Rey de Tõquim a que chamão bua, ſaye ao campo pera adorar o ceo e pegar depois no arado: ceremonia quædam in qua Rex Tunchineſis quẽ vocant , bua, ſub anni principium magnâ pompâ in campum egreditur vt cælum adoret, & poſtea in aratrum manum mittat.
giao chién nhau: arremeter huns aos outros, como dous exercitos: impetere inuicem, vt duo exercitus.
giao: ajuntarſe, aiuntamento: conuenio, is, coniunctio, nis. giao cảm, vide cảm.
giao nhau: concertarſe: conuenire inuicem, vt in pretio, & alijs.
giao gia: bambùs ſobre a caza peraque o vento não leue a palha que a cobre: cannę indicæ tecto domus impoſitæ ne ventus tectum attollat.
giáo, cái giáo: lança de hũ sò gume: lancea vnius aciei. cầm giáo; lançar mão da lança: lanceam apprehendere. giáo ngoẹt ſa: alabarda: bipennis, is.
giáo tièn, giáo gạo: pedir eſmolas de caixas e de arròs: ſtipem erogare monetarum & orizæ, id ſolent ſacrificuli cum aliquod de nouo idolorum fanum erigunt, vel pontem ædificant. háọc tlò giáo cho cô hồn: os eſtudantes pedir eſmolas pollas almas perdidas: eleemoſinas colligunt ſcholaſtici pro animabus diſperſis, ita vocant eas
quarum corpora ſepulchris carent.
giáo: ſeita: ſecta, æ. tam giáo; as tres ſeitas da China: tres ſectæ à ſinis petitæ. đạo bụt, đạo nhu, đạo đạo.
giảo: velhaco, ladraõ: nebulo, onis. đứa kia gian giảo: aquelle he hũ grande velhaco: nequiſſimus eſt ille.
giảo, giẻu giảo: zombar, gracejar: nugor, aris. iocor, aris.
giáo᷄, vide gióu᷄.
giảo᷄ tai mà nghe: eſtar atento ao que ſe dis: arrigere aures ad audiendum. giảo᷄ lỗ tai, idem.
giáo᷄ tlóu᷄: tanger o tambor: pulſare tympanum.
giáp: iunto, pegado: propè, iuxtà. giáp thành: iunto ao muro: iuxtà mœnia.
giáp, áo mã giáp: peito de armas, veſtido de guerra: thorax, cis. lorica, æ.
giáp, hŏàng giáp: quarto grao de letrados ſubindo: quartus gradus ſuperior literatorum.
giập: eſmagar: illido, is. giập đầu: eſmagar a cabeça: frangere caput. giập chên, giập tay: quebrarſe os pès e as maõs: confringere pedes, & manus. giập nứa: quebrar bambùs pizalos: conterere cannas indicas. alij giộp, vel giệp.
giập, lien: continuar: continuo, as. giập lếy: continuadamente: aſſiduè.
giát: meterſe algũa couſa em lugar apertado: comprimi aliquid in loco anguſto. giát rang: meterſe entre dentes: immitti[đính chính 13] inter dentes. giát máo᷄: meterſe entre as vnhas: immitti inter vngues. giát lỗ: tapar algũ buraco ou fenda: obturare foramen, vel fiſſuram.
giật, vide gệt.
giặt: bater roupa pera a lauar: quaſſare veſtes aut pannos lineos ad lauandum. giặt áo: lauar a cabaya: lauare veſtem.
giạt, tloi di: ir a nhota: ferri aquæ impetu húc & illúc. gió sáo᷄ giạt thuièn: o vento e ondas leuar a embarcação a nhota: ferri cymbam húc atque illúc vndarum, ac ventorum impetu.
giâu, blái giâu: certa fruita:
fructus dictus giâu.
giầu: rico: diues, itis. giầu có phú qúi, idem.
giấu: eſconder: abſcondo, is. giấu cu᷄̀ ai : encubrir de alguem: occultare alicui. giấu giếm: eſconder: tego, is.
giậu: cerca: ſeptum, i. rào giậu, idem.
giếc, cá giếc: certo peixe: piſcis dictus, giéc.
giền, cầu giền: hũa ponte ou bairo na corte que ſe chama aſsỳ: pons aut vicus in aula Tunchinenſi dictus, cầu giền.
