Báo cáo Tự do Tôn giáo Quốc tế – Việt Nam 2016

by của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ

Tóm tắt báo cáo

Hiến pháp quy định tất cả mọi người đều có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo. Tuy nhiên, pháp luật hiện hành quy định chính quyền có quyền kiểm soát chặt chẽ đối với thực hành tôn giáo và có những quy định không rõ ràng về việc cho phép hạn chế tự do tôn giáo trong trường hợp vì lợi ích an ninh quốc gia và đoàn kết xã hội. Tháng 11, Quốc hội thông qua một đạo luật mới về tín ngưỡng, tôn giáo, Luật này sẽ có hiệu lực từ tháng 1 năm 2018. Nghị định hướng dẫn thi hành Luật vẫn chưa được ban hành. Theo các chuyên gia pháp lý, Luật mới vẫn còn nhiều hạn chế đối với tự do tôn giáo như quy định một quy trình đăng ký gồm nhiều bước, nhưng đã rút ngắn đáng kể thời gian chờ được công nhận của một nhóm tôn giáo; cụ thể hóa quyền có tư cách pháp nhân của các tổ chức tôn giáo đã được công nhận; đơn giản hóa các quy trình công nhận hoặc cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động cho các nhóm tôn giáo. Vào tháng 1, mục sư trưởng của một hội thánh tin lành chưa đăng ký đã qua đời vì những thương tích do bị cảnh sát hành hung vào tháng 12 năm 2015. Chính quyền tiếp tục hạn chế hoạt động của các nhóm tôn giáo chưa được công nhận và các nhóm chưa được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động tôn giáo, đặc biệt là những nhóm mà chính phủ cho rằng có tham gia hoạt động chính trị. Theo báo cáo, thành viên của các nhóm đã được công nhận hoặc các nhóm đã được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động được phép hành đạo mà ít bị can thiệp hơn. Chính phủ tiếp tục hạn chế hoạt động của các nhóm tôn giáo đã được công nhận trong lĩnh vực giáo dục và y tế, mặc dù sự hạn chế này là ít hơn so với những năm trước, và hạn chế gắt gao hoạt động giáo dục và y tế của các nhóm chưa được cấp giấy chứng nhận đăng ký. Các chức sắc tôn giáo, đặc biệt là của nhóm chưa được công nhận hoặc chưa được cấp giấy chứng nhận đăng ký cho biết chính phủ có nhiều hình thức sách nhiễu, bao gồm hành hung, giam giữ ngắn hạn, truy tố, theo dõi, hạn chế đi lại, thu giữ hoặc hủy hoại tài sản, và từ chối đăng ký và/hoặc các yêu cầu xin phép khác, đặc biệt ở khu vực miền núi Tây Bắc và Tây Nguyên. Sự đối xử của chính phủ đối với các nhóm tôn giáo có sự khác nhau đáng kể giữa các vùng và giữa cấp trung ương, cấp tỉnh và cấp địa phương. Các tín đồ tôn giáo báo cáo rằng chính quyền địa phương hoặc cấp tỉnh, chứ không phải chính quyền trung ương, thực hiện phần lớn các vụ việc sách nhiễu. Một số chính quyền địa phương và cấp tỉnh sử dụng các quy định pháp lý của địa phương và của trung ương để trì hoãn, phủ nhận tính hợp pháp và trấn áp hoạt động tôn giáo của các nhóm chống lại sự quản lý chặt chẽ của chính phủ về cơ cấu lãnh đạo, chương trình đào tạo, các cuộc hội họp và các hoạt động khác của họ. Vào tháng 6, chính phủ chính thức công nhận trên toàn quốc Giáo hội các thánh hữu ngày sau của Chúa Giê Su Ky Tô (Giáo phái Mặc Môn). Vào tháng 9, nhà chức trách cho phép Giáo hội Công giáo mở học viện đào tạo đại học đầu tiên ở Việt Nam kể từ năm 1975.

Có một số báo cáo về sự căng thẳng trong nhóm dân tộc H’mông về nghi lễ tôn giáo.

Tổng thống và Ngoại trưởng Hoa Kỳ, trong các chuyến thăm và gặp gỡ với các quan chức chính phủ cấp cao của Việt Nam, đã kêu gọi tiếp tục cải thiện tự do tôn giáo. Đại sứ quán và Tổng lãnh sự quán Hoa Kỳ đã hối thúc chính phủ cho phép tất cả các nhóm tôn giáo hoạt động một cách tự do, trong đó có Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất, các hội thánh Tin lành và Công giáo tại gia, các nhóm Phật giáo Hòa Hảo và Cao Đài độc lập; yêu cầu trao nhiều tự do hơn cho các nhóm tôn giáo đã được công nhận; và kêu gọi chấm dứt các hạn chế và sách nhiễu đối với các nhóm tôn giáo chưa được công nhận hoặc chưa đăng ký. Các quan chức Hoa Kỳ thường xuyên liên lạc với các chức sắc tôn giáo trên khắp cả nước. Tổng thống Hoa Kỳ đã gặp gỡ các nhà lãnh đạo xã hội dân sự và các chức sắc tôn giáo trong chuyến thăm Việt Nam hồi tháng 5. Trợ lý Ngoại trưởng phụ trách các vấn đề Dân chủ, Nhân quyền và Lao động và Đại sứ lưu động về Tự do tôn giáo quốc tế đã thảo luận về những quan ngại về tự do tôn giáo với các quan chức chính phủ Việt Nam trong buổi Đối thoại Nhân quyền Hoa Kỳ – Việt Nam thường niên vào tháng 4. Đại sứ lưu động đã đến Việt Nam vào tháng 3 và Trợ lý Ngoại trưởng đến Việt Nam vào tháng 5, gặp gỡ nhiều nhóm tôn giáo đã được công nhận và chưa được công nhận và vận động cải thiện tự do tôn giáo trong luật và trên thực tiễn. Đại sứ quán và các quan chức cấp cao Hoa Kỳ đã trình bản khuyến nghị về ngôn ngữ đối với Luật tín ngưỡng, tôn giáo cho các nhà lãnh đạo Việt Nam trong quá trình soạn thảo luật nhằm đưa văn bản luật này phù hợp hơn với Hiến pháp Việt Nam và các cam kết quốc tế về bảo vệ tự do tôn giáo của Việt Nam.

Phần I. Thống kê về tôn giáo

Chính phủ Hoa Kỳ ước tính dân số Việt Nam là 95.3 triệu người (tính đến tháng 7 năm 2016). Theo thống kê của Ban Tôn giáo Chính phủ (Ban TGCP), khoảng 27% dân số là các tín đồ tôn giáo. Theo thống kê trước đó của Ban TGCP, 95% dân số thừa nhận có đời sống tín ngưỡng tôn giáo, và hơn một nửa dân số coi mình theo đạo Phật. Trong cộng đồng đó, Phật giáo Đại thừa là tôn giáo chính của người Kinh (Việt) là dân tộc chiếm đa số, còn khoảng 1.2% dân số, hầu hết là nhóm dân tộc thiểu số Khơ me, thực hành Phật giáo Nam Tông. Công giáo La Mã chiếm 7% dân số; đạo Cao Đài chiếm 2.5 đến 4%; Phật giáo Hòa Hảo chiếm 1.5 đến 3%; và đạo Tin lành chiếm 1 đến 2%.

Các nhóm tôn giáo nhỏ hơn cộng lại chỉ chiếm dưới 0.2% dân số, trong đó có 50.000 người dân tộc Chăm, chủ yếu theo dòng đạo Hinđu riêng biệt ở vùng duyên hải Nam Trung Bộ; khoảng 100.000 tín đồ Hồi giáo sống rải rác trên cả nước (trong đó khoảng 40% theo dòng Sunni; 60% còn lại theo dòng Bani Islam); cả nước có khoảng 8.000 người theo đạo Baha’i; và xấp xỉ 1.000 người là tín đồ thuộc Giáo hội các thánh hữu ngày sau của Chúa Giê su Ki tô (hay còn gọi là Giáo phái Mặc môn). Các nhóm tôn giáo bản địa (đạo Bửu Sơn Kỳ Hương, đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa, đạo Tổ Tiên Chính Giáo) và các nhóm tôn giáo tương đối mới với Việt Nam (như đạo Bà la môn) chiếm tổng cộng 1.4%. Một nhóm nhỏ, phần lớn là người nước ngoài, theo đạo Do Thái tồn tại ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh.

Các công dân khác tự nhận mình không theo tôn giáo nào, hoặc theo các tín ngưỡng thờ linh vật, thờ cúng tổ tiên, thành hoàng làng, các vị thánh bảo hộ, các anh hùng dân tộc, hoặc những người được kính trọng ở địa phương. Nhiều cá nhân kết hợp giữa các hình thức thờ cúng truyền thống và giáo lý tôn giáo, đặc biệt là đạo Phật và đạo Thiên Chúa.

Các dân tộc thiểu số chiếm khoảng 14% dân số. Dựa theo ước tính của các tín đồ, có khoảng 2/3 tín đồ Tin lành là người dân tộc thiểu số, bao gồm các nhóm ở khu vực Tây Bắc (H’mông, Dao, Thái và các dân tộc khác) và Tây Nguyên (Êđê, Jarai, Xêđăng và M’nông, trong đó có các nhóm được gọi chung là người Thượng). Nhóm dân tộc Khmer Krom chủ yếu theo dòng Phật giáo Nam Tông.

Phần II. Tình hình tôn trọng tự do tôn giáo của Chính phủ

Khung pháp lý

Hiến pháp quy định mọi người có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, bao gồm cả quyền tự do không theo một tôn giáo nào. Hiến pháp thừa nhận quyền tự do tôn giáo, tín ngưỡng của những người bị hạn chế quyền, bao gồm tù nhân hoặc người nước ngoài và người không có quốc tịch. Hiến pháp quy định tất cả các tôn giáo đều bình đẳng trước pháp luật và nhà nước phải tôn trọng và bảo hộ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo. Hiến pháp cấm công dân vi phạm tự do tín ngưỡng, tôn giáo hoặc lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để vi phạm pháp luật.

