Biên dịch:Nam Ông mộng lục/Thiên 7
朱安，號樵隱，交趾上福人也。性廉直剛介，居家，篤好讀書，學業精醇，名聞遠近，弟子盈門，相繼躡青雲，登政府者往往有之。安恬澹寡欲，不赴應舉。至元 間，陳氏明王徵拜國子司業，授世子經，尋遷太學祭酒。明王歿，其子裕王逸豫，怠于聽政，權臣稍多不法。安數諫，不聽；又上疏乞斬姦臣七人，皆權幸者，時人 號為 七斬疏，既入，不報。安乃掛冠，歸田里。後裕王歿，國頗亂，羣臣迎立藝王。安聞之，大喜，杖策上謁，旋乞還鄉，以老病辭，不受封拜，乃賜號文貞先 生，厚禮送回。久之，壽終于家。都城人士景仰高風，莫不嗟悼。 |
Chu An hiệu Tiều Ẩn, Giao chỉ Thượng Phúc nhân dã. Tính liêm trực cương giới. Cư gia đốc hiếu độc thư, học nghiệp tinh thuần, danh văn viễn cận. Đệ tử doanh môn, tương kế nhiếp thanh vân, đăng chính phủ giả, vãng vãng hữu chi. An điềm đạm quả dục, bất phó ứng cử. Chí Nguyên gian, Trần Thị Minh Vương trưng bái Quốc tử Tư nghiệp, thụ Thế tử kinh, tầm thiên Thái học Tế tửu. Minh Vương một, kỳ tử Dụ Vương dật dự, đãi vu thính chính, quyền thần sảo đa bất pháp, An sác gián bất thính, hựu thướng sớ khất trảm gian thần thất nhân, giai quyền giả, thời nhân hiệu vi Thất trảm sớ. Ký nhập bất bao, An nãi quải quan quy điền lý. Hậu Dụ Vương một, quốc phả loạn. Quần thần nghênh lập Nghệ Vương, An văn chi đại hỉ, trượng sách thượng yết, toàn khất hoàn hương, dĩ lão bệnh từ, bất thụ phong bái. Nãi tứ hiệu Văn Trinh tiên sinh, hậu lễ tống hồi. Cửu chi, thọ chung vu gia. Đô thành nhân sĩ cảnh ngưỡng cao phong, mạc bất ta điệu. |
昔安弟子為執政者，時來問候，拜床下，得與談話片言而去者，甚以為喜。有不善者，切責唾罵， 甚至呵叱不納。其清直嚴正，名聞一時，凜然可畏。吁。其善哉。 |
Tích An đệ tử vi chấp chính giả, thời lai vấn hậu,bái sàng hạ, đắc dữ đàm thoại phiến ngôn nhi khứ giả thậm dĩ vi hỉ, hữu bất thiện giả, thiết trách thóa mạ, thậm chí a sất bất nạp. Kỳ thanh nghi nghiêm chính danh văn nhất thời, lẫm nhiên khả úy. Hu kỳ thiện tai |
Dịch nghĩa sửa
Chu An, hiệu Tiều Ẩn, người Thượng Phúc[1] đất Giao Chỉ. Tính ông liêm khiết cương trực. Ở nhà thường thích đọc sách, học vấn tinh thuần, tiếng vọng xa gần. Học trò đầy cửa, gặp được hội thanh vân[2], vào trong chính phủ, thường thường vẫn có. An điềm đạm, ít ham muốn, không đi thi. Khoảng năm Chí Nguyên, Trần Minh Vương bái mời làm Quốc tử Tư nghiệp, dạy Thế tử học, chuyển làm Tế tửu Thái học. Minh Vương mất, con là Dụ Vương chơi bời, bỏ nghe chính sự, quyền thần làm nhiều điều trái phép, An nhiều lần can ngăn không nghe, lại dâng sớ xin chém bảy tên gian thần đều hạng quyền thế, người đương thời gọi là Thất trảm sớ. Dâng lên không trả lời, An treo mũ từ quan, về với vườn ruộng. Sau Dụ Vương mất, nước có loạn. Quần thần đón lập Nghệ Vương. An nghe rất mừng, chống gậy yết kiến, rồi lại về làng, già ốm từ chối, không nhận chức tước. Ban cho hiệu Văn Trinh tiên sinh, hậu lễ tiễn đưa. Chẳng bao lâu, An mất ở nhà. Nhân sĩ đô thành cảnh ngưỡng cao phong[3], không ai là không thở than thương tiếc.
Trước, học trò An có người ra chấp chính, thường đến thăm viếng, lạy dưới giường, được trò chuyện đôi câu thì ra về lấy làm mừng lắm. Ai là người bất thiện, bị quở trách thóa mạ, thậm chí quát không cho vào. Thanh cao, nghiêm chính nổi tiếng một thời, lẫm liệt đến thế. Ôi ! Thiện làm sao !
Chú thích
- ▲ Châu Thượng Phúc đời Trần, đời Lê là huyện Thượng Phúc trấn Sơn Nam, nay bao gồm nhiều huyện thuộc phía Nam Hà Nội. Làng Thanh Liệt quê Chu Văn An cũng nằm trong đất châu này
- ▲ Chỉ sự đỗ đạt, có công danh
- ▲ Ngưỡng mộ phong thái