giêng, tháng giêng: o primeiro mes do anno que quaſi ſempre correſponde a lua que vem no mes de feureiro: menſis primus, ſiue prima lunatio anni, quæ ferè ſemper incidit in menſem februariũ noſtrum, nempe inter ſolſtitium brumale & æquinoctiũ vernum, ab illo enim medio deſumunt principium anni ſinæ &c.
giềng mối, vide mối.
gyếng: poço de agoa pera beber: puteus aquæ ad potum. đào gyếng: fazer poço: excauare puteum.
giệt, nói già giệt: fallar cõ deſprezo, ou zombar de alguem: contemnere aliquem verbis aut irridere. dẻ ngươi, idem.
giệt: eſmagar carregando: illidere comprimendo. đạp già giệt: pizar aos couces: proculcare calcibus.
giết: matar: occido, is. chớ giết người: naõ mataràs: non occides.
giết, gia giết: muito: valdè, vox exaggerans in qualibet re.
giểu: zombar, gracejar: iocor, aris. nói giểu: fallar por zombaria: ludens loqui. giểu giảo: zombar com mais exceſſo: nugor, aris. cợt cảo, idem.
gìm: mergulharſe couſa que anda acima da agoa : immergi quod aquę innatare ſolet. chìm, idem.
gìn giữ: goardar, vigiar: cuſtodio, is. giữ giàng, idẽ.
giồ: arremeter huns ao: inuadere inuicem. giồ nhau, idem.
giò: pè de galinha, ou de porco: pes gallinæ aut ſuis. xem giò: adiuinhar pollo pè
de galinha: augurari pedem gallinæ inſpiciendo, hac ſuperſtitione paſſim vtuntur Annamitæ Ethnici in omnibus fermè negotijs quæ aggrediuntur.
gió: vento: ventus, i. gió giung: vento que dà molestia: ventus iniucundus. mưa gió: chuua e vento; pluuia cum vento. gió đã tắt: acabou o vento: ventus deſijt. gió bão: tormenta: tempeſtas, atis. gió bắc, gió bớc: vento norte: Aquilo, nis. chính gió: o rumo direito: ventorum linea recta. gió đou᷄: vento leste: Eurus, i. gió đou᷄ bắc: Nordeſte: meſes, is. gió tây[đính chính 14]: oeste: fauonius, i. gió may: Noroeſte: Thraciozephyrus, i. gió nam: ſul: Auſter, trì. gió nồm: Sueſte: Euronotus, i. gió tây nam: ſudueſte: Notozephyrus. gió xuêi: vento em popa: ventus ſecundus. gió ngược: vento contrario: ventus oppoſitus, aduerſus.
giổ: cuſpir: ſpuo, is. bọt miẹng, idem.
giỗ: conuite que fazem aos mortos parentes, no dia em que morreraõ: conuiuium quod celebratur in memoriam defuncti conſanguinei die obitus, vel anniuerſarij. giỗ chạp, idem.
giỏ: ceſto pera lauar peixe: corbis ad lauandos piſces.
giỏ miệng lại: interrumper a pratiea de alguns entre ſi, metendo outras palauras: colloquium aliquorum interrumpere[đính chính 15] alijs verbis interpoſitis.
giơ tay ra: eſtender os braços; extendere brachia. giơ dĕát tay: dar a mão a alguẽ: porrigere manum alicui.