Pháp lệnh tín ngưỡng, tôn giáo năm 2004 và Nghị định 92 hướng dẫn thi hành Pháp lệnh này, được ban hành năm 2012, là các văn bản pháp luật chủ yếu điều chỉnh hoạt động tôn giáo. Cả Pháp lệnh và Nghị định 92 đều tái khẳng định quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của công dân, đồng thời cũng quy định rằng các cá nhân không được lợi dụng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo để phá hoại hòa bình, độc lập, thống nhất đất nước; kích động bạo lực hoặc tuyên truyền chiến tranh; tuyên truyền trái với pháp luật, chính sách của nhà nước; chia rẽ nhân dân, chia rẽ các dân tộc, chia rẽ tôn giáo; gây rối trật tự công cộng, xâm hại đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người khác, cản trở việc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân, hoạt động mê tín dị đoan hoặc thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật khác.

Tháng 11, Quốc hội thông qua Luật tín ngưỡng, tôn giáo đầu tiên của Việt Nam, Luật này sẽ có hiệu lực từ tháng 1 năm 2018 và thay thế Pháp lệnh năm 2004. Đến cuối năm 2016, Chính phủ vẫn chưa ban hành nghị định hướng dẫn thi hành Luật, nghị định này sẽ tác động đến việc giải thích và thi hành luật mới và sẽ thay thế Nghị định 92.

Luật mới tiếp tục quy định chính phủ có quyền kiểm soát rộng lớn đối với hoạt động tôn giáo và cho phép hạn chế tự do tôn giáo trong trường hợp vì lợi ích an ninh quốc gia và đoàn kết xã hội. Các hành vi “bị nghiêm cấm” bao gồm các hành vi “xâm phạm quốc phòng, an ninh, chủ quyền quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, môi trường”, “xâm hại đạo đức xã hội; xâm phạm thân thể, sức khỏe, tính mạng, tài sản; xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người khác”, “chia rẽ dân tộc” và “lợi dụng hoạt động tín ngưỡng, hoạt động tôn giáo để trục lợi”.

Luật mới đã rút ngắn khoảng thời gian để một nhóm tôn giáo được công nhận trên toàn quốc hoặc ở cấp tỉnh từ 23 năm xuống 5 năm, giảm số lượng các thủ tục liên quan đến tôn giáo cần có sự chấp thuận trước của chính quyền, quy định rõ quy trình đăng ký hoạt động và quy trình công nhận các tổ chức tôn giáo, và lần đầu tiên quy định cụ thể quyền có tư cách pháp nhân của các nhóm tôn giáo đã được công nhận. Luật cũng quy định rằng các nhóm tôn giáo được phép tiến hành các hoạt động giáo dục, y tế, bảo trợ xã hội, từ thiện và nhân đạo theo quy định của pháp luật có liên quan.

Ban TGCP chịu trách nhiệm thi hành Pháp lệnh năm 2004 và tất cả các các pháp lệnh, nghị định, quy định có liên quan, và sẽ chịu trách nhiệm thi hành luật mới. Ban TGCP có hệ thống cơ quan ở cấp trung ương, cấp tỉnh, và ở một số khu vực còn có văn phòng ở cấp huyện. Các quy định hiện hành và luật mới quy định trách nhiệm cụ thể của các cơ quan, văn phòng Ban TGCP ở cấp trung ương, cấp tỉnh và cấp địa phương, và giao cho ủy ban nhân dân cấp tỉnh và cấp địa phương (tức lãnh đạo địa phương) một số nhiệm vụ quản lý nhà nước liên quan đến tôn giáo. Ban TGCP ở cấp trung ương có trách nhiệm phổ biến thông tin cho các cấp chính quyền và bảo đảm thống nhất áp dụng pháp luật về tôn giáo ở các cấp tỉnh, huyện, xã và thôn.

Các quy định hiện hành và luật mới quy định việc ép buộc người khác theo hoặc từ bỏ một tôn giáo, tín ngưỡng là hành vi bị nghiêm cấm

Pháp luật hiện hành quy định một quy trình gồm nhiều bước để một tổ chức tôn giáo được công nhận. Một tổ chức tôn giáo trước tiên phải làm thủ tục đăng ký và phải được chính quyền cấp xã cấp “đăng ký sinh hoạt tôn giáo” bằng việc nộp hồ sơ với các thông tin về cơ cấu tổ chức, ban lãnh đạo, thành viên và các hoạt động. Việc đăng ký sinh hoạt tôn giáo cho phép một nhóm người được tập trung tại một địa điểm cụ thể để “thực hành các nghi thức thờ cúng, cầu nguyện, bày tỏ đức tin về tôn giáo”. Sau khi đã hoạt động hợp pháp 20 năm theo đăng ký sinh hoạt tôn giáo, một tổ chức tôn giáo được phép xin “đăng ký hoạt động tôn giáo” với Ban Tôn giáo cấp tỉnh hoặc cấp trung ương, tùy thuộc vào phạm vi hoạt động của nhóm tôn giáo. Đăng ký hoạt động tôn giáo cho phép nhóm tôn giáo tổ chức các cuộc lễ tôn giáo, thực hiện lễ nghi, và giảng đạo tại địa điểm đã đăng ký; tổ chức đại hội để thông qua hiến chương và điều lệ của tổ chức; bầu hoặc cử ra ban lãnh đạo và tổ chức các lớp bồi dưỡng giáo lý tôn giáo; sửa chữa, cải tạo công trình thuộc cơ sở tôn giáo; và hoạt động từ thiện, nhân đạo. Sau thời hạn ba năm kể từ khi được cấp đăng ký hoạt động tôn giáo, tổ chức tôn giáo đủ điều kiện để nộp hồ sơ xin công nhận về mặt pháp lý sau khi đã bầu ra ban lãnh đạo thông qua đại hội toàn quốc. Hồ sơ xin công nhận phải có thông tin về ban lãnh đạo của tổ chức, số lượng tín đồ, lịch sử quá trình hoạt động, giáo lý, giáo luật và các quy định của tổ chức. Theo pháp luật hiện hành, hồ sơ xin công nhận phải được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (đối với các tổ chức tôn giáo có địa bàn hoạt động ở nhiều tỉnh) hoặc phải được chủ tịch ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê duyệt (đối với các tổ chức tôn giáo có địa bàn hoạt động ở một tỉnh).

Ở mỗi bước của quy trình xin đăng ký và công nhận, pháp luật hiện hành quy định cụ thể thời hạn trả lời, tối đa là 45 ngày, tùy thuộc vào phạm vi đề nghị. Mặc dù pháp luật yêu cầu chính quyền phải có giải thích chính thức bằng văn bản nếu từ chối hồ sơ, nhưng việc từ chối có thể vì bất kỳ lý do gì, bởi pháp luật trao cho các cơ quan nhà nước phạm vi quyền hạn quyết định rất rộng. Không có cơ chế khiếu nại đối với quyết định từ chối.

Luật mới cũng quy định một quy trình gồm nhiều bước để một tổ chức tôn giáo được công nhận. Trước tiên, một tổ chức tôn giáo chưa được công nhận phải được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động tôn giáo bởi Ban Tôn giáo cấp tỉnh (nếu tổ chức hoạt động chỉ trong phạm vi một tỉnh) hoặc bởi Ban Tôn giáo cấp trung ương (nếu tổ chức hoạt động ở nhiều tỉnh). Để được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động, tổ chức phải nộp một bộ hồ sơ đăng ký chi tiết với thông tin về giáo lý, quá trình hoạt động, quy chế hoạt động của tổ chức, ban lãnh đạo, các thành viên và minh chứng về việc tổ chức có địa điểm hội họp hợp pháp. Cơ quan quản lý nhà nước về tôn giáo có thẩm quyền có trách nhiệm phê duyệt hồ sơ đăng ký hợp lệ trong thời hạn 75 ngày kể từ ngày nhận được hồ sơ. Nếu từ chối hồ sơ đăng ký, cơ quan này phải ra thông báo bằng văn bản.

Theo quy định của luật mới, các tổ chức tôn giáo đã được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động (“các tổ chức tôn giáo đã đăng ký”) được phép giảng đạo, tổ chức các cuộc lễ tôn giáo và các lớp học tôn giáo tại địa điểm đã được chấp thuận; tổ chức đại hội để thông qua hiến chương và điều lệ; bầu hoặc cử ban lãnh đạo; sửa chữa, cải tạo trụ sở; và tiến hành các hoạt động từ thiện, nhân đạo. Tuy nhiên, theo luật mới, rất nhiều hoạt động tôn giáo vẫn phải được chính quyền chấp thuận trước hoặc cấp đăng ký. Luật mới quy định rằng tất cả các hoạt động trên còn phải tuân thủ các luật khác về xây dựng và về hoạt động từ thiện.

Bước tiếp theo là tổ chức tôn giáo đã đăng ký phải xin công nhận. Theo luật mới, tổ chức tôn giáo được phép xin công nhận sau khi đã hoạt động liên tục ít nhất 5 năm kể từ khi được đăng ký hợp pháp, đã có hiến chương và điều lệ hợp pháp, có ban lãnh đạo với lý lịch tốt, không có án tích, và quản lý tài sản và tiến hành các giao dịch một cách độc lập. Sau khi đáp ứng các điều kiện trên, tổ chức tôn giáo đã đăng ký phải nộp một bộ hồ sơ chi tiết tới Ban Tôn giáo cấp tỉnh hoặc cấp trung ương, tùy thuộc vào địa bàn hoạt động của tổ chức. Hồ sơ xin công nhận phải có thông tin về cơ cấu tổ chức, thành viên, địa điểm, quá trình hoạt động, hiến chương và các vấn đề tài chính của tổ chức. Ban Tôn giáo có thẩm quyền có trách nhiệm phê duyệt hồ sơ xin công nhận hợp lệ trong thời hạn 75 ngày, kể từ ngày nhận được hồ sơ. Nếu từ chối hồ sơ, cơ quan này phải ra thông báo bằng văn bản.

