Dĩ hòa vi quí
của Nguyễn Bỉnh Khiêm

Bài trong Bạch Vân quốc ngữ thi, vốn không có đầu đề. Thâm ý bài thơ nhằm phê phán, răn đe các tập đoàn phong kiến đương thời (Mạc-Lê-Trịnh-Nguyễn) tranh giành quyền bá chủ, làm trái đạo trời.

Ở thế, đừng tranh tiếng trượng phu,
Làm chi cho có sự đôi-co.
Đây cậy đây khôn, đây chẳng nhịn ;
Đấy rằng đấy phải, đấy không thua.
Duật nọ hãy còn đua đến bạng[1]
Lươn kia hầu đễ kém chi cò[2].
Chữ rằng : «nhân dĩ hòa vi quí[3]»,
Vô sự thì hơn, kẻo phải lo.

   




Chú thích

  1. Duật là con dẽ giun ; bạng là con trai. Câu này nhắc đến câu chuyện chép khác trong Chiến-quốc sách: Một con trai đang há miệng phơi mình ; con dẽ mổ vào thịt trai ; trai liền ngậm miệng cặp chặt lấy mổ dẽ. Hai con cứ thế găng nhau ; bỗng có người đánh cá, trông thấy, bắt cả hai con. Bởi câu chuyện này chữ nho mới có câu: «Bạng duật tương trì, ngư ông đắc lợi 蚌 鷸 相 持 , 漁 翁 得 利». «Trai và dẽ cặp lấy nhau, thành ra ông lão đánh cá được lợi». Có bản chép «quạ nọ» có nhẽ sai
  2. Lươn cậy mình dài, cò cậy mỏ dài, chắc kém gì nhau ?
  3. Người lấy hòa bình làm quí


 

Tác phẩm này, được phát hành trước ngày 1 tháng 1 năm 1929, đã thuộc phạm vi công cộng trên toàn thế giới vì tác giả đã mất hơn 100 năm trước.