giờ: hora: hora, æ. quia tamen totum diem naturalem diuidunt in 12. tantum horas, vna hora æquiualet duabus noſtris. principium autem diei incipiunt a 3. noſtra poſt mediam noctem ſic autem nominant horas nomine animaliũ bính dần, giáp dần, giờ dần. das 3. de polla menhãa atè as 5: hora a 3. vſque ad quintam manè, hồm: hora do tigre: hora tigris. đinh mẹo, giờ mẹo: das cinco atè as ſete de polla menhãa: hora à quinta vſque
ad ſeptimam matutinã. meò: hora do gato: hora felis. mậu thìn, giờ thìn: das ſete as noue polla menhãa: hora à ſeptima ad nonam ante meridiem. ròu᷄: hora do dragão: hora draconis. kĩ tị, giờ tị: das noue as onze antes de meyo dia: hora à nona ad vndecimam, ante meridiem. rắn: hora de cobra: hora ſerpentis. canh ngọ, giờ ngọ: das onze antes de meyo dia atè hũa depois de meyo dia: hora ab vndecima ante meridiem vſque ad primam poſt meridiem. ngựa: hora do cauallo: hora equi. chinh ngọ: meyo dia: meridies. tân múi, giờ mùi: de hũa tè as tres depois de meyo dia: hora ab vna poſt meridiem vſque ad tertiam. dê: hora da cabra: hora capræ. nhâm than, giờ than: hora das tres atè as cinco da tarde: hora à tertia pomeridiana, vſque ad quintam veſpertinam. khỉ: hora do bugio: hora ſimiæ. qúi dậu, giờ dậu: das cinco as ſete da tarde: hora à quinta ad ſeptimam veſpertinam . gà: hora da galinha: hora gallinæ. giáp tu᷄ít, giờ tu᷄ít: das ſete as noue de noite: hora à ſeptima ad nonam ſerotinam. chó: hora do cão: hora canis. ớt hợi, giờ hợi: das noue as onze antes de meya noite: hora à nona ad vndecimam ante mediam noctem. lợn: hora do porco: hora ſuis. giáp tí, giờ tí: das onze antes de meya noite atè hũa depois de meya noite: hora ab vndecima ante mediam noctem, vſque ad primam poſt mediã noctem. chuật: hora do rato: hora muris. chính tí: meya noite: medịa nox. ất ſữu, giờ ſữu: da hũa depois de meya noite atè as tres: hora ab vna poſt mediam noctem vſque ad tertiam. tlâu: hora do bufaro: hora bubali. ſicuti horas diei ſic etiam duo decim menſes anni, & annos ipſos ijſdem horarum nominibus vocãt vſque ad ſexanginta & tũc iterũ incipiunt ſuũ quaſi ſæculum annorũ ſexaginta.
gióc dêy: fazer cordaõ com tres ou quatro fios entreſechãdoos: funiculus è tribus aut quatuor filis interiectis cõpoſitus.
giớc, vide giườc.
giời: bicho de corrupção como de carne, peixe: vermis ex corruptione vt carnis, piſcis &c.
giồi phấn: enfeitarſe com aluaiade: comere ſe ceruſâ. giồi mặt, giôi phấn mặt idẽ.
giọi: cute, dar cute: percutere manu caput alterius.
giọi nhà: tomar as goteiras do telhado: ſtillicidia tecti corrigere.
giội: botar agoa na cabeça ou ſobre outra couſa: infundere aquam ſuper caput, vel ſuper aliud.
giòn: couſa tenra que ſe quebra facilmente: tenera res quæ facilè frangitur. ſic gỗ giòn: madeira quebradiça colhida fora de vès: fragile atque immaturum lignum.
giòn: o eſtar bem couſa no corpo, como veſtido, barrete: aptè aliquid corpori adhiberi, vt veſtem, pileum & ſimilia. mũ giòn: barrete que eſtà bem: concinnatus aptè pileus.
giờn[đính chính 16]: brincar: ludo, is. giờn nhau, chơi, àc, idem.
giởn, ſợ giởn gáy lên: arrepiarenſe os cabellos com medo: pilos præ formidine.
giớp xưa: exemplo: antigo: ou de premio ou de caſtigo que não aproueita: exemplum priſtinum, vel premij, vel ſupplicij, quod tamen non prodeſt.
giộp: não pegar o grude ou couſa ſemelhante: reglutinari aliquid, alij giợt.
giợp, vide giập.
giốt giốt: azedo de fruta: acrimonia, æ. chua giốt giốt, idem.
giọt: as beiras do telhado: imbrices, icum.
giợt, vide giộp.
gióu᷄: caſta, eſpecie ſorte de couſas: ſpecies rerum. gióu᷄ ăn: couſas de comer: genera ciborum gióu᷄ tốt: couſa boa: res bona. gióu᷄ lọ, gióu᷄ chỉng ſpecie de boyão: modus arcæ.
gióu᷄: ſemelhante: ſimilis, e. gióu᷄ nhau, idem. gióu᷄ mặt: ſemelhante no roſto: ſimilis in facie. một gióu᷄: da meſma casta, nação: ſpeciei, vel nationis eiuſdem. gióu᷄
khác: outra ſpecie outra couſa: diuerſus, a, vm.
