Văn tế vợ
Hỡi ơi!
Xưa nay đặng mấy người trọn vẹn, phận sắc tài hằng phải lụy cái thân;
Vợ chồng mà ghe nỗi mặn nồng, cơn sanh tử ỷ khôn ngăn giọt lệ.
Từ thuở bậu vầy duyên can hệ, may mắn nhờ đủ mẹ đủ cha;
Thời em nâng niu dâng quì xẻ táo, thảo mẹ cha không nửa khắc lãng xoa;
Từ ngày anh mắc chốn gian truân, tơi bời có một vợ một chồng, thời em đặng đột[1] buôn tảo bán tần, niềm chồng vợ ấy cũng đã phu phỉ.
Rất họ hàng còn cũng biết thương;
Huống trời đất có đâu chẳng nghĩ.
Ơn vũ lộ lộng khơi mà bủa xuống, tay chống chở đổi làm đồng vác, khi ấy hãy mang con trong dạ, bận bịu xin theo chốn sa trường;
Cuộc phong lôi tin tức hãy chưa thông, quế phi dung (?) luống chịu nắng mưa, con trứ đành bồng trẻ xuống thuyền, lặn mọc quyết tầm nơi chến địa.
Hiệp tan khi ấy rất gay go;
Ân ái đoạn này thêm thấm thía.
Hay đâu nỗi dây oán thù lại kết, anh vớ thử tay con tạo hóa, dầu những cánh trùng gan chuột, một chút nào nghĩ dạ Trang sanh[2];
Bỗng phút chốc buồm tình ái kịp buông, anh lo vì gánh nặng cang thường, chi sờn vuốt biển nanh trời, chín tầng quyết trắng mình Trương thị[3]!
Nơi kinh quốc ba hồi trống gióng, biện bạch này oan nọ ức, đáng hiền lương mắt thấy thảy đau lòng;
Giữa tính đường lẽ chánh lời nghiêm... đứa bạn đảng tai nghe đều hết vía.
Líu lo tuy cuộc thế chưa xong;
Trọn vẹn ỷ vì chồng khốn ví.
Lúc anh vụt về thăm cha mẹ, để lời dặn em đừng rủn chí, việc ở ăn lo đà sẵn cả, mới trở lưng xuống bến sụt sùi
Nay sao đành bỏ cả chồng con, nghe đặng tin anh xiết kinh hoàng, nỗi tới lui không biết dường bao, luống ngửa mặt lên trời van vỉ.
Cây dương liễu là tên ly biệt, trời dành cho em những điều tài sắc, mà mong sửa cuộc đoàn viên;
Huê phù dung là giống đoạn tràng, trời sắm cho em những miếng thanh danh, mà mỡ[4] báo nền phước lý.
Anh để nàng chẳng bằng tiền bằng của, mà bằng cái tư lương;
Anh giết nàng chẳng bằng gươm bằng đao, mà bằng cái khổ lụy.
Ôi!
Gương ân ái không mài mà lẻm lẻm, người ta mặn nồng chồng vợ, bao đành dứt mối tình duyên;
Ngựa quang âm không dậm bỗng đùng đùng, người ta mắc cuộc tai nàn, sao nỡ dứt đường sinh tử.
Phụng lìa đôi chếch mác, đừng nói sửa sang giềng mối, khi túng thiếu manh quần tấm áo, biết lấy ai mà cậy nhờ;
Gà mất mẹ chít chiu, đừng nói nhắc biểu học hành, khi lạt thèm miếng bánh đồng hàng, biết theo ai mà thỏ thẻ.
May nhờ có ngoại gia nương cậy, sống đặng nhờ thác cũng đặng nhờ;
Luống trông cho cuộc thế xong xuôi, sớm chẳng thấy mai đều chẳng thấy.
Phải chi em chưa thoát nơi trần tục, nỗi oán thù sớm đặng sạch chùi;
Phải chi em chưa lên chốn non tiên, đứa bạn đảng dám đâu lừng lẫy!
Phước nhà đặng rảnh mình cao sĩ, vượt mấy sông em dắt chút mẹ già;
Màn loan sao vắng dạng tiên nga, vầy một ngõ anh khóc cùng ba trẻ.
Thơ từ biệt anh ngâm vài chập, đặng tỏ qua tấm dạ bi thương;
Rượu chung tình anh rót vài ly, ngỏ cùng bậu tất lòng chung thủy.
Chú thích
- ▲ Đặng đột: chuyên nhất, chuyên tâm.
- ▲ Trang sanh tức Trang Chu, chủ trương quên tình.
- ▲ Trương thị chỉ người thiếu phụ Nam Xương vốn trong trắng bị chồng là Trương sinh nghi oan có ngoại tình.
- ▲ mỡ hoặc mựa, tiếng cổ nghĩa là chớ, hoặc chẳng.