Bích Câu kỳ ngộ/I
1Mấy trăm năm một chữ tình,
Dưới trời ai kẻ lọt vành hóa-nhi.
Cơ-duyên ngẫm lại mà suy,
Trời Nam nào có xa gì cõi Tây.
Tưởng duyên kỳ-ngộ xưa nay,
Trước kia Lưu, Nguyễn sau này Bùi, Trương.
Kìa ai mê giấc đài Dương,
Mây mưa là truyện hoang-đường biết đâu ?
Thành tây có cảnh Bích-câu,
10Cỏ hoa góp lại một bầu xinh sao!
Đua chen thu cúc, xuân đào,
Lựu phun lửa hạ, mai chào gió đông.
Xanh xanh dãy liễu, ngàn thông,
Cỏ lan lối mục, rêu phong dấu tiều.
Một vùng non nước quỳnh-giao ,
Phất-phơ gió trúc, dặt-dìu mưa hoa.
Triều Lê đương hội thái-hòa,
Có Trần công-tử tên là Tú-Uyên.
Phúc lành nhờ ấm xuân-huyên,
20So trong tài-mạo kiêm tuyền kém ai.
Thông-minh sẵn có tư trời,
Còn khi đồng-ấu mải vui cửa Trình.
Trải xem phong-cảnh hữu tình,
Lâm-toàn pha lẫn thị-thành mà ưa.
Liền khu trùm một lầu thơ,
Lau già chắn vách, trúc thưa giủ rèm.
Thừa hư đàn suối ca chim,
Nửa song đèn sách, bốn thềm gió trăng.
Cửa chung huy-hoác đâu bằng,
30Chứa kho vàng cúc, chất từng tiền sen.
Khắp so trong cõi ba nghìn,
Yên-hà riêng nửa, lâm-tuyền chia đôi.
Thú vui bốn bạn thêm vui,
Khắp trong bể thánh, đủ ngoài rừng tao.
Thoi đưa ngày tháng sương sao,
Ngô vừa rụng lá lại đào nảy hoa.
Trời hôm giục bóng dâu tà,
Xuân già e tuyết, huyên già ngại sương.
Não người thay! nỗi tang thương,
40Trông vùng mây trắng ngất đường non xanh.
Vai còn đôi gánh thâm tình,
Bầu Nhan đã sạch-sành-sanh còn gì!
Mấy phen hạ tới thu về,
Lọt mành nắng rõ, quanh hè tuyết xây.
Chiều trời lạnh ngắt hơi may,
Mai tàn trước gió liễu gầy sau sương!
Lơ-thơ nửa mái thảo-đường,
Phên thềm lọt gió, vôi tường thấm mưa!
Phong-quang lạ khác dấu xưa,
50Ao tù sen rũ, rào thưa cúc cằn.
Sinh từ gặp bước gian-truân,
Vinh khô gọi nếm mùi trần chút chơi.
Cùng thông dù mặc có trời,
Nguôi dần bể khổ, san vơi mạch sầu.
Lôi-thôi cơm giỏ nước bầu,
Những loài yến-tước biết đâu chí hồng.
Thề xưa đã nặng với lòng,
Dẫu sau trắng nợ tang-bồng mới thôi.
Ao nghiên giá bút thảnh-thơi,
60Tây-hồ tiên-tích mấy nơi phẩm-bình.
Thi-hào dậy tiếng Phượng-thành,
Vào phen Lý, Đỗ, nức danh Tô, Tào.
Ngửa-nghiêng lưng túi phong-tao,
Nước, non, mây, gió, chất vào còn vơi.
Châu ken chữ, gấm thêu lời,
Vàng gieo tiếng đất, hạc khơi bóng thuyền.
Đã người trong sách là duyên,
Mấy thu hạt ngọc Lam-điền chưa giâm.
Lửng-lơ chiếc lá doành nhâm,
70Cắm thuyền đợi khách, ôm cầm chờ trăng.
Ngọc-hồ có đám chay tăng,
Nức-nô cảnh Phật, tưng bừng hội xuân.
Dập-dìu tài-tử giai-nhân,
Ngổn-ngang mã-tích xa-trần thiếu ai.
Thưởng xuân sinh cũng dạo chơi,
Thơ lưng-lưng túi, rượu vơi-vơi bầu.
Mảng xem cây phạm thú mầu,
Vầng kim-ô đã gác đầu non tê.
Tiệc thôi ai nấy cùng về,
80Gió chiều lay bóng hoa lê la-đà.
Bên cầu đàn lũ năm ba,
Thần tiên trước mắt ai là kẻ hay!
Sinh vừa tựa liễu nương cây,
Lá hồng đâu đã thổi bay lại gần.
Mắt coi mới tỏ dần dần,
Mấy dòng chữ viết ba vần bốn câu.
Trông qua lặng ngắt giờ lâu,
Ấy ai thả lá doành Câu ghẹo người.