gióu᷄: ſemente: ſemen[đính chính 17], inis. dể làm gióu᷄: deixar pera fazer caſta, pera ſemear: ſæmini faciendo ſeruare. ſinh sản ra làm gióu᷄: propagar a geração: generationem propagare. chửa nên gióu᷄: ainda não està de vès pera ſemẽte: ſæmini nondum eſt aptũ.
gióu᷄ thợ: inſtrumentos do official; inſtrumenta artificis. gióu᷄ má, idem. chảng nên gióu᷄ má gì: naõ presta per a nada: nihil valet. chảng nên gióu᷄ gì, idem.
giỏu᷄ tai ra: ouuir com attenção: arrigere aures. nghe, idem.
gịt, vide gệt.
giủ: ſacudir: quatio, is. giủ áo: ſacudir a cabaya: excutere veſtem.
giữ: vigiar, guardar: cuſtodio, is. giữ giàng, gìn giữ, idem. giữ canh: vigiar os quartos: cuſtodire vigilias noctis. giữ nhà: vigiar a caza: inuigilare domui. giữ đạo: goardar a ley: ſeruare legem. giữ ngày lễ lạy: goardar as feſtas: ſanctificare dies feſtos, abſtinendo ſcilicet ab opere ſeruili. giữ mình: vigiarſe, defenderſe: protergere ſe ab inimicis.
giừa, rau giừa: erua de tanque qual ſe come: herba piſcinarum, quæ vſui eſt ad edendum.
giữa: lima, limar: lima, æ. limo, as. giữa chảng ăn sắt: não lima bem: lima inepta ad limandum.
giứa, blái giứa: ananàs: ananazius, ij. fructus indicus ita dictus.
giửa, meyo: medius, a, vm. giửa đàng, meyo do caminho: mediumitineris. giửa nhà: meyo da caza; medium domus, hæc vox habet ordinem ad ea quæ circa verſantur.
giục; incitar: inſtigo, as. giục nó làm: apertar com elle peraque faça: vrgere illum ad agendum. mà quỉ giục lào᷄ người ta phạm tội: o diabo instiga aos homens peraque cayão em pecado: inſtigat diabolus homines ad pecccata.
giủi, vide gện.
giùi: furador, furar: terebro,
as, terebella, æ, ſubula, æ. giùi ꞗĕán xẻ ra: fenderſe a taboa furandoa; terebrando tabulam findi. léi giùi: tomai a verruma ou ſouela: terebellam accipe, vel ſubulam.
giụn chên: pès iuntos: coniuncti pedes.
giun, vide chun.
giung, gió giung, vide gió.
giước, ngủ một giước: dormir hũ ſono: dormitione vnicâ non interrupta quieſcere. một giớc, vel một chước idem.
giuống: decer: deſcendo, is, xuống idem. giuống thai: foy concebido; conceptus eſt. đi giuống hồn: chamar as almas dos mortos: vocare animas defunctorum; ſuperſtitio qua paſſim vtuntu Annamitæ præcipuè poſt parẽtum obitum. keo hồn idem.
giuong lúa: as pernas da eſpiga do arròs: partes quæ ſeparantur in ſpica orizæ.
giương[đính chính 18]: eſtender o animal as vnhas pera fazer a preza; exeri ab animali vngues vt prædam capiat. con meò giương[đính chính 19] ꞗuốt: o gatto eſtende as vnhas: extrahit vngues fellis. giương con mắt ra: fitar muito os olhos: defigere oculos valdè. giương bẩy lên: armar a ratoeira; tendere muſcipulam. chương, đơm, idem.
giường: catre grande de lenha com ſeus pès: lectus vaſtus ligneus pedibus ligneis innixus. giường sặp: eſtrado: ſtratum ſine pedibus. giát giường[đính chính 20]: a eſteira de bambù que ſe mete no catre: ſtorea è cannis indicis compacta ſupra lectum ligneum.
giượng: marido da tia irmaã da may: maritus materteræ. giượng: padraſto: vitricus; tantum per accommodationem nam propriè dicitur, cha ghẻ, vide cha.
giúp: aiudar: iuuo, as. giúp sức: ajudar as forças: adiuuare vires, ſeu infirmitatem.
go cửi: liços do tear: licia, orum.
go khổ: pentem de tecer: pecten liciatorum.
gò: outeiro collis, is: . gò nước: ilha: inſula, gò bẻ, gò
biẻn, idem. gò mồ: a terra alta ſobre a ſepultura: tumulus ſepulchri. gò mả, idẽ.
