Đài gương truyện/16
姜齊文晉
16. — NÀNG TỀ-KHƯƠNG VỢ VUA VĂN NƯỚC TẤN
Vua Văn-công nước Tấn, tên là Trùng-Nhĩ, khi còn làm công-tử, gặp lúc trong nhà loạn, phải cùng người cậu là Tử-Phạm chạy lánh nạn sang nước Địch; rồi đi đến nước Tề. Vua Hoàn-công nước Tề là một bực anh-hùng trong đời ấy, đương làm trùm-trưởng các chư-hầu, có bụng trọng công-tử Trùng-Nhĩ, lấy con gái tôn-thất là nàng Tề-Khương gả cho, đãi một cách rất hậu. Vua Hoàn-công chết, vua Tề nối lên là Hiếu-công, sức nước yếu kém mà tình ý đãi với Trùng-Nhĩ không được như xưa. Trùng-Nhĩ biết khó nhờ để mưu sự phục quốc, bảo ý Phạm muốn đi; nhưng lo ngại khó quyết, đem nhau ra ở gốc dâu cùng ngồi để bàn việc. Đứa thiếp hái dâu ở trong bãi, về mách nàng Tề-Khương. Tề-Khương sợ hở truyện, liền giết bỏ đứa thiếp ấy mà nói bảo công-tử rằng:
— Công-tử có chí ở bốn phương; đứa biết, tôi đã giết bỏ rồi.
Công-tử chối rằng: — Không.
Khương nói: — Đi là phải! Cái tình quyến-luyến cùng cái sự an-nhàn, thật làm cho người ta mất sự nghiệp.
— Nhân-sinh cũng đến được yên vui là thôi, ai cần tính chi đến sự khác.
— Nghĩ như thế không nên! Công-tử là con vua nước Tấn. Từ khi công-tử ở Tấn đi, trong nước loạn mãi, không một năm nào yên. Cứ xem ý Giời đó thời sau này có nước Tấn, chẳng công-tử mà là ai? Nên cố liệu mà về.
Trùng-Nhĩ cố ý không nghe. Khương bàn với Phạm cho công-tử uống rượu thật say, để lên xe, Phạm cùng người nhà đem đi. Trùng-Nhĩ tỉnh rượu dậy, đã đi khỏi cõi Tề; rồi lần qua Tào, Tống, Trịnh, Sở, đến Tần. Vua Mục-công nước Tần cho quân đưa Trùng-Nhĩ về Tấn. Người nước Tấn đón dựng Trùng-Nhĩ lên làm vua. Ấy là vua Văn-công nước Tấn, trùm trưởng các chư-hầu.
Kẻ dịch có nhời thơ rằng:
Ly biệt xưa nay nỗi vợ chồng,
Ai hay nhi-nữ chí anh–hùng.
Quan hà mươi chén thay hàng lệ,
Khăn túi trăm năm chậm chữ tùng.
Vàng đá nát gan người ngọc tuyết;
Tang bồng đưa gánh kẻ tây đông.
Yêu chồng nên mới khinh ly biệt,
Những bạn quần thoa đã biết không?