Theo pháp luật hiện hành, chính phủ giám sát việc tuân thủ pháp luật của các nhóm tôn giáo, và các nhóm này phải được chính thức đăng ký hoặc được công nhận là tổ chức tôn giáo chính thức. Pháp luật hiện hành quy định rằng chính quyền địa phương phải chấp thuận ban lãnh đạo, hoạt động và việc thành lập các chủng viện hay các lớp học tôn giáo, và quy định các tổ chức tôn giáo phải đăng ký các chức sắc và cán bộ tôn giáo của họ với Ban TGCP hoặc Ban Tôn giáo cấp tỉnh. Pháp luật hiện hành quy định cụ thể hướng dẫn về chương trình học đối với các cơ sở đào tạo tôn giáo.

Pháp luật hiện hành và luật mới đều quy định các tổ chức tôn giáo có quyền xuất bản tài liệu tôn giáo, sản xuất và xuất khẩu các đồ dùng và văn hóa phẩm tôn giáo, xây dựng và bảo dưỡng các công trình tôn giáo, nhận tài trợ từ các nguồn trong nước và nước ngoài. Luật hiện hành và luật mới đều ám chỉ nhưng không quy định cụ thể rằng các quyền này chỉ áp dụng đối với tổ chức tôn giáo đã được công nhận. Các tổ chức tôn giáo cũng phải tuân thủ pháp luật về xuất bản.

Pháp luật hiện hành không quy định cụ thể các tổ chức tôn giáo có tư cách pháp nhân hay không. Tuy nhiên, luật mới đã quy định một tổ chức tôn giáo đã được công nhận thì có địa vị pháp lý của “pháp nhân phi thương mại” kể từ ngày được công nhận. Luật không có quy định nào về việc tổ chức tôn giáo đã đăng ký nhưng chưa được công nhận thì có tư cách pháp nhân. Các tổ chức đã được công nhận trước ngày luật mới có hiệu lực thi hành sẽ vẫn tiếp tục được công nhận, và các tổ chức đã được cấp giấy chứng nhận đăng ký trước ngày luật mới có hiệu lực thi hành sẽ vẫn duy trì giấy chứng nhận đăng ký đó. Các tổ chức trực thuộc của một tổ chức tôn giáo đã được công nhận được phép làm hồ sơ xin công nhận tư cách pháp nhân của riêng mình.

Luật mới quy định rằng các tổ chức tôn giáo, tổ chức tôn giáo trực thuộc, nhà tu hành và tín đồ có quyền khiếu nại hoặc khởi kiện vụ án dân sự hay vụ án hành chính hoặc tố cáo (khiếu nại chính thức về cán bộ, công chức nhà nước hoặc về cơ quan nhà nước) theo quy định của các luật và nghị định có liên quan. Luật mới cũng quy định các tổ chức, cá nhân có quyền khởi kiện vụ án dân sự tại tòa án về hành vi của các nhóm tôn giáo hoặc tín đồ. Trong pháp luật hiện hành không có quy định cụ thể nào tương tự như quy định trên.

Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ năm 2005 về một số công tác đối với đạo Tin lành đã chỉ đạo các cơ quan có thẩm quyền giúp đỡ các hệ phái Tin lành chưa được công nhận và chưa đăng ký tiến hành đăng ký để họ có thể công khai sinh hoạt đạo và tiến tới được công nhận. Chỉ thị chỉ đạo các cơ quan có thẩm quyền ở Tây Nguyên và Tây Bắc giúp đỡ các nhóm tín đồ Tin lành đăng ký hoạt động tôn giáo và sinh hoạt đạo tại gia đình hoặc tại “địa điểm thích hợp”, ngay cả khi họ không đáp ứng các tiêu chí để thành lập giáo đoàn chính thức. Chỉ thị cũng chỉ đạo các cán bộ địa phương ở Tây Nguyên, miền Trung Việt Nam và khu vực phía nam dãy Trường Sơn cho phép “các nhà thờ tại gia” chưa được công nhận được hoạt động với điều kiện họ “cam kết tuân thủ các quy định của pháp luật” và không gắn với các phong trào chính trị ly khai hay “đạo Tin lành Đề Ga”. Trong năm qua, các cán bộ Ban TGCP cho biết Chỉ thị năm 2005 sẽ vẫn còn hiệu lực sau khi luật mới có hiệu lực thi hành.

Pháp luật hiện hành và luật mới đều quy định một quy trình riêng để tổ chức tôn giáo chưa đăng ký, chưa được công nhận hoặc một nhóm cá nhân có thể tiến hành các hoạt động tôn giáo cụ thể bằng việc nộp hồ sơ xin phép tới ủy ban nhân dân cấp xã. Pháp luật hiện hành yêu cầu ủy ban nhân dân cấp xã phải trả lời bằng văn bản trong thời hạn 15 ngày làm việc kể từ ngày nhận được hồ sơ, còn luật mới yêu cầu cơ quan này phải trả lời bằng văn bản trong thời hạn 25 ngày kể từ ngày nhận được hồ sơ.

Pháp luật hiện hành và luật mới đều quy định cụ thể nhiều hoạt động tôn giáo phải được sự chấp thuận trước hoặc phải được đăng ký với Ban TGCP cấp trung ương, Ban tôn giáo cấp tỉnh, hoặc chính quyền địa phương. Theo luật mới, các hoạt động này vẫn bao gồm “hoạt động tín ngưỡng” (được định nghĩa là các sinh hoạt truyền thống ở làng xã liên quan đến thờ cúng tổ tiên, các vị anh hùng, hoặc lễ nghi dân gian); “lễ hội tín ngưỡng” được tổ chức lần đầu; thành lập, chia tách, sáp nhập các tổ chức tôn giáo trực thuộc; phong phẩm, bổ nhiệm, suy cử các chức sắc (hoặc chức việc); thành lập cơ sở đào tạo tôn giáo; tổ chức các lớp học tôn giáo; tổ chức các đại hội tôn giáo quan trọng; tổ chức các sự kiện tôn giáo, giảng đạo, truyền đạo bên ngoài địa điểm đã được chấp thuận; đi ra nước ngoài để tiến hành hoạt động tôn giáo hoặc đào tạo; và gia nhập tổ chức tôn giáo nước ngoài.

Theo pháp luật hiện hành, một số hoạt động tôn giáo không cần phải được sự chấp thuận trước, nhưng phải được thông báo cho cơ quan có thẩm quyền. Các hoạt động phải được thông báo bao gồm “các lễ hội tín ngưỡng” định kỳ; cách chức, bãi nhiệm chức sắc; tiến hành các hoạt động quyên góp; thông báo về số lượng học viên tại chủng viện hoặc trường học tôn giáo; sửa chữa, cải tạo cơ sở tôn giáo không phải là di tích lịch sử-văn hóa. Theo quy định của luật mới, các hoạt động khác phải được thông báo nhưng không cần được chấp thuận trước bao gồm việc phong phẩm, bổ nhiệm, suy cử nhà tu hành (như nhà sư); thuyên chuyển, cách chức, bãi nhiệm các chức sắc tôn giáo (hoặc chức việc); tiến hành hoạt động tại cơ sở đào tạo tôn giáo đã được phê duyệt; các hoạt động tôn giáo thường xuyên (được định nghĩa bao gồm “giảng đạo, thực hành giáo lý và nghi thức tôn giáo, quản lý tổ chức tôn giáo”) và các hội nghị nội bộ của tổ chức tôn giáo.

Pháp luật hiện hành và luật mới đều quy định các tổ chức tôn giáo phải tuân thủ nhiều luật khác nhau trong một số hoạt động của mình. Pháp luật hiện hành và luật mới quy định cụ thể rằng các tổ chức tôn giáo được phép tiến hành các hoạt động giáo dục, y tế, từ thiện, nhân đạo theo quy định của pháp luật có liên quan. Ngoài ra, luật hiện hành và luật mới đều quy định việc xây dựng, cải tạo các cơ sở tôn giáo phải tuân thủ pháp luật và các quy định về xây dựng, và người nước ngoài tham gia hoạt động tôn giáo phải tuân thủ pháp luật về nhập cảnh.

Chính phủ không cho phép giảng dạy về tôn giáo trong các trường công lập và trường tư. Các trường tư phải tuân theo khung chương trình đã được chính phủ phê duyệt, theo đó, không cho phép các trường giảng dạy về tôn giáo.

Pháp luật hiện hành và luật mới đều quy định việc xuất bản, sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu kinh sách tôn giáo phải tuân thủ pháp luật và các quy định về xuất bản. Luật Xuất bản quy định tất cả các nhà xuất bản phải là các tổ chức công hoặc doanh nghiệp nhà nước đã được cấp phép hoạt động. Các nhà xuất bản phải được sự chấp thuận trước của cơ quan có thẩm quyền để xuất bản mọi loại tài liệu, bao gồm kinh sách tôn giáo. Nghị định quy định chỉ Nhà xuất bản Tôn giáo được xuất bản sách tôn giáo. Tuy nhiên, trên thực tế, các nhà xuất bản khác được cấp phép cũng in sách liên quan đến tôn giáo. Các nhà xuất bản đã được phép in Kinh thánh bằng tiếng Việt và nhiều ngôn ngữ khác, bao gồm tiếng Trung, Ê đê, Jarai, Banar, M’nông, H’mông, C’ho và tiếng Anh. Các ấn phẩm khác bao gồm nhưng không giới hạn ở các ấn phẩm liên quan đến thờ cúng tổ tiên, đạo Phật, đạo Thiên Chúa, đạo Hồi và đạo Cao Đài. Bất kỳ nhà sách nào cũng có thể bán kinh sách tôn giáo và các tài liệu tôn giáo khác đã được xuất bản một cách hợp pháp.

Hiến pháp quy định Nhà nước đại diện cho toàn dân sở hữu và quản lý đất đai. Theo quy định của luật mới, việc sử dụng đất của các tổ chức tôn giáo phải tuân thủ Luật Đất đai và các nghị định có liên quan. Luật Đất đai thừa nhận các tổ chức tôn giáo và các trường học tôn giáo đã được cấp phép có thể có quyền sử dụng đất và có thể được giao đất hoặc cho thuê đất. Pháp luật quy định các tổ chức tôn giáo được nhà nước bồi thường nếu đất của họ bị thu hồi vì mục đích công. Pháp luật cho phép ủy ban nhân dân cấp tỉnh thu hồi đất vì mục đích công nhằm tạo điều kiện cho việc xây dựng các cơ sở tôn giáo.