Vừa toan họa lại mấy lời,
90Gió hương đâu đã bay hơi nồng-nàn.
Thấy người trước cửa tam-quan,
Theo sau ba bảy con hoàn nhởn-nhơ.
Lạ-lùng con mắt người thơ,
Hoa còn phong nhụy, trăng vừa tròn gương.
Rành-rành xuyến ngọc thoa vàng,
Quần Nghê tha-thướt, sóng Tương rườm-rà.
Mỉa chiều nét ngọc làn hoa,
Cá chìm mặt nước, nhạn sa lưng trời.
Gần xem vẻ mặt thêm tươi,
100Mùi hương thoang-thoảng thơm rơi ít nhiều.
Làn thu lóng lánh đưa theo,
Não người nhăn chút lông nheo cũng tình.
Vốn mang cái bệnh Trương-sinh,
Gặp người nghiêng nước nghiêng thành biết sao?
Đưa tình một nét sóng đào,
Dẫu lòng sắt đá cũng xiêu, lọ người.
Nhân duyên ví chẳng tự trời
Từ-lang chưa dễ lạc vời non tiên.
Dù mặt lạ, đã lòng quen,
110Cả liều đến gốc thu-thiên ướm nàng:
"Quá vui nên trót sỗ-sàng,
Thứ tình cho, kẻo bẽ bàng với hoa".
Khách rằng: "Trong hội Vô-già,
Cửa không, ngàn giác đấy là từ-bi.
Gió bay những tiếng thị phi,
Trót lầm thôi có trách gì đến ai".
Giọng kiều nghe lọt vào tai,
Đã gần bể sắc, khôn vơi sóng tình.
Thưa rằng: "Chút phận thư-sinh,
120Đèn từ soi đến tấm thành với nao!
Chi-viên nỡ hẹp-hòi sao,
Mở đường phương-tiện chút nào được chăng?"
Rằng: "Đây về đạo kim-thằng,
Trăng-hoa sao khéo nói-năng những lời.
Bến từ có hẹp chi ai,
Dốc đem thuyền giác độ người bến mê !
Ngán cho bên cõi bồ-đề,
Phải đường ong bướm đi về đấy sao?
Đóa hoa sẵn nhạc vàng treo
130Tiếng oanh chỉ để lao-xao trên cành".
Lặng nghe lọt hết giọng tình,
Lòng tham quanh cả bên mình mỹ-nhân.
Rằng: "Đây lầm xuống mê tân,
Tiền duyên xin để kim thân tu đền.
Ba sinh cho vẹn mười nguyền,
Nhờ tay kim-tướng, đưa duyên xích-thằng.
Gậy linh mượn phép cao-tăng,
Phá thành sầu-khổ cho bằng mới cam.
Chày sương đợi khách cầu Lam,
140Phẩm tiên may bén tay phàm biết đâu.
Nước bèo dù có duyên sau,
Bên sông thử bắc nhịp cầu từ đây".
Người còn gợi gió, cợt mây,
Gót tiên khách đã trở giày làm thinh.
Ngóng theo đến Quảng-văn-đình,
Bóng trăng trông đã trên cành lướt qua.
Mượn người thăm hỏi gần xa,
Hồng lâu tử các đâu mà đến đây?
Hay là quán nước, làn mây,
150Gió xuân thổi xuống chốn này đấy sao?
Dám xin trỏ lối cho nao,
Tới non Ngọc dễ ai nào về a!
Ơn lòng nhắm liễu thăm hoa,
Biết đâu sắc sắc vẫn là không không.
Thoắt thôi lẩn bóng ngàn thông,
Hương trầm còn thoảng cánh hồng đã khơi.
Xe loan gió cuốn lưng trời,
Tiên về động bích, tình rơi cõi trần.
Ngửa trông năm thức mây vần,
160Hồn chưa đến chốn non thần đã mê.
Lần trăng ngơ-ngẩn ra về,
Đèn thông khêu cạn, giấc hòe chưa nên.
Nỗi nàng canh-cánh nào quên,
Vẫn còn quanh-quẩn người tiên khéo là?
Bướm kia vương lấy sầu hoa.
Đoạn tương-tư ấy nghĩ mà buồn tênh!
Có khi gẩy khúc đàn tranh,
Nước non ngao-ngán ra tình hoài nhân.
Cầu hoàng tay lựa nên vần,
170Tương-Như lòng ấy, Văn-Quân lòng nào!
Có khi chuốc chén rượu đào,
Tiệc mời chưa cạn ngọc giao đã đầy.
Hơi men không nhắp mà say,
Như xông mùi nhớ, lại gây giọng tình.
Có khi ngồi suốt năm canh
Mõ quyên điểm nguyệt, chuông kình nện sương.
Lặng nghe những tiếng đoạn-trường,
Lửa tình dễ đốt, sóng Tương khôn hàn.
Có đêm ngắm bóng trăng tàn,
180Tiếng quyên hót sóm, trận nhàn bay khuya.
