Cổ nhân đàm luận của Trần Trung Viên
62. Một bác nho ngông

62. — MỘT BÁC NHO NGÔNG

Tào-Tháo muốn cần một người danh-sĩ sang dụ Lưu-Biểu về hàng. Tuân-Du tiến một người bạn là Nễ-Hành vào. Khi Hành lại, làm lễ xong, Tháo không mời ngồi. Hành ngửa mặt than rằng: « Giời đất rộng thế này, mà sao không có một người? » Tháo nói: « Thủ-hạ ta có vài mươi người, đều là anh-hùng đời nay, sao ngươi dám bảo không người? » Hành xin hỏi vài mươi người là ai? Tháo nói: « cơ thâm trí viễn, ta có Tuân-Úc, Tuân-Du, Quách-Gia, Trình-Dục, còn những đại tướng của ta thì có Trương-Liêu, Hứa-Chử-Lý-Điển, Nhạc-Tiến, Vu-Cấm, Từ-Hoảng, Tào-Hồng, Hạ-hầu-Đôn, sao ngươi dám bảo không có ai? » Hành cười đáp rằng: « Bọn ấy ta cũng biết, có ra gì? Bốn anh cơ thâm trí viễn đó, chỉ cho đi viếng tang trăm bệnh, dữ mả coi mồ, gác cổng canh ngõ, ngâm thơ bình phú. Còn các đại tướng đó nên cho đi đánh trống khua chiêng, chăn trâu đắt ngựa, diễn trạng đọc chiếu, chạy giấy đưa thơ, mài dao đúc gươm khiêng ván đắp tường, mổ lợn giết chó, dặt đồ nặng thịt cả. » Tháo dận hỏi: « Thế mày có những tài gì? » Hành đáp: « Ta thì thiên văn, địa lý, tam giáo, cửu lưu, không đâu là không biết, trên dúp vua nên bực Nghiêu, Thuấn, dưới học sách sánh bực Khổng, Nhan, ta cùng với bọn thô tục bàn thế nào được? » Các quan ai cũng muốn giết Hành, Tháo ngăn lại bảo rằng: « Ta đang thiếu chân đánh trống, để nay mai có tiệc yến nào, cho nó sung vào chức ấy, để hết khoe tài. » Hôm sau có tiệc, sai đòi Hành vào đánh trống, Hành vâng ngay. Phép đánh trống phải thay áo mới, Hành cứ mặc áo cũ mà đánh trống. Các quan thét: « sao không thay áo? » Hành vâng nhời, đứng ngay trước tiệc, cổi quần áo, trần truồng ra thay. Tháo mắng rằng: « Trên chỗ Miếu-Đường, sao được vô-lễ? » Hành đáp: « Dối vua lừa trên, mới là vô lễ, ta lộ cái hình hài của cha mẹ sinh ra, để tỏ cái thanh bạch, sao gọi là vô lễ được ». Tháo hỏi: « Mày bảo mày thanh bạch, thế ai là nhơ đục? » Hành đáp: « Mày không biết người hiền ngu, là mắt mày đục; không chịu học, là mồm mày đục; không nghe lời ngay, là tai mày đục; không thông việc cổ kim, là mình mày đục; muốn cướp ngôi vua, là bụng mày đục. Tao là danh-sĩ, mà mày bắt đánh trống, khác nào như thằng Dương-Há ngày xưa khinh đức Khổng-Tử, thằng Tang-Thương dèm thầy Mạnh-Tử, mày muốn làm vương bá mà khinh người thế a? » Các quan lại muốn giết, Tháo gạt đi bảo rằng: « Nó là thằng gàn, ai cũng biết tiếng, giết nó thiên-hạ chê cười ». Rồi bảo Hành rằng: « Nay ta cho ngươi sang dụ Lưu-Biểu, nếu Biểu hàng ta sẽ dùng ngươi làm công-khanh. » Hành không đi. Tháo sai kiếm ngựa, bắt hai người kèm thúc Hành phải đi, và sai các quan đặt tiệc tiễn-hành. Hành bất-đắc-dĩ phải đi, ra đến Đông-môn vào chạm để chào các quan, đến nơi thấy tiệc yến bầy rồi, các quan không ai thèm đứng dậy mời chào. Hành cất ngay tiếng khóc hu hu lên. Các quan hỏi sao khóc? Hành đáp: « Đi trong đám áo quan người chết, nên phải khóc. » Các quan dận về cả. Khi đến Kinh-châu vào kiến Lưu-Biểu, nói nhiều câu sấc quá, Biểu nhịn không nói, chỉ sai sang Giang-Hạ ra mắt Hoàng-Tổ. Hành lại đi sang Giang-Hạ. Tả hữu hỏi Biểu sao không giết nó đi. Biểu nói: « Hành nói nhuốc Tháo, mà Tháo không giết, là sợ mất lòng thiên-hạ. Nó cho sang đây, là để mượn tay ta giết, thù nó thì giả, mà tiếng ta chịu, bởi vậy ta sai sang Hoành-Tổ, để cho Tháo biết là ta không dại gì đâu. » Nễ-Hành sang Giang-Hạ, quen thói sấc sược. Khi nói chuyện, Tổ hỏi: « Ngươi ở Hứa-Đô có biết ai là người khá ». Hành đáp: « có thằng bé nhớn là Khổng-Dung, và thằng bé nhỏ là Dương-Bưu, còn đồ chết cả: » Tổ hỏi: « Thế ta thì sao? » Hành đáp: « mày như ông thần trong miếu, tuy người ta có cúng tế mà không thiêng. » Tổ dận lắm nói: « à, mày bảo tao là tượng gỗ à? » Rồi sai giết chết Hành. Tháo nghe tin Hành bị hại, cười nói rằng: « Thế là gươm lưỡi hủ nho, mình lại giết mình »