Pháp luật hiện hành quy định ủy ban nhân dân cấp tỉnh có thể cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất “trong một thời hạn lâu dài và ổn định” cho các tổ chức tôn giáo nếu các tổ chức này được phép hoạt động, đất không có tranh chấp, và đất đó không phải có được do chuyển nhượng hoặc tặng cho sau ngày 01/7/2004. Theo quy định của luật, các tổ chức tôn giáo không được phép chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, tặng cho, hoặc thế chấp quyền sử dụng đất. Trong trường hợp có tranh chấp đất đai liên quan đến tổ chức tôn giáo, pháp luật quy định chủ tịch ủy ban nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết tranh chấp. Luật cho phép các bên không đồng ý với quyết định của chủ tịch ủy ban nhân dân cấp tỉnh có quyền khiếu nại với Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường hoặc khởi kiện tại tòa án.

Trên thực tế, nếu một tổ chức tôn giáo chưa được công nhận, cá nhân các thành viên của giáo đoàn có thể được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất riêng rẽ, nhưng giấy chứng nhận này không được cấp cho tổ chức với tư cách là một cơ sở tôn giáo. Việc cải tạo hoặc nâng cấp cơ sở tôn giáo cũng phải được thông báo cho chính quyền, mặc dù không nhất thiết phải có giấy phép, tùy thuộc vào mức độ cải tạo. Nghị định 92 quy định chính quyền phải trả lời hồ sơ xin phép xây dựng trong thời hạn 20 ngày, mặc dù pháp luật không quy định trách nhiệm của chính quyền trong trường hợp không tuân thủ thời hạn nói trên.

Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ năm 2005 về một số công tác đối với đạo Tin lành đã yêu cầu các cơ quan có thẩm quyền tạo điều kiện thuận lợi cho đề nghị của các tổ chức Tin lành đã được công nhận về việc xây dựng nhà thờ và về đào tạo và bổ nhiệm mục sư.

Cá nhân không còn buộc phải ghi thông tin về tôn giáo của mình trên chứng minh thư nhân dân. Trong năm qua, chính phủ bắt đầu phát hành chứng minh thư mới, trong đó không còn mục ghi thông tin về tôn giáo.

Luật mới có các quy định riêng về việc người nước ngoài cư trú hợp pháp ở Việt Nam có thể đề nghị xin phép tiến hành hoạt động tôn giáo, giảng đạo, tham dự các khóa đào tạo tôn giáo ở trong nước, hoặc giảng đạo trong các tổ chức tôn giáo ở trong nước. Luật yêu cầu các tổ chức tôn giáo hoặc các cá nhân Việt Nam phải được chính phủ cho phép trước khi cho mượn địa điểm hoặc tiến hành bất kỳ hoạt động tôn giáo nào có liên quan đến tổ chức nước ngoài, cá nhân nước ngoài, hoặc liên quan đến việc đi ra nước ngoài. Pháp luật hiện hành cũng quy định các điều kiện để người nước ngoài tiến hành hoạt động tôn giáo ở Việt Nam được cấp phép thực hiện các hoạt động của họ, bao gồm các hoạt động liên quan đến đào tạo tôn giáo, phong phẩm, tham gia ban lãnh đạo.

Việt Nam là thành viên của Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị.

Động thái thực tế của chính phủ

Vào tháng 1, mục sư trưởng của một hội thánh tin lành Đề Ga qua đời do những thương tích vì bị cảnh sát đánh đập vào tháng 12 năm 2015. Các chức sắc tôn giáo, đặc biệt là những chức sắc của các nhóm tôn giáo chưa đăng ký và các nhóm tôn giáo của đồng bào dân tộc thiểu số, cho biết chính quyền đã có nhiều hình thức sách nhiễu, bao gồm hành hung, giam giữ ngắn hạn, truy tố, theo dõi, hạn chế đi lại, bắt giữ hoặc hủy hoại tài sản, từ chối đăng ký và/hoặc các yêu cầu xin phép khác, đặc biệt ở khu vực miền núi Tây Bắc và Tây Nguyên. Theo các báo cáo, chính quyền tiếp tục hạn chế hoạt động của các nhóm tôn giáo chưa được công nhận và các nhóm chưa được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động tôn giáo, đặc biệt là những nhóm mà chính quyền cho rằng có tham gia hoạt động chính trị, mặc dù thành viên của các nhóm đã được công nhận hoặc đã đăng ký được phép hành đạo mà ít bị can thiệp hơn. Chính phủ tiếp tục hạn chế hoạt động của các nhóm tôn giáo đã được công nhận trong lĩnh vực giáo dục và y tế, mặc dù sự hạn chế này là ít hơn so với các năm trước, và hạn chế gắt gao hoạt động giáo dục và y tế của các nhóm chưa được công nhận. Sự đối xử của chính phủ đối với các nhóm tôn giáo có sự khác nhau đáng kể giữa các vùng và giữa cấp trung ương, cấp tỉnh và cấp địa phương. Các tín đồ tôn giáo báo cáo rằng chính quyền địa phương hoặc cấp tỉnh, chứ không phải chính quyền trung ương, thực hiện phần lớn các vụ việc sách nhiễu, thường bằng cách sử dụng các cán bộ công an được nghi là mặc thường phục. Một số chính quyền địa phương và cấp tỉnh sử dụng các quy định pháp lý của địa phương và của trung ương để trì hoãn, phủ nhận tính hợp pháp và trấn áp hoạt động tôn giáo của các nhóm chống lại sự quản lý chặt chẽ của chính phủ về cơ cấu lãnh đạo, chương trình đào tạo, các cuộc hội họp và các hoạt động khác của họ. Vào tháng 6, chính phủ công nhận Giáo phái Mặc Môn. Vào tháng 9, nhà chức trách cho phép Giáo hội Công giáo mở học viện đào tạo đại học đầu tiên kể từ năm 1975 tại thành phố Hồ Chí Minh.

Mục sư Ksor Xiêm, mục sư trưởng của Hội thánh tin lành Đề Ga của người Thượng ở Huyện Ayun Pa, tỉnh Gia Lai, qua đời vào tháng 1 do những thương tích bên trong vì bị cảnh sát đánh đập vào tháng 12 năm 2015, theo một tổ chức phi chính phủ (NGO) cho biết. Các cán bộ công an huyện đã ra lệnh cho mục sư này phải báo cáo với đồn công an địa phương vào đêm Giáng Sinh, tại đây họ đã yêu cầu mục sư phải bỏ đạo. Theo báo cáo, cảnh sát đã “sử dụng nhiều công cụ khác nhau để đánh đập ông” sau khi mục sư từ chối tuân theo lệnh. Ông bị đánh bất tỉnh và được đưa về nhà. Nhà chức trách đã can thiệp vào tang lễ và sau đó đe dọa bỏ tù các thành viên khác của hội thánh nếu họ không chấm dứt tất cả các hoạt động tôn giáo. Chính quyền nói rằng ông Ksor Xiêm qua đời là do bệnh tật.

Vào tháng 2, các nhà hoạt động và báo chí độc lập cho biết các cán bộ quản giáo ở nhà tù An Phước, tỉnh Bình Dương, nơi Mục sư Tin lành Nguyễn Công Chính đang chấp hành án 11 năm tù về tội “phá hoại chính sách đoàn kết”, đã đối xử vô nhân đạo với ông Chính bằng cách biệt giam ông này, đánh đập và cho ăn thực phẩm ôi thiu. Bà Trần Thị Hồng, vợ ông Chính, cũng cho biết các cán bộ quản giáo tìm cách đánh đập ông để ngăn cản ông kể cho bà biết về việc ông bị ngược đãi trong tù. Ông Chính tuyệt thực từ ngày 8/8 đến 28/8 để phản đối các điều kiện giam giữ tồi tệ. Bà Hồng cho hay vào tháng 9, ông Chính và các tù nhân khác tìm thấy các mảnh thủy tinh và dây đồng trong thức ăn của họ. Vào tháng 12, bà Hồng cho biết nhà chức trách chuyển ông Chính từ nhà tù ở tỉnh Bình Dương sang nhà tù Xuân Lộc ở tỉnh Đồng Nai và trong hai ngày đã từ chối tiết lộ địa điểm giam giữ mới cho gia đình ông. Bà nói rằng nhà chức trách từ chối không cho ông Chính đọc Kinh thánh trong tù. Các cán bộ chính quyền tỉnh Gia Lai cho biết ông Chính bị phạt tù do vi phạm pháp luật và các báo cáo của bà Hồng là không chính xác và có động cơ chính trị.

Bà Hồng cho biết trong năm qua, cảnh sát địa phương ở Pleiku, tỉnh Gia Lai đã liên tục tạm giữ, sách nhiễu, hành hung và đe dọa bà. Ngày 30 tháng 3, cảnh sát tạm giữ bà Hồng và con trai, khóa cửa không cho vào nhà, và tịch thu một số tài sản cá nhân khi họ đang trên đường đi gặp Đại sứ lưu động về Tự do tôn giáo quốc tế của Hoa Kỳ. Ngày 14 tháng 4, cảnh sát Pleiku đã tạm giữ và đánh đập bà Hồng sau khi bà từ chối báo cáo về nội dung cuộc gặp Đại sứ. Bà Hồng cho biết trong một buổi thẩm vấn của cảnh sát ngày 12 tháng 5, bốn cán bộ nữ đã giữ chặt bà xuống sàn nhà, liên tiếp cấu véo và túm lấy da thịt, đánh bà vào đầu, đầu gối, chân, tay và bàn chân. Ngày 13 tháng 5, bốn cán bộ nữ này đã đánh đập bà trong ba giờ đồng hồ và ấn đũa vào miệng bà khi bà từ chối ký vào bản tự thú do cảnh sát chuẩn bị sẵn. Ngày 27 và 28 tháng 5, theo báo cáo, cảnh sát đã ập vào nhà bà Hồng và ép bà đến đồn cảnh sát địa phương để thẩm vấn. Cảnh sát địa phương cũng đã liên tục triệu tập bà Hồng đến hỏi cung hàng ngày từ ngày 1/6 đến 10/6. Vào tháng 5 và tháng 6, bà Hồng đã tuyệt thực hai lần để phản đối sự đối xử của cảnh sát. Sự sách nhiễu của cảnh sát, bao gồm việc thường xuyên khám xét nhà và thu giữ tài sản cá nhân như điện thoại di động, tiếp diễn trong suốt tháng 7 và tháng 8. Vào tháng 11, bà Hồng cho biết ít nhất 10 cán bộ công an đã bao vây nhà bà và ngăn cản không cho bà và các con rời khỏi nhà trong thời gian Đại sứ Hoa Kỳ đến Pleiku. Vào tháng 12, bà Hồng cho biết cảnh sát ngăn không cho bà dự các nghi lễ Giáng Sinh.

