Biên dịch:Nam Ông mộng lục/Thiên 8
澄先人之外祖曰范公，諱彬家，世業醫，事陳英王，為判太醫令。常竭家資，以蓄良藥，積米穀，人有孤苦疾病者，寓之于家，以給饘粥救療，雖膿血淋漓，不少嫌 避如此。來者待徤而去，床不絕人。忽連年饑饉，疫癘大作，乃築房屋，宿困竆、饑者、病者，活千餘人，名重當世。 |
Trừng tiên nhân chi ngoại tổ viết Phạm công, húy Bân, gia thế nghiệp y, sự Trần Anh Vương, vi phán Thái y lệnh, thường kiệt gia tư dĩ súc lương dược, tích mễ cốc. Nhân hữu cô khổ tật bệnh giả, ngụ chi ư gia dĩ cấp chiên chúc cứu liệu, tuy nùng huyết lâm ly, bất thiếu hiềm tị. Như thử, lai giả đãi kiện nhi khứ, sàng bất tuyệt nhân. Hốt liên niên cơ cận, dịch lệ đại tác, nãi trúc phòng ốc, túc khốn cùng, cơ giả bệnh giả hoạt thiên dư nhân, danh trọng đương thế. |
後嘗有人扣門，急請曰：家有婦人，卒暴血 崩如注，面色稍青。公聞之，遽往，出門，而王使人至，曰：宮中貴人有發寒熱者，召公看之。曰：此病不急，今人家命在頃刻，我且救彼，不久便來。 中使怒曰：人臣之禮，安得如此！君欲救他命，不救爾命耶？公曰：我固有罪，亦無奈何。人若不救，死在頃刻，無所望也。小臣之命，望在主上，幸得免 死，餘罪甘當。遂去，救治其人，果活。少頃，來見，王責之，免冠謝罪，敷析真心。王喜曰：汝真良醫，既有善藝，又有仁心，以卹我赤子誠，副予望也。 |
Hậu, thường hữu nhân khấu môn cấp thỉnh viết "Gia hữu phụ nhân thốt bạo, huyết băng như chú, diện sắc sảo thanh". Công văn chi, cử vãng. Xuất môn nhi vương sử nhân chí viết "Cung trung quí nhân hữu phát hàn nhiệt giả, triệu công khán chi". Viết "Thử bệnh bất cấp. Kim nhân gia mệnh tại khoảnh khắc, ngã thả cứu bỉ, bất cửu tiện lai". Trung sứ nộ viết "Nhân thần chi lễ,an đắc như thử ? Quân dục cứu tha mệnh, bất cứu nhĩ mệnh da?" Công viết "Ngã cố hữu tội, diệc vô nại hà, nhân nhược bất cứu, tử tại khoảnh khắc, vô sở vọng dã. Tiểu thần chi mệnh, vọng tại chúa thượng, hạnh đắc miễn tử, dư tội cam đương". Toại khứ cứu trị, kỳ nhân quả hoạt. Thiếu khoảnh, lai kiến. Vương trách chi. Miễn quan tạ tội, phu tích chân tâm. Vương hỉ viết "Nhữ chân lương y, ký hữu thiện nghệ hựu hữu nhân tâm, dĩ tuất ngã xích tử, thành phó dư vọng dã". |
後之子孫，為良醫官四五品者二三人，世皆稱譽其不墜家業也。 |
Hậu chi tử tôn vi lương y quan tứ ngũ phẩm giả nhị tam nhân, thế giai xưng dự kỳ bất trụy gia nghiệp dã. |
Dịch nghĩa sửa
Ông tổ bên ngoại của Trừng[1] là Phạm công, húy Bân, gia nghiệp nghề y, thờ Trần Anh Vương, chức Thái y lệnh, thường hết tiền của để tích thuốc tốt, trữ lúa gạo. Người nào bị cô khổ bệnh tật, cụ cho ở nhà mình, cấp cơm cháo cứu chữa, tuy máu mũ dầm dề, không chút ghê tởm. Cứ thế, kẻ đến chờ khỏe mạnh rồi đi, trên giường không lúc nào vắng người. Bỗng mấy năm liền đói kém, bệnh dịch lan tràn, bèn dựng nhà cửa, cho kẻ khốn cùng ở, cứu kẻ đói người bệnh hơn nghìn người, đương thời trọng vọng.
Sau, có người gõ của mời gấp nói "Nhà có người vợ bỗngbị máu ra như xối, mặt mày nhợt nhạt". Cụ nghe xong, đi ngay. Ra cửa, gặp người do vua sai tới nói "Trong cung, quí nhân lên cơn sốt rét, triệu ông vào xem". Đáp "Bệnh ấy không vội. Nay có người tính mệnh chỉ còn chốc lát, tôi đi cứu đã, chốc nữa vào ngay". Trung sứ giận nói "Lễ kẻ bề tôi, sao được như vậy ? Ông muốn cứu tính mệnh người, không cứu tính mệnh mình ư ?" Đáp "Tôi thật có tội, chẳng biết làm thế nào, nhưng không cứu người ta, chết trong chốc lát, trông mong vào đâu. Tính mệnh tiểu thần trông vào Chúa thượng, may ra khỏi chết, còn xin chịu tội". Rồi đi cứu chữa, quả nhiên khỏe lại. Liền đó, vào cung. Vương quở trách. Cụ bỏ mũ tạ tội, giãi bày thực tâm. Vương mừng nói "Người thật là lương y, đã giỏi tay nghề lại có nhân tâm, để cứu con đỏ của ta, xứng đáng lòng ta mong mỏi"
Sau con cháu cụ là lương y, làm quan tứ ngũ phẩm có đến hai ba người, người đời ai cũng khen là không để mất nghiệp nhà.
Chú thích
- ▲ Mẹ của Hồ Nguyên Trừng họ Phạm. Đây là truyện nói về tổ tiên của bà