Ngổn-ngang cảnh nọ tình kia,
Nỗi riêng, riêng biết, dã-dề với ai!
Vui xuân chung cảnh một trời,
Sầu xuân riêng nặng một người tương-tư.
Lòng yêu tay tả nên thơ,
Mảnh tình phong với mảnh tờ đưa theo.
Ả Hằng ví nặng lòng yêu
Rẽ mây mở lối tinh-thiều cho nao!
Hỏi cho giáp mặt hoa đào,
190Vườn xuân chẳng lẽ ngăn rào mãi ru!
Đồng song có gã họ Hà,
Ướm tình mới hỏi lân-la gót đầu.
Cớ sao chuốc não mua sầu,
Bữa thường ngao-ngán như màu nhớ ai?
Bấy nay vắng-vẻ thư trai,
Vóc sương nghe đã kém vài bốn phân.
Nguồn cơn ngỏ với cố-nhân,
Họa may sẽ giúp được phần nào chăng?
Điều đâu thực khéo như rằng,
200Nói vào hợp ý khôn bưng lòng người.
Song mà tình chẳng riêng ai,
Bệnh tương-tư có trải mùi mới hay.
Người ngu, đấng thánh xưa nay,
Tình chung chẳng ở vòng này hay sao?
Nói dù, nghe cũng thế nào,
Lặng dù, nghe cũng nao-nao chẳng đành.
Bệnh-căn khôn lẽ dấu quanh,
Cầm tay mới kể đinh-ninh mọi điều.
Nói bao nhiêu, tưởng bấy nhiêu,
210Ghê cho sắc ngọc dễ xiêu lòng vàng.
Những là tiếc phấn say hương,
Nên vò lưới nhện mà vương tơ tằm.
Sầu dường bể, khắc như năm,
Xương mai chịu được mấy lăm mà gầy!
Nghìn xưa âu cũng thế này,
Gánh sầu san-xẻ ai đầy ai vơi?
Lạ cho cái giống hương trời,
Biết năm, biết thuở, biết đời nào quên.
Hà nghe nói hết căn-nguyên,
220Nghĩ xem chuyện ấy quả-nhiên rằng kỳ.
Chẳng thần-nữ, cũng tiên-phi,
Duyên xưa còn có chút gì hay không.
Lá hồng ra mối chỉ hồng,
Nước bèo kia cũng tương-phùng có phen.
Ngọc-liên nghe có Hoa-tiên,
Thánh-Tông thuở trước qua miền ấy chơi.
Lầu chuông bỗng gặp một người,
Ngâm câu thần kệ, vịnh bài quốc âm.
Ngự khen tú khẩu cẩm tâm,
230Mến riêng vì sắc, yêu thầm vì thơ.
Rước về rắp gạn tóc tơ,
Gót tiên bỗng thoắt bao giờ còn đâu?
Mười-lăm năm nọ chưa lâu,
Còn di-tích đó là lầu Vọng-tiên.
Lạ tai nghe những chẳng tin,
Thử coi cho thấy nhỡn-tiền mà ghê.
Nhận ra trong lá thơ đề,
Bút tiên chi để điểm mê lòng phàm.
Những là én bắc nhạn nam,
240Cánh hoa mặt nước dễ làm sao đây?
Tuy rằng cách trở đông tây,
Dẫu xa, xa cũng có ngày gần nơi.
Gác xuân cách mấy dặm khơi,
Nhân duyên đành để gió trời thổi đưa.
Hà rằng: hương-lửa duyên ưa,
Có khi tình trước còn chờ hội sau.
Đành rằng kỳ ngộ nan cầu,
Biết đâu non thẳm doành sâu mà tìm.
Biết đâu nhắn cá gửi chim,
250Vớt trăng dưới nước, mò kim trong doành.
Biết đâu ả Tố, nàng Quỳnh,
Cớ chi nhớ quẩn sầu quanh khéo là.
Chuốc mua lấy nợ phong-hoa,
Mối tơ phó mặc trăng già phải nao!
Xuân sang xuân đã già nào,
Chờ sau mai nở thì đào chẳng lâu.
Vắt tay ngẫm nghĩ xưa sau,
Như ai cất hẳn gánh sầu thoảng không.
Nói cười tươi-tắn thong-dong,
260Đổi lòng phong-nguyệt ra lòng vân-thiên.
Thôi mong khách, lại chờ tin.
Thư hồng ngày mỏi, chăn uyên đêm dài.
Bâng-khuâng một mối viễn hoài,
Khi trong sân tuyết, khi ngoài trời tây.
Ngày thường ngắm cảnh am mây
Người buồn xui cả cỏ cây cũng buồn.
Còn trời, còn nước, còn non,
Mây xanh nước biếc vẫn còn như xưa.
Hoa đào còn đó trơ trơ,
270Mà người năm ngoái bây giờ là đâu?
Vù vù gió thổi rèm lau,
Càng như chất mối tơ sầu vào thêm.