Trong năm qua, gia đình của bà Trần Thị Thúy, tín đồ Phật giáo Hòa Hảo đồng thời là nhà hoạt động đòi quyền lợi về đất đai, cho biết các cán bộ quản giáo ở nhà tù An Phước, tỉnh Bình Dương đã liên tục từ chối điều trị bệnh u tử cung và vết thương hở ở bụng cho bà mặc dù đã nhiều lần đề nghị. Nhà chức trách nói rằng bà sẽ không được điều trị trừ khi bà “khai nhận” tội “hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân” mà bà bị buộc tội vào năm 2011. Công an đã đưa bà Thúy đến một bệnh viện của công an vào tháng 9 năm 2015 và vào tháng 3, nhưng bệnh viện và các cán bộ quản trại từ chối cung cấp hồ sơ y tế của bà Thúy cho gia đình. Gia đình bà Thúy cho biết bà tiếp tục bị ép phải làm việc trong điều kiện tồi tệ trong tù và người nhà của bà thường xuyên bị công an sách nhiễu.

Ngày 6 tháng 4, hàng trăm cán bộ cảnh sát được trang bị súng, bình xịt hơi cay và dùi cui đã đột kích vào một nhà thờ Công giáo ở Giáo xứ Hướng Phương, tỉnh Quảng Bình, trước Tuần lễ Chầu thánh thể của giáo xứ. Theo báo cáo, ít nhất ba giáo dân đã bị thương và những người khác bị đau đớn do nhiễm hơi cay. Nhiều giáo dân bị tạm giữ. Tháng 12 năm 2015, nhà chức trách đã ngăn cản giáo dân dựng cổng trang trí cho nhà thờ để tổ chức lễ Giáng Sinh.

Thành viên của các nhóm dân tộc thiểu số được gọi chung là người Thượng (hoặc Đề Ga) ở Tây Nguyên cho biết chính quyền tiếp tục theo dõi, thẩm vấn, bắt người tùy tiện và phân biệt đối xử đối với họ, một phần là do những sinh hoạt tôn giáo của họ. Trong năm qua, các cán bộ cấp cao Bộ Công an và cán bộ tỉnh tiếp tục khẳng định một số giáo đoàn hội thánh người Thượng ở các tỉnh Kon Tum và Gia Lai, bao gồm các nhà thờ có liên hệ với đạo Thiên Chúa Đề Ga, có liên quan đến Mặt trận thống nhất đấu tranh giải phóng các sắc tộc bị áp bức (FULRO), một nhóm chống lại chính quyền trong và sau Chiến tranh Việt Nam. Các quan chức cũng nói rằng những người theo đạo Thiên Chúa Đề Ga đã kích động chủ nghĩa ly khai bằng bạo lực đối với các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên từ năm 2001 đến năm 2008. Người Thượng cho biết đạo Thiên Chúa Đề Ga là một dòng tôn giáo hòa bình và không có liên hệ với bất kỳ phong trào ly khai nào. Một số chức sắc hội thánh Tin lành và người Thượng cũng cho biết rằng nhà chức trách địa phương đã thu giữ đất hoặc tài sản của họ một phần vì lý do tín ngưỡng tôn giáo của họ. Các chức sắc này cho biết nhà chức trách địa phương phân biệt đối xử đối với các tín đồ của họ, đe dọa không cho hưởng các chương trình phúc lợi xã hội của nhà nước và các khẩu phần muối và phân bón được phân bổ cho các làng dân tộc thiểu số nếu các tín đồ không bỏ đạo. Theo Tổ chức Theo dõi nhân quyền, chính quyền tỉnh thường xuyên chỉ đạo các cán bộ tổ chức những buổi lên án công khai đối với đạo Thiên Chúa Đề Ga hoặc các “tín ngưỡng Thiên Chúa không được phép” trong các cộng đồng dân tộc thiểu số. Lãnh đạo và thành viên của các giáo đoàn chưa được đăng ký cho biết họ bị công an sách nhiễu, như bị tạm giữ để thẩm vấn, tăng cường theo dõi, tịch thu điện thoại di động và Kinh thánh. Các tín đồ đạo Thiên Chúa người Thượng có gắn với các dòng tôn giáo đã được công nhận toàn quốc cho biết vào tháng 3, họ được phép nhóm họp và cầu nguyện với ít hạn chế. Trong một số trường hợp, người Thượng nói rằng do tiếp tục bị đàn áp về xã hội và tôn giáo nên họ phải trốn chạy sang Campuchia và Thái Lan, đôi khi họ xin quy chế tị nạn ở các nước này. Theo báo cáo, các quan chức địa phương đã sách nhiễu và đe dọa người nhà của các cá nhân xin tị nạn ở Thái Lan. Ví dụ, công an huyện và tỉnh đã đột kích vào nhà của một tín đồ đạo Thiên Chúa Đề Ga đang xin tị nạn ở Thái Lan trong lúc vợ con của người này đang cầu nguyện, buộc tội gia đình âm mưu trốn chạy khỏi Việt Nam. Các cán bộ đã tịch thu giấy tờ cá nhân, các sách thánh ca của đạo Thiên Chúa, một điện thoại thông minh và 56 triệu đồng (2.460 USD). Do vấn đề tôn giáo và dân tộc thường có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, khó có thể cho rằng nhiều vụ việc xảy ra chỉ vì lý do tôn giáo.

Từ ngày 12 đến 13 tháng 2, nhà chức trách địa phương ở tỉnh Quảng Ngãi đã tạm giữ Mục sư Tin lành Y Pui Ya vì lý do giảng dạy Kinh thánh cho khoảng 100 học viên người dân tộc thiểu số, chủ yếu là các nhóm dân tộc Kor và H’re.

Sau cuộc gặp hồi tháng 3 ở Tây Nguyên với Đại sứ lưu động về Tự do tôn giáo quốc tế của Hoa Kỳ, Mục sư Y Nuen thuộc Hội thánh Tin lành Đấng Christ ở tỉnh Đak Lak (dân tộc thiểu số Ê đê) cho biết công an tỉnh đã tạm giữ và thẩm vấn ông trong nhiều ngày vào tháng 4 và sau đó theo dõi ông chặt chẽ. Y Nuen nói rằng nhà chức trách tỉnh Đak Lak đã tạm giữ anh trai của ông là Y Jon Auyn từ ngày 13/1 đến 21/1 tại một nhà tù ở huyện Krong Pac và liên tục hành hung ông. Y Nuen cho biết một người anh em trai khác cũng bị cảnh sát tạm giữ qua đêm và hành hung, và vợ ông ta đã liên tục bị cảnh sát thẩm vấn vì hoạt động tôn giáo của họ.

Ngày 12 tháng 6, khoảng 30 cảnh sát và cán bộ địa phương thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ và Đoàn Thanh niên Cộng sản đã ập vào một nhà thờ Công giáo tại gia ở huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai, phá rối một buổi thánh lễ Chủ nhật. Cảnh sát hành hung một cá nhân khi anh này đang cố gắng quay phim sự việc nói trên và đưa anh ta đến đồn cảnh sát để thẩm vấn. Ngày 28 tháng 5, các cán bộ cảnh sát địa phương đã phong tỏa tất cả các con đường dẫn đến nhà thờ tại gia nói trên để ngăn không cho người dân trong bản tham dự một buổi thánh lễ Chủ nhật khác. Theo thông tin của các trang mạng xã hội, nhà chức trách đã cấm linh mục Nguyễn Văn Thành hành lễ tại nhà thờ trên.

Theo báo cáo, ngày 7 tháng 5, linh mục Công giáo Nguyễn Văn Thế bị các cán bộ an ninh mặc thường phục hành hung bằng gậy sắt và dùi cui ở huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang sau khi ông tổ chức một nghi lễ cộng đồng cho đồng bào dân tộc thiểu số. Các nhà hoạt động cho biết ông Thế thường xuyên chỉ trích các dự án kinh tế của cán bộ địa phương làm ảnh hưởng đến cuộc sống của đồng bào dân tộc Tày và các nhóm dân tộc thiểu số khác trong khu vực.

Trong nhiều lần vào tháng 1 và tháng 2, công an mặc thường phục ở tỉnh Lâm Đồng đã tấn công nhà hoạt động nhân quyền và cựu tù nhân lương tâm Công giáo Trần Minh Nhất và người nhà của ông bằng đá, gây thương tích ở đầu. Từ tháng 1 đến tháng 4, công an địa phương cũng đe dọa người nhà ông Nhật, ngăn không cho ông đi điều trị, đốt phá ruộng vườn, giết hại gia súc và phun thuốc trừ sâu vào nhà ông. Ông Nhật tiếp tục trả lời phỏng vấn trên các phương tiện truyền thông nước ngoài và đăng lên mạng xã hội các nội dung về tự do tôn giáo, mặc dù nhà chức trách đã liên tục cảnh báo ông không được thực hiện các hành động này.

