Tỷ Can mộ

by Nguyễn Du

Nguyên văn chữ Hán	Phiên âm Hán Việt	Dịch nghĩa
遯狂君子各全身 八百諸侯會孟津 七竅有心安避剖 一丘遺殖盡成人 目中所觸能無淚 地下同遊可有人 慚愧貪生魏田舍 忠良胡亂彊相分	Độn cuồng[1] quân tử các toàn thân Bát bách chư hầu hội Mạnh Tân[2] Thất khiếu[3] hữu tâm an tỵ phẫu Nhất khâu di thực tẫn thành nhân[4] Mục trung sở xúc năng vô lệ Địa hạ đồng du khả hữu nhân Tàm quý tham sinh Ngụy điền xá[5] Trung lương[6] hồ loạn cưỡng tương phân	Bậc quân tử phải đi trốn hoặc giả điên để khỏi bị giết Tám trăm chư hầu họp nhau ở Mạnh Tân (để đánh vua Trụ tàn ác) Có trái tim bảy lỗ thì sao không khỏi bị mổ? (Này đây) một gò cây cỏ (của người chịu chết) thành bậc nhân Trông tận mắt, có thể nào không rơi nước mắt Ở dưới đất có người có thể làm bạn đồng tâm Đáng xấu hổ họ Ngụy quê mùa tham sống Dám hồ đồ gượng ép chia hai trung với lương

   

---

---

Chú thích

1. ▲ Giả điên bỏ trốn. Trước sự tàn bạo của vua Trụ, Vi Tử bỏ trốn, Cơ Tử giả điên, do đó không bị giết
2. ▲ Tên một bến sông, nay là bến Hà Dương, thuộc tỉnh Hà Nam. Chu Vũ Vương hội quan tám trăm nước chư hầu ở đây để đánh vua Trụ
3. ▲ Bảy lỗ. Sử ký chép: Tỷ Can can gián vua Trụ, Trụ giận nói: "Ông tự cho ông là thánh, ta nghe nói tim thánh có bảy lỗ, không biết có thực không?", bèn giết Tỷ Can để xem tim
4. ▲ Thành điều nhân. Khổng Tử nói: "Hữu sát thân dĩ thành nhân" (Tự hy sinh để giữ điều nhân)
5. ▲ Chỉ Ngụy Trưng đời Đường. Ngụy Trưng trước làm tôi Thái Tử Kiến Thành, anh Thế Dân. Sau Thế Dân giết Kiến Thành lên ngôi vua (tức Đường Thái Tông). Nguy Trưng không chết theo Kiến Thành mà lại thờ Thái Tông. Ông ta hay nói thẳng nên Thái Tông gọi là "điền xá hán" (lão nhà quê)
6. ▲ Ngụy Trưng chia bầy tôi làm trung thần và lương thần, trung thần là những người trung trực vì can gián mà bị giết, như Tỷ Can, còn lương thần là những người tôi hiền