Dương Phi cố lý

Dương Phi cố lý - 楊妃故里
của Nguyễn Du

Dương Phi: tức Dương Quý Phi 楊貴妃, tên thật là Dương Ngọc Hoàn 楊玉環 là Quý Phi của Đường Minh Hoàng 唐明皇. Quê ở làng Hoàng Nông, huyện Hòa Âm, tỉnh Thiểm Tây ngày nay. Vì An Lộc Sơn 安祿山 nổi loạn, Đường Minh Hoàng (Đường Huyền Tông) phải chạy vào đất Thục. Đến đèo Mã Ngôi, quân lính đòi giết Dương Quý Phi và người anh tên Dương Quốc Trung 楊國忠, là những người làm Đường Minh Hoàng mê muội mà mất nước (Uổng giao thiên cổ tội khuynh thành). Quốc Trung bị quân lính giết chết, Dương Quý Phi bị buộc thắt cổ tự sát ở đây.

Nguyên văn chữ Hán	Phiên âm Hán Việt	Dịch nghĩa
山雲削略岸花明見說楊妃此地生自是舉朝空立仗枉教千古罪傾城簫簫南內蓬篙遍寞寞西郊丘隴平狼藉殘紅無覓處東風城下不勝情	Sơn vân tước lược ngạn hoa minh, Kiến thuyết Dương Phi thử địa sinh. Tự thị cử triều không lập trượng^[1], Uổng giao thiên cổ tội khuynh thành. Tiêu tiêu Nam Nội^[2] bồng cao biến, Mịch mịch Tây Giao^[3] khâu lũng bình. Lang tạ tàn hồng vô mịch xứ, Đông phong thành hạ bất thăng tình.	Núi mây thưa thớt hoa rực rỡ bên bờ, Nghe nói đây là quê sinh đẻ của Dương Phi. Chỉ tại triều đình như tuồng phỗng đá, Khiến xui ngàn năm cứ đổ tội sắc nghiêng thành. Trong cung Nam buồn cỏ bồng mọc khắp lối, Vắng vẻ Tây giao, gò đống phẳng bằng. Phấn lạt hương phai biết tìm đâu, Dưới thành gió đông gợi nhiều cảm thương.

Chú thích

▲ Đứng như gậy, chỉ quan bù nhìn không dám can gián vua, để xảy ra cuộc loạn An Lộc Sơn. Do lệ thiết triều nhà Đường (lập trượng mã), có tám con ngựa phải đứng chầu trong hàng gậy làm nghi vệ cho vua. Con nào kêu hoặc đụng đậy không đúng phép là bị thay thế
▲ Tức cung Hưng Khánh, nơi Đường Minh Hoàng và Dương Quý Phi thường ra chơi
▲ Cánh đồng ở phía tây Trường An, chỉ gò Mã Ngôi nơi Dương Quý Phi bị buộc phải thắt cổ chết

[1] ▲ Đứng như gậy, chỉ quan bù nhìn không dám can gián vua, để xảy ra cuộc loạn An Lộc Sơn. Do lệ thiết triều nhà Đường (lập trượng mã), có tám con ngựa phải đứng chầu trong hàng gậy làm nghi vệ cho vua. Con nào kêu hoặc đụng đậy không đúng phép là bị thay thế

[2] ▲ Tức cung Hưng Khánh, nơi Đường Minh Hoàng và Dương Quý Phi thường ra chơi

[3] ▲ Cánh đồng ở phía tây Trường An, chỉ gò Mã Ngôi nơi Dương Quý Phi bị buộc phải thắt cổ chết

[1]

[2]

[3]