Vào tháng 9, tín đồ Phật giáo Hòa Hảo độc lập đồng thời là nhà hoạt động nhân quyền Nguyễn Bắc Truyền cho biết một nhóm người bị nghi là cảnh sát mặc thường phục đã đấm, đá ông và vợ ông trên đường phố ở thành phố Hồ Chí Minh khi họ đang trở về nhà từ một địa điểm thờ tự. Chính quyền cho biết họ không có hồ sơ nào về sự việc này. Vào tháng 12, ông Truyền cho biết các cán bộ Bộ Công an đã tạm giữ ông và vợ ông trong bốn giờ và thẩm vấn riêng từng người về mối quan hệ giữa họ với nhà bảo vệ nhân quyền đang bị tù giam Nguyễn Văn Đài.

Ngày 29 tháng 3, những người bị nghi là công an mặc thường phục đã hành hung và đe dọa các chức sắc Hội thánh Tin lành Việt Nam (ECVN) khi họ đang đến thăm một nhà thờ tại gia ở xã Lộc Ninh, thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình, hành hung và phun mắm tôm vào các giáo dân. Vụ việc này là sự việc xảy ra gần đây nhất trong một loạt vụ tấn công vào ECVN bởi những người bị nghi ngờ là công an mặc thường phục từ đầu năm 2015.

Vào ngày 31 tháng 7, nhà chức trách ở sân bay Tân Sơn Nhất, thành phố Hồ Chí Minh đã chặn mục sư Phạm Ngọc Thạch và tịch thu hộ chiếu của ông khi ông đang chuẩn bị lên máy bay để tham dự Hội nghị Tự do tôn giáo, tín ngưỡng Đông Nam Á ở Đông Timo. Cảnh sát đã ra một văn bản khẳng định rằng ông Thạch không được đi ra nước ngoài vì những lý do an ninh quốc gia. Theo báo cáo, nhà chức trách cũng ngăn không cho ông Nguyễn Văn Phúc, Đại biểu Hội đồng Nhân dân đạo Cao Đài, tham dự hội nghị nói trên, đồng thời tạm giữ và thẩm vấn tín đồ Phật giáo Hòa Hảo độc lập Bùi Văn Thâm khi ông này trở về từ hội nghị trên.

Vào tháng 1, nhà chức trách buộc tội ba cá nhân có liên quan đến vụ hành hung tháng 12 năm 2015 đối với linh mục Công giáo Đặng Hữu Nam thuộc Giáo xứ Phú Yên, tỉnh Nghệ An khiến ông Nam phải nhập viện. Trưởng công an địa phương và một trong các cán bộ công an bị tạm đình chỉ công tác do bị nghi ngờ tham gia vào vụ hành hung nói trên. Ngày 4/8, công an Hà Nội đưa ông Nam đến đồn công an quận Cầu Giấy và thẩm vấn ông về mối liên hệ với đảng Việt Tân “chống nhà nước” và vai trò của ông trong việc tổ chức các cuộc biểu tình vì môi trường. Các nhà hoạt động Công giáo cho biết Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An đã ban hành văn bản chính thức ngày 7/10 hối thúc đức Giám mục Nguyễn Thái Hợp điều chuyển ông Nam sang một chức vụ bên ngoài tỉnh Nghệ An và buộc tội ông Nam thao túng các giáo dân, vu khống chính quyền và hợp tác với đảng Việt Tân. Trong năm qua, ông Nam đã tham gia tổ chức một loạt cuộc biểu tình chống lại quan chức của tỉnh và một công ty thép quốc tế về vụ cá chết và ô nhiễm môi trường dọc bờ biển ở một số tỉnh miền Trung Việt Nam.

Ngày 12 tháng 8, ông Nguyễn Văn Minh, một tín đồ Phật giáo Hòa Hảo độc lập bị bắt năm 2014 và bị kết án 3 năm tù, được trả tự do sau khi mãn hạn tù. Ngày 30 tháng 10, ông Bùi Văn Trung, tín đồ Phật giáo Hòa Hảo độc lập bị bắt năm 2012 và bị kết án 4 năm tù về tội “chống người thi hành công vụ”, được trả tự do sau khi đã chấp hành xong bản án.

Ngày 17 tháng 5, nhà chức trách ân xá và tha tù sớm cho linh mục Công giáo Thadeus Nguyễn Văn Lý, khoảng 3 tháng trước khi ông này mãn hạn 8 năm tù về tội “tuyên truyền chống Nhà nước”.

Vào tháng 4, các tín đồ Phật giáo Hòa Hảo độc lập và các nhà hoạt động cho biết nhà chức trách địa phương, công an và những người bị nghi là công an mặc thường phục ở các tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long và Cần Thơ đã thiết lập các điểm kiểm soát an ninh để theo dõi và ngăn không cho các tín đồ tham dự một lễ kỷ niệm tôn giáo lớn. Ở tỉnh An Giang, theo báo cáo, cảnh sát giao thông đã chặn tín đồ Nguyễn Công Thủ và một nhóm người bị nghi là công an mặc thường phục đã đánh đập ông Thủ đến mức ông bị bất tỉnh. Ở tỉnh Đồng Tháp, công an đã ngăn không cho cựu tù nhân lương tâm và tín đồ Phật giáo Hòa Hảo Dương Thị Tròn rời khỏi nhà. Các tín đồ khác cho biết nhà chức trách địa phương đe dọa trừng phạt họ nếu họ tham gia các nghi lễ kỷ niệm tại nhà các tín đồ khác.

Vào tháng 4, Hội thánh Tin lành Phú Phong trực thuộc Hội thánh Tin lành miền Nam Việt Nam (SECV) ở tỉnh Bình Định cho hay nhà chức trách địa phương đã huy động lực lượng để thu giữ một lô đất liền kề với thánh đường của hội thánh để xây dựng một công viên công cộng mà không có sự chấp thuận trước của hội thánh. Các chức sắc hội thánh nói rằng hành động này là sự việc gần đây nhất trong một loạt vụ thu giữ tài sản của hội thánh tại địa điểm trên. Các thành viên hội thánh cho biết các cá nhân không rõ lai lịch đã xâm nhập vào thánh đường của hội thánh vào ngày 13 tháng 4, hủy hoại tài sản của hội thánh và tấn công một số tín đồ gây thương tích nhẹ. Chính quyền xác nhận rằng nhà chức trách địa phương đã tịch thu một phần đất của hội thánh năm 1975 để sử dụng vào các mục đích chung của cộng đồng và năm 2014 đã quyết định xây dựng một công viên trên đất đó. Nhà chức trách địa phương nói rằng họ đã xem xét nhưng cuối cùng từ chối đề nghị trả lại đất của hội thánh và thông báo quyết định này cho hội thánh vào ngày 30 tháng 3. Chính quyền cho biết các thành viên hội thánh đã gây rối trật tự công cộng vào ngày 13 tháng 4 và phủ nhận việc các cán bộ nhà nước gây thương tích cho các tín đồ.

Ngày 2 tháng 1, các blogger và các nhà hoạt động cho biết gần 200 cán bộ địa phương, công an và những người bị nghi là cảnh sát mặc thường phục ở tỉnh Thừa Thiên – Huế đã ập vào Tu viện Công giáo Thiên Ân. Theo báo cáo, các cá nhân này đã đe dọa, xúc phạm và hành hung một số cư dân Tu viện, chặt cây cối trên đất của Tu viện. Nhà chức trách đã tìm cách gây sức ép buộc tu viện phải giao lại đất để xây dựng một dự án du lịch. Ngày 29 tháng 3, nhà chức trách đã tháo dỡ các công trình tôn giáo trên một lô đất có tranh chấp, bao gồm một cây thánh giá do cư dân Tu viện xây dựng năm 2015 nhằm củng cố quyền sử dụng đất của Tu viện. Ngày 20 tháng 6, theo báo cáo của giới truyền thông, nhà chức trách địa phương đã huy động 200 người và máy ủi để hủy hoại tài sản và các công trình xây dựng của Tu viện. Theo thông tin của giới truyền thông, từ năm 2015, nhà chức trách địa phương đã tìm cách mở rộng khu giải trí do hai công ty của địa phương sở hữu, lấn sang đất của Tu viện.

Nhiều nhà tu hành thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã được công nhận bày tỏ sự ủng hộ các nhà hoạt động đòi quyền lợi về đất đai hoặc công khai lên tiếng chỉ trích tham nhũng trong Giáo hội cho biết nhà chức trách địa phương tiếp tục sách nhiễu họ và các thành viên trong chùa của họ ở các tỉnh Bắc Giang, Hà Nam và Hà Nội. Họ cho hay hành vi sách nhiễu bao gồm hăm dọa tăng ni, đuổi các nhà tu hành ra khỏi nơi ở, cảnh sát mặc thường phục ập vào các cơ sở tôn giáo, hủy hoại tài sản của nhà chùa, và lấy trộm tiền công đức của người dân.

Các mục sư Tin lành của các hội thánh chưa được đăng ký ở tỉnh Bình Dương, tỉnh Quảng Ngãi và thành phố Hồ Chí Minh cho biết công an, nhà chức trách địa phương và những người bị nghi là công an mặc thường phục đã theo dõi, hăm dọa và sách nhiễu các chức sắc và hội viên hội thánh trong suốt năm qua.

Vào tháng 3, các tín đồ đạo Cao Đài độc lập cho biết một nhóm chức sắc đạo Cao Đài đã được công nhận, nhà chức trách địa phương và công an tỉnh Long An đã xâm nhập vào một thánh thất của đạo Cao Đài độc lập ở địa phương khi chưa được phép, khóa cửa và yêu cầu các tín đồ độc lập phải giao lại thánh thất cho chính quyền. Sau khi bị các tín đồ đạo Cao Đài độc lập từ chối, nhóm người nói trên đã rời đi mà không có cuộc đụng độ nào. Vào tháng 6, nhà chức trách và công an tỉnh Quảng Ngãi đã vào nhà của một số hội viên đạo Cao Đài độc lập để thẩm vấn họ về chuyến thăm gần đây của một nhà hoạt động đạo Cao Đài độc lập, Chánh trị sự Hứa Phi, tới nhà của họ.

