Hiếu Kinh diễn nghĩa/Chương 12

by không rõ

廣要道章·第十二 子曰：「敎民親愛，莫善於孝；敎民禮順，莫善於悌；移風易俗，莫善於樂；安上治民，莫善於禮。禮者敬而已矣。故敬其父， 則子悅，敬其兄，則弟悅，敬其君則臣悅，敬一人而千萬人 悅。所敬者寡，而悅者衆，此之謂要道也。」	Quảng yếu đạo chương đệ thập nhị. 1. Tử viết: Giáo dân thân ái, mạc thiện ư hiếu; giáo dân lể thuận, mạc thiện ư để; di phong diệc tục, mạc thiện ư nhạc; an thượng trị dân, mạc thiện ư lễ. Lể giả, kỉnh nhi dĩ hĩ. Cố kỉnh kỳ phụ, tắc tử duyệt; kỉnh kỳ huinh, tắc đệ duyệt; kỉnh kỳ quân, tắc thần duyệt. Kỉnh nhứt nhơn nhi thiên vạn nhơn duyệt. Sở kỉnh giả quả, nhi duyệt giả chúng. Thử chi vị yếu đạo dã.[1]
Bài giải rộng nẻo tắt, thứ mười hai. 1. (Đức phu) tử rằng: Dạy dân thương yêu (vua như cha mẹ), (thì) chẳng chi hay hơn (là mình có lòng) thảo; dạy dân (cho biết) lễ (mà) thuận (đàng anh), (thì) chẳng chi hay hơn (là mình có) lòng thuận; dời (lại) thói (tốt), đổi (khỏi) tục (hư, thì) chẳng chi hay hơn (là mình theo) nhạc (hòa nhã.) (Muốn) an trên (mà) trị dân (dưới, thì) chẳng chi hay hơn (là mình ở theo) lễ. Lễ ấy (là) kính mà thôi vậy. Cho nên kính người cha nó, thì con đẹp (lòng), kính người anh nó, thì em đẹp (lòng), kính vua chúa nó, thì (kẻ làm) tôi đẹp lòng, kính một người mà ngàn muôn người đẹp (lòng). Chỗ kính đó (thì) ít, mà chỗ đẹp (lòng) thì đông. Ấy gọi (đều) đó (là) đường tắt vậy.
Rằng: Khuyên dân mến mẹ cha, chi hay hơn thảo ở ta tận tình. Dạy dân theo lễ kính anh, chi hơn lòng thuận buột mình chặc khư. Dời thói xấu, đổi tục hư, chi hay hơn nhạc cảm từ mình ra. An trên trị dưới gần xa, chi hay hơn lể ở ta trọn đời. Lễ là kính đó mà thôi, kính người cha được lòng người con vui. Kính anh thì đẹp em người, kính vua chúa ấy thì tôi đẹp lòng. Một người đặng kính đặng tôn, ngàn muôn người đẹp ồn ồn kính theo. Kính thì ít, đẹp thì nhiều, nên là đàng tắt, ấy kêu phép nầy.

   

---

---

Chú thích

1. ▲ Châu thân viết: Kỉnh phụ, kỉnh huinh, kỉnh quân, kỉnh nhứt nhân, sở kỉnh gỉa thậm quả dã. Tử duyệt, đệ duyệt, thần duyệt, thiên vạn nhân duyệt, sở duyệt gỉa thậm chúng dã. Thượng văn sở vân: Nãi tiên vương chi yếu đạo.