Bổ An Nam lục dị đồ ký
Nguyên văn chữ Hán | Phiên âm Hán Việt |
---|---|
交趾四封,圖經詳矣。然而管多生獠,境邇諸蕃,略採俚譚,用標方誌。安南之為府也,巡屬一十二郡(峰、驩、演、愛、陸、長郡、諒、武定、武安、蘇、茂、虞林),羈縻五十八州,府城東至南溟四百餘里,有山橫亙,千里而遙,邃穴深岩,為獠窟宅。蠻蜑之衆,六種星居。鄰諸蕃二十一區,管生獠二十一輩。水之西南則通闍婆、大食之國,陸之西北則接女國、烏蠻之路,曾無亭堠,莫審塗程。跂履者計日指期,沉浮者占風定信。二十一國雞犬傳聲,服食所宜,大較相類。管內生獠,多號山蹄,或被髮鏤身,或穿胸鑿齒,詭音嘲哳,奸態睢盱。其中尤異者,臥使頭飛,飲於鼻受,豹皮裹體,龜殼蔽形。搗木絮而為裘(獠子多衣木皮,熟搗有如纖纊),編竹苫而作翅。生養則夫妻代患,長成則父子爭雄。縱時有傳譯可通,亦俗無桑蠶之業。唯織雜彩狹布,多披短襟交衫。或有不縫而衣,不粒而食,死喪無服,嫁娶不媒,戰有排刀,病無藥餌。固恃險阻,各稱酋豪。遠自漢朝,迄於隋季,薦興邊患,頗役遐征。馬將軍標柱歸時,寸分地界;史總管倒碑過後,略靜海隅。洎咸通初,驃信挺災,元戎喪律。鴟嘯於跕鳶之地,豕豗於束馬之塗。摧兇欲快於摏喉,拯溺唯思於援手。先帝以今淮海太尉燕公,威宣大漠,政洽上都(時公防禦秦城,剗平醜虜,才歸輦下,出鎮安南),乃請出鎮龍編,立身豹略,剗雕題而卵碎,活黔首以肌豐。複壁壘於一麾,拔封疆於萬里。有蠹皆削,無冤不伸(朱道古稔奸於外,杜存淩恣虐於內,皆為安南巨患。公乃誅滅無遺,故禇令公遂良竄歿日南,子孫彫零,公時表洗雪)。然後使電母雷公,鑿外域朝天之路;山靈水若,偃大洋沃日之波(安南經岝口天威,神功所開,播在遠邇)。遂得絕蠻諜之北窺,紆漢軍之南戍。乃鳳傳徵詔,鷁泛歸程,至於洞獠海蠻,莫不醉恩飽義,遠投聖闕,請建生祠。則知善政所行,殊方可誘。既見馬如羊而不取,縱令蟻若象而何虞。足以驗四夷之時或不賓,九牧之任不得所也。有柔遠軍從事吳降嘗集是圖,名曰《錄異》,敘云:久觀遐蕃,目擊殊形,手題本事。然則信以傳信,斯焉取斯。既閱前詞,退而歎曰:愚之所以為異者,其諸異乎人之所異,曰六合之內,何物則棄。至如鼠肉萬斤,鰕鬂一丈,既知南北所產,永釋古今之疑。則彼獸性群分,鳥聲類聚,誠不足異也。頃太尉燕公受三顧恩,用六奇計,使獷悍歸服,邊陲晏然。今聖上省方,蒙王獻款,不敢弄吠堯之口,永能除猾夏之心。皆由燕公收交州,鎮蜀邵,威振於奔魑走魅,功成於金壘湯池。所謂藴先見之能,察未來之事,呼吸而陰陽不測,指蹤而神鬼交馳。實為天工,人其代之,斯實可為異矣。聊補所闕,敢貽將來。時翠華幸蜀之三載也。 |
Giao Chỉ tứ phong , đồ kinh tường hĩ . nhiên nhi quản đa sinh lão , cảnh nhĩ chư phiền , lược thải lý đàm , dụng tiêu phương chí . an nam chi vi phủ dã , tuần chúc nhất thập nhị quận ( phong 、 hoan 、 diễn 、 ái 、 lục 、 trường quận 、 lượng 、 vũ định 、 vũ an 、 tô 、 mậu 、 ngu lâm ) , ki mi ngũ thập bát châu , phủ thành đông chí nam minh tứ bách dư lý , hữu sơn hoành cắng , thiên lý nhi diêu , thúy huyệt thâm nham , vi lão quật trạch . man đản chi chúng , lục chủng tinh cư . lân chư phiền nhị thập nhất khu , quản sinh lão nhị thập nhất bối . thủy chi tây nam tắc thông đồ bà 、 đại thực chi quốc , lục chi tây bắc tắc tiếp nữ quốc 、 ô man chi lộ , tằng vô đình hậu , mạc thẩm đồ trình . kỳ lý giả kế nhật chỉ kỳ , trầm phù giả chiêm phong định tín . nhị thập nhất quốc kê khuyển truyện thanh , phục thực sở nghi , đại giác tương loại . quản nội sinh lão , đa hào sơn đề , hoặc bị phát lũ thân , hoặc xuyên hung tạc xỉ , quỷ âm trào triết , gian thái tuy hu . kỳ trung vưu dị giả , ngọa sử đầu phi , ẩm vu tị thụ , báo bì khỏa thể , quy xác tế hình . đảo mộc nhứ nhi vi cừu ( lão tử đa y mộc bì , thục đảo hữu như tiêm khoáng ) , biên trúc thiêm nhi tác sí . sinh dưỡng tắc phu thê đại hoạn , trường thành tắc phụ tử tranh hùng . túng thì hữu truyện dịch khả thông , diệc tục vô tang tàm chi nghiệp . duy chức tạp thải hiệp bố , đa phi đoản khâm giao sam . hoặc hữu bất phùng nhi y , bất lạp nhi thực , tử tang vô phục , giá thú bất môi , chiến hữu bài đao , bệnh vô dược nhị . cố thị hiểm trở , các xưng tù hào . viễn tự hán triêu , hất vu tùy quý , tiến hưng biên hoạn , pha dịch hà chinh . mã tương quân tiêu trụ quy thì , thốn phân địa giới ; sử tổng quản đảo bi quá hậu , lược