Các tín đồ Phật giáo Hòa Hảo độc lập cho biết nhà chức trách ở huyện An Phú, tỉnh An Giang đã sách nhiễu hàng chục tín đồ trước, trong và sau lễ kỷ niệm tôn giáo ngày 29 tháng 4. Theo báo cáo, nhà chức trách đã đe dọa, thẩm vấn và hành hung nhiều tín đồ Phật giáo Hòa Hảo. Các tín đồ cũng cho hay công an tỉnh An Giang và tỉnh Đồng Tháp đã sách nhiễu và ngăn không cho họ tham dự một cuộc lễ tôn giáo ngày 22 tháng 6 ở Chùa Quang Minh, hành hung một số tín đồ, trong đó có bà Mai Thị Dung, một nhà hoạt động là tín đồ Phật giáo Hòa Hảo độc lập, và con gái bà, vài ngày trước lễ kỷ niệm thành lập nhóm tôn giáo. Ông Võ Văn Bửu, chồng bà Dung, cho biết các cá nhân đã cố gắng ngăn cản gia đình ông đến dự các nghi lễ kỷ niệm ở một tỉnh khác. Chính quyền nói rằng Chùa Quang Minh chưa được đăng ký là địa điểm thờ tự và các tín đồ Phật giáo Hòa Hảo độc lập đã tổ chức các hoạt động bất hợp pháp, gây rối trật tự trong khu vực, và không đăng ký với chính quyền với tư cách là khách đến thăm theo quy định của pháp luật. Chính quyền cho biết một số tín đồ đã xúc phạm và tấn công cảnh sát trong các vụ việc kể trên.

Theo báo cáo của Hội đồng Liên Tôn, vào tháng 1, các cán bộ an ninh đã ngăn không cho các tín đồ Phật giáo Hòa Hảo Thuần túy tham dự một lễ kỷ niệm ngày sinh của người sáng lập Phật giáo Hòa Hảo ở tỉnh An Giang. Báo cáo cho biết nhà chức trách ở Vĩnh Long, An Giang, Đồng Tháp và Cần Thơ yêu cầu các tín đồ Phật giáo Hòa Hảo không được đến dự buổi lễ. Các cán bộ an ninh ở các tỉnh này theo dõi sát sao các tín đồ Phật giáo Hòa Hảo, và trong một số trường hợp đã giam lỏng họ tại gia. Đặc biệt, các cán bộ an ninh dùng lời lẽ sách nhiễu hoặc hành hung các thành viên Phật giáo Hòa hảo cao tuổi và đe dọa không cho họ đến dự buổi lễ.

Trong năm qua, chính quyền tiếp tục nỗ lực thi hành các chỉ thị của trung ương về ngăn cản sự phát triển của đạo Dương Văn Mình, khẳng định rằng đạo này là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia, ổn định chính trị và trật tự xã hội ở các tỉnh miền núi Tây Bắc gồm Cao Bằng, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Tuyên Quang. Chính quyền địa phương và trung ương tiếp tục kêu gọi đồng bào dân tộc thiểu số H’mong ở các tỉnh này từ bỏ đạo, các tín đồ đạo này ủng hộ việc đơn giản hóa tang lễ truyền thống của người H’mông, và kêu gọi phá bỏ tất cả các nhà đòn là các nhà công cộng được dùng làm nơi tổ chức các nghi thức tang lễ. Các tín đồ đạo Dương Văn Mình cho biết khoảng 200 cảnh sát và cán bộ an ninh mặc thường phục đã phá bỏ một nhà đòn vào ngày 29 tháng 8 ở thôn Tháng Mười, huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang và hành hung, gây thương tích cho 8 tín đồ. Các tín đồ cho hay các cán bộ an ninh ở các tỉnh Tuyên Quang, Cao Bằng, Bắc Cạn và Thái Nguyên đã phá bỏ 7 nhà đòn trong thời gian từ ngày 29 tháng 8 đến ngày 9 tháng 9. Các tín đồ đạo Dương Văn Mình nói rằng họ đã gửi đơn khiếu nại đến các cán bộ chính quyền địa phương, tỉnh và trung ương vào tháng 9 nhưng cho đến cuối năm vẫn chưa được trả lời. Chính phủ cho biết đạo Dương Văn Mình không phải là một “tổ chức tôn giáo hợp pháp”, nhà đòn “được xây dựng bất hợp pháp vì các mục đích chính trị”, và các tín đồ đã hăm dọa và có hành vi bạo lực chống lại cán bộ địa phương.

Chính phủ đã công nhận 38 tổ chức tôn giáo và một loại hình thực hành Phật pháp (tập hợp các sinh hoạt về tinh thần) thuộc 15 tôn giáo theo phân loại của chính phủ. 15 tôn giáo đó là: Phật giáo, Hồi giáo, Bahai, Công giáo, Tin lành, Mặc môn, Phật giáo Hòa Hảo, Cao Đài, Bửu Sơn Kỳ Hương, Tịnh Độ Cư Sĩ Phật Hội, Tứ Ân Hiếu Nghĩa, Phật Đường Nam Tông Minh Sư Đạo, Minh Lý Đạo Tam Tông Miếu, đạo Bà la môn Khơ me và Phật giáo Hiếu Nghĩa Tà Lơn. Các hệ phái thuộc mỗi tôn giáo này phải làm thủ tục đăng ký và/hoặc công nhận riêng.

Các nhóm tôn giáo đã đăng ký và chưa đăng ký đều cho biết các cơ quan nhà nước đôi khi không trả lời hồ sơ đăng ký hoặc đề nghị chấp thuận hoạt động tôn giáo trong đúng thời hạn do luật quy định, nếu họ có trả lời, và thường không nêu rõ lý do từ chối. Một số nhóm báo cáo rằng họ khiếu nại thành công quyết định của địa phương lên cấp cao hơn thông qua các kênh không chính thức. Một số chức sắc tôn giáo cho biết nhà chức trách đôi khi đòi tiền hối lộ để đẩy nhanh việc chấp thuận hồ sơ.

Các nhà chức trách thường giải thích việc trì hoãn và từ chối là do người nộp hồ sơ không khai đúng các mẫu hoặc không cung cấp đầy đủ thông tin. Chính quyền địa phương cũng thường nêu ra các quan ngại chung chung về an ninh, như mất ổn định chính trị hoặc tiềm ẩn khả năng xung đột giữa các tín đồ của các đạo truyền thống hoặc của dân tộc đã tồn tại lâu đời với các hệ phái Thiên Chúa giáo mới. Một số hội thánh Tin lành tại gia cho biết chính quyền địa phương đã sử dụng các yêu cầu đăng ký để sách nhiễu các tín đồ và gây sức ép đối với các nhóm tôn giáo để chấm dứt hoạt động tôn giáo.

Vào tháng 1, Mục sư Tin lành Nguyễn Hồng Quang cho biết nhà chức trách địa phương ở Quận 2, thành phố Hồ Chí Minh đã từ chối đơn đăng ký giáo đoàn của ông mà không nêu rõ lý do.

Theo báo cáo, chính quyền địa phương ở một số tỉnh khu vực Tây Nguyên tiếp tục gây sức ép lên các chi hội nhỏ của Hội thánh Tin lành miền Nam Việt Nam, với một số chi hội chỉ có khoảng 100 tín đồ, buộc họ phải sáp nhập với nhau thành các nhóm lớn hơn lên đến 1.500 người để có thể được đăng ký chính thức. Các lãnh đạo hội thánh coi yêu cầu trên là không hợp lý, cho rằng nhiều chi hội có tín đồ là các nhóm dân tộc thiểu số với ngôn ngữ riêng và các hoạt động thờ cúng khác biệt. Địa hình đồi núi và cơ sở hạ tầng thiếu thốn ở vùng cao nguyên nông thôn đã khiến cho nhiều hội thánh trực thuộc Hội thánh Tin lành Việt Nam Miền Nam không đủ số lượng tín đồ tối thiểu theo quy định để đăng ký ở địa phương.

Một số nhóm Tin lành đã đăng ký và chưa đăng ký báo cáo rằng nhà chức trách địa phương, đặc biệt ở khu vực Tây Nguyên, tiếp tục gây sức ép buộc các chi hội mới phải liên kết với các chi hội hiện có hoặc với các hệ phái khác đã được chấp nhận. Các mục sư cho biết trong năm qua, tình trạng này rất phổ biến trong các làng dân tộc thiểu số ở các tỉnh Gia Lai và Kon Tum. Trong ít nhất một vụ việc được báo cáo lại, nhà chức trách tiếp tục đề nghị sẽ công nhận cho một chi hội ở mức độ cao hơn nếu ban lãnh đạo của chi hội này hợp tác hơn với chính quyền.

Ngày 19 tháng 8, theo báo cáo của một tổ chức phi chính phủ, công an tỉnh Đak Nông đã thẩm vấn một mục sư địa phương về các hoạt động của cha ông ở Hoa Kỳ và gây sức ép buộc ông phải sáp nhập 3 hội thánh nhằm tập trung hóa sự kiểm soát của chính quyền đối với hoạt động tôn giáo. Mục sư này cho biết ông vẫn đang bị nhà chức trách địa phương theo dõi chặt chẽ. Chính quyền khẳng định cảnh sát địa phương đã thẩm vấn mục sư này một cách hợp pháp về các hoạt động từ thiện chưa đăng ký của ông và nói rằng cha ông đã vượt biên trái phép và có những phát ngôn sai sự thật về tự do tôn giáo ở Việt Nam.

Theo nhiều giám mục Công giáo, các giáo xứ ở vùng sâu vùng xa với đa số giáo dân là người dân tộc thiểu số gặp khó khăn trong việc đăng ký với chính quyền tỉnh và vấp phải sự thực thi pháp luật không đồng đều, thiếu nhất quán và thiếu trách nhiệm của chính quyền tỉnh. Các chức sắc Công giáo cho biết các khu vực gặp khó khăn nhiều nhất về vấn đề trên là Tây Nguyên (các tỉnh Gia Lai, Đak Lak, Đak Nông, Kon Tum và Lâm Đồng), Tây Bắc và tỉnh Hòa Bình.

