Dụ tứ phương cần vương đối Tây Sơn hịch
Chữ Nôm[1] | Chữ Quốc ngữ |
---|---|
我冲人若曰 |
Ngã xung nhân nhược viết[2]: |
Chú thích
- ▲ Cài đặt font Nom Na Tong Light của Vietnamese Nôm Preservation Foundation (Hội Bảo tồn di sản chữ Nôm Việt Nam) để hiển thị đầy đủ các chữ.
- ▲ Ta dại trẻ nói rằng.
- ▲ Tam cương - Ba mối quan hệ quan trọng của Nho giáo: quân thần (vua tôi), phụ tử (cha con), phu phụ (chồng vợ).
- ▲ Di địch - Có những nho sĩ nhà Lê coi Tây Sơn là quân xâm lược mọi rợ.
- ▲ Lòng hằng - Tấm lòng tốt sẵn có, thường có.
- ▲ Ngô - thời Lê người ta dùng từ Ngô để chỉ người Trung Quốc.
- ▲ Mười ba đạo - Thanh Hoá, Nghệ An, Thuận Hoá, Thiên Trường, Nam Sách, Quốc Oai, Bắc Giang, An Bang, Hưng Hoá, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Trung Đô phủ.
- ▲ Rủ chắp - rủ áo chắp tay
- ▲ Phong đích - mũi giáo đầu tên
- ▲ Kim thang - thành bằng vàng, hào nước sôi. Chỉ chốn kinh đô
- ▲ Con lạc đà lạc trôi trong bụi gai - Sách Tĩnh khi nhà Tấn sắp loạn chỉ tượng con lạc đà trước cửa cung Lạc Dương nói: "sẽ thấy mày trong bụi gai"
- ▲ Con yến làm tổ trong rừng - ý chỉ vua Chiêu Thống đang lưu lạc trong dân gian.
- ▲ Ý nói vua Cảnh Hưng không muốn gả Ngọc Hân cho Nguyễn Huệ, nhưng vì lo dân chúng bị hại nên phải gả.
- ▲ Miểu cung - thân mọn
- ▲ Ý nói vua Chiêu Thống nhân nhượng với Tây Sơn vì lo cho quốc gia
- ▲ Nài - đành vậy, là điều hiển nhiên
- ▲ Trọc loạn - quấy loạn
- ▲ Chỉnh cư - ngồi yên vị. Nói về lúc Nguyễn Hữu Chỉnh cầm quyền, cửa cung nhà vua khóa chặt không người ra vào
- ▲ Nói về Vũ Văn Nhậm lập Lê Duy Cận làm Giám quốc để mua chuộc lòng dân.
- ▲ Hồng mao - Lông đỏ. Một từ miệt thị của dân Bắc Hà để chỉ Tây Sơn. Nhưng trong câu này tác giả dùng chữ 鴻 tức chim hồng để đối với lân giới ở câu sau
- ▲ Lân giới - vảy cá tôm
- ▲ Hồ sồ phúc Tấn - con chim non tộc Hồ (các tộc du mục phía Bắc Trung Quốc) đã phản lại nhà Tấn
- ▲ Hoan Ái - Hoan Châu và Ái Châu, tên cổ thời Bắc Thuộc của Nghệ An và Thanh Hoa
- ▲ Hạ - văn minh ; Di - mọi rợ
- ▲ Vạn tính hà cô - Trăm họ nào có tội gì.
- ▲ Quyền - quyền đối với thế ở câu sau. Nhưng cũng có nghĩa là tạm.
- ▲ Hịch lông - hịch cấp tốc.
- ▲ Sóc phương - phương Bắc.
- ▲ Nhị thủy - sông Hồng.
- ▲ Những kẻ ăn lộc nhà nước, khi gặp cơn giống tố, chính là cơ hội để trổ tài.
- ▲ Những kẻ làm ruộng cũng ăn lộc nhà vua, thì nay nên báo ơn để tỏ lòng thành.
- ▲ Cùng nhau vượt gian nan.
- ▲ Cùng nhau hưởng vui mừng.
Tác phẩm này, được phát hành trước ngày 1 tháng 1 năm 1929, đã thuộc phạm vi công cộng trên toàn thế giới vì tác giả đã mất hơn 100 năm trước.