tĩnh hải ngung . kịp hàm thông sơ , phiếu tín đĩnh tai , nguyên nhung tang luật . si khiếu vu thiếp diên chi địa , thỉ hôi vu thúc mã chi đồ . tồi hung dục khoái vu thung hầu , chửng nịch duy tư vu viên thủ . tiên đế dĩ kim hoài hải thái úy yến công , uy tuyên đại mạc , chính hiệp thượng đô ( thì công phòng ngữ tần thành , sản bình xú lỗ , tài quy liễn hạ , xuất trấn an nam ) , nãi thỉnh xuất trấn long biên , lập thân báo lược , sản điêu đề nhi noãn toái , hoạt kiềm thủ dĩ cơ phong . phức bích lũy vu nhất huy , bạt phong cương vu vạn lý . hữu đố giai tước , vô oan bất thân ( chu đạo cổ nhẫm gian vu ngoại , đỗ tồn lăng tứ ngược vu nội , giai vi an nam cự hoạn . công nãi tru diệt vô di , cố 禇 lệnh công toại lương thoán một nhật nam , tử tôn điêu linh , công thì biểu tẩy tuyết ) . nhiên hậu sử điện mẫu lôi công , tạc ngoại vực triêu thiên chi lộ ; sơn linh thủy nhược , yển đại dương ốc nhật chi ba ( an nam kinh 岝 khẩu thiên uy , thần công sở khai , bá tại viễn nhĩ ) . toại đắc tuyệt man điệp chi bắc khuy , hu hán quân chi nam thú . nãi phượng truyện trưng chiếu , nghịch phiếm quy trình , chí vu động lão hải man , mạc bất túy ân bão nghĩa , viễn đầu thánh khuyết , thỉnh kiến sinh từ . tắc tri thiện chính sở hành , thù phương khả dụ . ký kiến mã như dương nhi bất thủ , túng lệnh nghĩ nhược tượng nhi hà ngu . túc dĩ nghiệm tứ di chi thì hoặc bất tân , cửu mục chi nhâm bất đắc sở dã . hữu nhu viễn quân tòng sự ngô hàng thường tập thị đồ , danh viết 《 lục dị 》 , tự vân : cửu quan hà phiền , mục kích thù hình , thủ đề bản sự . nhiên tắc tín dĩ truyện tín , tư yên thủ tư . ký duyệt tiền từ , thối nhi thán viết : ngu chi sở dĩ vi dị giả , kỳ chư dị hồ nhân chi sở dị , viết lục hợp chi nội , hà vật tắc khí . chí như thử nhục vạn cân , hà 鬂 nhất trượng , ký tri nam bắc sở sản , vĩnh thích cổ kim chi nghi . tắc bỉ thú tính quần phân , điểu thanh loại tụ , thành bất túc dị dã . khoảnh thái úy yến công thụ tam cố ân , dụng lục kỳ kế , sử quánh hãn quy phục , biên thùy yến nhiên . kim thánh thượng tỉnh phương , mông vương hiến khoản , bất cảm lộng phệ nghiêu chi khẩu , vĩnh năng trừ hoạt hạ chi tâm . giai do yến công thu giao châu , trấn thục thiệu , uy chấn vu bôn si tẩu mị , công thành vu kim lũy thang trì . sở vị 藴 tiên kiến chi năng , sát vị lai chi sự , hô hấp nhi âm dương bất trắc , chỉ tung nhi thần quỷ giao trì . thực vi thiên công , nhân kỳ đại chi , tư thực khả vi dị hĩ . liêu bổ sở khuyết , cảm di tương lai . thì thúy hoa hạnh thục chi tam tái dã . |
- Nguồn
- 本文寫於唐僖宗中和二年(882年),收錄在崔致遠《桂苑筆耕集》卷十六。 Bản văn tả vu Đường Hi Tông trung hòa nhị niên (882 niên ) , thu lục tại Thôi Trí Viễn 《 quế uyển bút canh tập 》 quyển thập lục .
Tác phẩm này, được phát hành trước ngày 1 tháng 1 năm 1929, đã thuộc phạm vi công cộng trên toàn thế giới vì tác giả đã mất hơn 100 năm trước.