gỏ: bater: pulſo, as. gỏ cửa: bater a porta: pulſare ianuam. gỏ mỏ: bater o bambù da vigia: pulſare crepitaculũ ex cãna indica ad vigilias, vel ad aliud. gỏ thau: bater folha de lataõ pera obra: percutere ęs ductile ad opus.
gỗ: medeira: lignum, i. cây gỗ: pao de madeira: arbor ad opus. gỗ tặp: pao ordinario: lignum commune.
gơ, cái gơ: cesto ralo e razo; corbula plana & minimè denſa.
gở: deſembaraçar: extrico, as. gở tăóc: deſembaraçaros cabellos: explicare crines. gở chỉ, gở dây: deſembaraçar linha, corda: extricare filum, funem & ſimilia.
gở, đứa gở: homem peruerſo: peruerſus nebulo. quái gở: mostroſa couſa: extraordinaria res.
gŏá chầo᷄: viuua: vidua, æ. gŏá bụa, idem. gŏá ꞗợ: viuuo: viduus. i.
góc: canto, quina como de taboa, pedra: angulus vt tabulæ, lapidis & ſimilium. góc nhà: canto de caza: angulus domus. bốn góc: quatro cantos: quadratum, i. ꞗuong idem.
góc, gai góc: eſpinhos, ſiluas: ſpinæ, tribuli.
gốc: borra da ſeda: fex bombycis. tơ gốc, chỉ[đính chính 21] góc, idem. gốc cây: tronco de arbore: truncus arboris. gốc tle: tronco de bambù: truncus cannæ indicæ. mác gốc: empeça no tronco: trunco impeditur, vel in truncum impingit.
gớc, blái gớc: certa fruita com que ſe tinge o vermelho: fructus quo tingitur purpureus color.
gối: joelho: genu. đầu gối, idem. quì gối: ajoelharſe: genua flectere.
gối, cái gối: almofada: ceruical, is.
gói: embrulhar em papel, folhas &c: inuoluere cartâ, folijs arborum &c. lếy lá mà gói bánh: embrulhar as apas com folhas: inuoluere libum folijs.
gồi lúa: hũ manojo de arròs:
que tẽ couſa de duas maõs fechadas: manipulus orizæ quem comprehendunt duæ manus compreſſæ.
gỏi: peixe crù cortado em poſtinhas pera ſe comer: piſcis crudus in fruſtula conciſus, vt edatur. ăn gỏi, idem.
gọi: chamar, chamarſe: voco as. thày gọi: o meſtre chama: magiſter vocat. gọi mầy là đí gì: como vos chamaõ: quomodo vocaris ?
gội đầu: lauar a cabeça esfregandoa: abluere caput fricando.
gội, gỗ gội ſu᷄́ : coronha da eſpingarda: theca lignea ferreæ fiſtulæ. alij báng, vel bíng ſu᷄́.
gốm: couſas de barro: argilleæ res. nồi gốm: panella de barro: argillæ olla. hàng gốm: praça onde ſe vendem couſas de barro: argillearum rerum forum.
gồm: iuntamente, tambem: etiam. gồm phúc lạ: comprehende ditas marauilhoſas: cõplectitur fœlicitates mirabiles. tính gồm lại: ſomar contas: colligere calculationes in vnam ſummam.
gớm ghiéc, vide ghiéc.
gon, chiéu gon: esteira fina: ſubtilis ſtorea.
gọn, một gọn, hai gọn: des, vinte como peças, cangas &c: decem, viginti vt de ſericis, telis & ſimilibus. một gọn lụa: des peças de ſeda, decem ſerica. ba gọn ꞗĕải: trinta cangas: triginta telæ.
góp: ajuntar a contribuição de muitos: congerere contributiones multorum. góp tièn: concorrer com as caixas que lhe cabem: ſoluere monetas ad commune opus.
gộp: bambùs que eſtão ſobre as ripas a traueſſados no tecto de palha: cannæ indicæ quibus immediatè ſuperponuntur paleæ quæ tegunt domum.
gớp, vide gấp.
gót chên: calcanhar: talus, i.
gọt: rapar com naualha oũ faca: radere nouaculâ aut cultro. gọt ngôi: rapar a coroa: radere coronam. đĕao gọt: naualha: nouacula, æ.
gọt: aparar fruta ou outra couſa como abobora: decorticare.
aliquid cultro, vt fructus, cucurbitas & ſimilia. gọt bàu, idem.
goục đầu: abaixar a cabeça: inclinare caput, alij gục, cúy đầu, idem.
gou᷄: a canga de bamhùs que poem ao pecoço dos preſos: vinculi genus quod eſt in modum ſcalæ 12. palmorum circiter quodque collum in quatuor partibus claudit. đáo᷄ gou᷄: por eſſa canga a alguem. vinculo illo ligneo in ſcalæ modum collum alicucuius claudere, cầm gou᷄, idem.
gủ, con gủ: vſſo: vrſus, i. con gấu, idem.
gục đầu xuấng: inclinar a cabeça, cabecear con ſono; dormitando nutare.
gức, xôi gức: arròs pullò vermelho: genus orizæ rubeæ, goục idem.
guóc: tamancos chiripos: crepidæ ligneæ. đi guóc leuar chiripos: crepidis ligneis incedere.
guọc, gầy guọc: magro, desfeito; macilentus. xanh xao, vỏ vang, idem.
gưởi: mandar: mitto, is. gưởi mlời tham: mandar recados: mittere verba officioſa. gưởi mlời lạy: mandar recados a peſſoa ſuperior: mittere verba officioſa ad ſuperiorem perſonam.
gưởi của: depofitar fato: depoſito res tradere. ở gưởi: eſtar de paſſagem: habitare in tranſitu vt hoſpitem. ſinh kí, sóu᷄ là gưởi: a vida he paſſagem: vita eſt tranſitus. tử qui, chết là về: a morte he tornar a caſa: mors eſt reditus in propriam domum.
gươm: catana: gladius contortus ex vna tantum parte acutus. alij cươm. ꞗỏ gươm: bainha da catana; gladij vagina. chuôi gươm: cabo da catana: gladij capulus. bánh chè gươm: guardas de catana: gladij ſcutum. tüót gươm ra: deſembainhar a catana: gladium è vagina extrahere. rút gươm ra, idem. xỏ gươm ꞗĕào: meter na bainha: gladium mittere in vaginam. tra ꞗĕaò, idem.
gươm, coi gươm: por os olhos no chão: demitere.
oculos in terram.
gương, cái gương: eſpelbo: ſpeculũ, i. ſoi gương: ver ſe no eſpelho; ſpeculo vti ad inſpiciendum. alij cương.
gượng: gemer, como de quem poem força pera fazer alguã couſa: gemere, vt cum[đính chính 22] quis laborat ad aliquid faciendum. kêu gượng cho mạnh: gemer pera ter mais forças: gemere aliquem vt roboretur magis.
gụp dù xuấng: fechar o ſombreiro: claudere vmbellam, alij cụp.
- ▲ Gốc: con được sửa thành gà con: chi tiết
- ▲ Gốc: trabalos được sửa thành trabalhos: chi tiết
- ▲ Gốc: gat được sửa thành gạt: chi tiết
- ▲ Gốc: gẻ gé được sửa thành gé: chi tiết
- ▲ Gốc: nần được sửa thành gần: chi tiết
- ▲ Gốc: minh được sửa thành mềnh: chi tiết
- ▲ Gốc: blai được sửa thành blái: chi tiết
- ▲ Gốc: ferræ được sửa thành ferreæ: chi tiết
- ▲ Gốc: frudulenter được sửa thành fraudulenter: chi tiết
- ▲ Gốc: cedari được sửa thành ſedari: chi tiết
- ▲ Gốc: foco được sửa thành foro: chi tiết
- ▲ Gốc: ſæmen được sửa thành ſemen & ſic in cæteris: chi tiết
- ▲ Gốc: immiti được sửa thành immitti: chi tiết
- ▲ Gốc: tảy được sửa thành tây: chi tiết
- ▲ Gốc: interrupere được sửa thành interrumpere: chi tiết
- ▲ Gốc: giòn được sửa thành giờn: chi tiết
- ▲ Gốc: ſæmen được sửa thành ſemen: chi tiết
- ▲ Gốc: giựơng được sửa thành giương: chi tiết
- ▲ Gốc: giướng được sửa thành giương: chi tiết
- ▲ Gốc: giương được sửa thành giường: chi tiết
- ▲ Gốc: chĩ được sửa thành chỉ: chi tiết
- ▲ Gốc: vt eum được sửa thành vt cum: chi tiết