Vào tháng 3, các chức sắc Công giáo ở tỉnh Kon Tum báo cáo rằng việc đối thoại của họ với các cán bộ địa phương về kế hoạch đóng cửa các nhà thờ tại gia chưa đăng ký của nhà chức trách đã có tiến triển so với năm 2015, nhưng lưu ý rằng nhà chức trách tỉnh và một số huyện vẫn từ chối đề nghị thành lập các giáo xứ mới, không chấp thuận việc Giáo hội bổ nhiệm các linh mục địa phương và đặt ra những hạn chế tùy tiện đối với hoạt động của Giáo hội. Vào tháng 3, nhà chức trách tỉnh Kon Tum cho biết họ đang trong quá trình chấp thuận 8 giáo xứ mới. Tuy nhiên, các chức sắc Công giáo nói rằng các cán bộ của tỉnh thường tìm cách “thương lượng” trong quá trình chấp thuận để giảm quy mô của các nhà thờ.

Trong năm qua, các chức sắc Công giáo cho biết họ hi vọng mở rộng ra ngoài phạm vi 4 giáo xứ hiện có ở tỉnh Hòa Bình, nhưng các cán bộ địa phương đã từ chối đăng ký thêm các giáo xứ mới và ngăn cản giáo dân tham dự các buổi hành lễ; các quan chức cấp trung ương đã đề nghị các chức sắc Công giáo cần “kiên nhẫn chờ đợi”. Các linh mục cho hay cán bộ tỉnh Hà Nam tiếp tục từ chối cho phép Giáo hội xây dựng lại khu đất của họ xung quanh Vương cung thánh đường Sở Kiện.

Một số nhóm Phật giáo, Tin lành, Cao Đài và Hòa Hảo, chẳng hạn như Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất và Phật giáo Hòa Hảo Thuần túy, không thuộc một tổ chức tôn giáo đã được công nhận hoặc đăng ký nào và cũng không làm thủ tục đăng ký hay đề nghị công nhận. Các nhóm Phật giáo, Cao Đài, Hòa Hảo và Thiên Chúa giáo chưa đăng ký, chẳng hạn như các thành viên của Hội đồng Liên Tôn, thường xuyên báo cáo rằng một số nhà chức trách cấp tỉnh lợi dụng các quy định pháp luật về đăng ký ở địa phương để kiếm cớ gây sức ép, hăm dọa, đe dọa, cưỡng đoạt tài sản, sách nhiễu và hành hung họ, cũng như cản trở các thành viên của họ tham gia vào các nhóm nói trên.

Trong năm qua, Ban TGCP công bố rằng cơ quan này đã cấp giấy chứng nhận đăng ký cấp quốc gia cho 3 dòng tu Công giáo, bao gồm Dòng mến thánh giá Phát Diệm, Dòng con Đức Mẹ phù hộ và Hội dòng Đa Minh Rosa Lima. Các chức sắc Công giáo cho biết Ủy ban nhân dân tỉnh Điện Biên đã chính thức chấp thuận đơn đề nghị công nhận giáo xứ Điện Biên của Giáo hội được nộp từ năm 2007. Trong năm qua, Hội thánh Tin lành miền Nam Việt Nam và Hội thánh Tin lành Việt Nam, hai Hội thánh Thiên chúa giáo lớn nhất ở Việt Nam, công bố rằng nhà chức trách đã cấp giấy chứng nhận đăng ký ở cấp địa phương cho 23 hệ phái, bao gồm 2 hệ phái ở tỉnh Gia Lai thuộc khu vực Tây Nguyên.

Nhiều nhóm tôn giáo đã đăng ký và chưa đăng ký báo cáo rằng khả năng họ được hội họp công khai để cầu nguyện đã được cải thiện trong những năm gần đây. Ví dụ, một nhóm tín đồ Phật giáo Hòa Hảo độc lập ở tỉnh An Giang cho biết trong năm qua, họ có thể treo ảnh chân dung người sáng lập giáo phái ở địa điểm dễ nhìn thấy mà không bị chính quyền sách nhiễu.

Vào tháng 5, trụ trì chùa An Cư ở Đà Nẵng thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất không được chính phủ công nhận cho biết nhà chức trách địa phương và cảnh sát đã hăm dọa và cấm ông đến thành phố Hồ Chí Minh để gặp đức Tăng thống Thích Quảng Độ và cấm ông đến Huế để dự một buổi lễ kỷ niệm ngày sinh của Đức Phật cũng trong tháng đó. Theo báo cáo, công an theo dõi chặt chẽ chùa An Cư trong suốt năm qua và ngăn cản các tín đồ đến chùa vào các ngày lễ lớn của Phật giáo.

Các tín đồ tôn giáo, đặc biệt là thành viên của các tổ chức chưa làm thủ tục đăng ký hoặc chưa được cấp đăng ký, tiếp tục báo cáo họ bị các cán bộ an ninh địa phương hăm dọa về việc tham dự các nghi lễ tôn giáo. Trong một số trường hợp, cán bộ địa phương đã buộc giải tán các cuộc hội họp trong nhà thờ, khuyên giải hoặc yêu cầu các nhóm hạn chế phạm vi hoặc nội dung các buổi lễ quan trọng, đóng cửa các nhà thờ tại gia chưa đăng ký, hoặc gây sức ép để các cá nhân bỏ đạo và chấm dứt hoạt động tôn giáo.

Những người thực hành Pháp Luân Công báo cáo vào tháng 8 rằng cảnh sát mặc thường phục ở Hà Nội đã ngăn cản họ sinh hoạt đạo trong một công viên địa phương, phun nước vào họ để ép họ rời khỏi công viên.

Theo các đại diện của Đoàn nghệ thuật Thần Vận thuộc phái Pháp Luân Công bị cấm ở Trung Quốc, nhà chức trách đã hủy giấy phép cho họ tổ chức các cuộc biểu diễn từ ngày 22/12 đến ngày 8/1/2017. Các đại diện của Đoàn nghệ thuật Thần Vận nói rằng chính phủ Trung Quốc gây sức ép lên chính phủ Việt Nam để hủy giấy phép biểu diễn.

Theo báo cáo của các chuyên gia về tự do tôn giáo, quân nhân không được phép đọc Kinh thánh hoặc thực hành các nghi lễ tôn giáo khi đang làm nhiệm vụ, và phải xin nghỉ phép về việc riêng để tiến hành các hoạt động trên. Cũng theo các chuyên gia, không có quy định rõ ràng về biểu đạt tôn giáo trong quân đội, và cá nhân người chỉ huy các đơn vị có quyền hạn quyết định rất rộng về vấn đề này.

Trong một số trường hợp, nhà chức trách tiếp tục từ chối không cho một số tù nhân và người bị tạm giữ thực hiện quyền thờ cúng. Các quan chức Bộ Công an từ chối không cho phép luật sư, tù nhân lương tâm theo đạo Tin lành Nguyễn Văn Đài được tiếp cận Kinh thánh trong 8 tháng đầu tiên bị tạm giam trước khi xét xử. Đến tháng 7, công an mới cho phép vợ ông Đài gửi Kinh thánh vào cho ông. Các tù nhân khác cho biết họ được phép đọc Kinh thánh hoặc các tài liệu tôn giáo khác và thực hành tín ngưỡng của mình trong thời gian đang bị giam giữ.

Chính phủ tiếp tục hạn chế số lượng chủng sinh tại các chủng viện Công giáo và Tin lành ở mức mà theo lãnh đạo nhà thờ và hội thánh là không đủ đáp ứng nhu cầu. Tuy nhiên, giới chức sắc Công giáo và Tin lành cho biết số lượng chủng sinh được phép đăng ký tiếp tục tăng lên so với các năm trước.

Các nhóm Công giáo, Tin lành, đạo Hồi, Baha’i và đạo Phật được phép đào tạo tôn giáo cho các tín đồ tại cơ sở của họ. Học sinh tiếp tục tham gia các khóa tu mùa hè, giảng dạy về triết lý Phật giáo cơ bản, được tổ chức ở các chùa trên cả nước.

Vào tháng 9, Học viện Công giáo Việt Nam, học viện đào tạo đại học đầu tiên của Giáo hội kể từ năm 1975, đã mở lớp đào tạo trình độ thạc sĩ đầu tiên tại thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, các chức sắc Công giáo nói rằng họ mới được cấp giấy phép tiến hành các hoạt động đào tạo của học viện và vẫn gặp trở ngại trong việc xin các giấy phép về đất đai. Ban lãnh đạo Giáo hội cho biết họ hi vọng rằng chính phủ sau này sẽ cho phép họ mở các trường học tôn giáo ở bậc phổ thông.

Mặc dù pháp luật cấm xuất bản mọi tài liệu mà không được chính phủ phê duyệt, trong đó có các tài liệu tôn giáo, nhưng trên thực tế, một số nhà xuất bản tư nhân không được cấp phép vẫn in ấn và phát hành không chính thức các kinh sách tôn giáo mà không bị chính phủ can thiệp.

Ngày 8 tháng 9, các phương tiện truyền thông và Hòa thượng Thích Không Tánh, trụ trì chùa Liên Trì thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất ở thành phố Hồ Chí Minh báo cáo rằng nhà chức trách địa phương đã buộc các tăng ni trong chùa phải di dời và san phẳng các tòa nhà của chùa. Trong một thời gian dài, các lãnh đạo thành phố đã lập quy hoạch tái phát triển khu đô thị Thủ Thiêm nơi chùa tọa lạc để mở rộng trung tâm đô thị của thành phố. Chính quyền địa phương nói rằng họ đã nỗ lực thương lượng với ban lãnh đạo nhà chùa nhưng không thành công, bao gồm các đề xuất mà theo chính quyền là đã bồi thường thỏa đáng và cung cấp địa điểm mới để thay thế. Nhà chức trách nói rằng họ đã di dời các đồ dùng tôn giáo vào một kho chứa trước khi san phẳng ngôi chùa, nhưng ông Tánh nói rằng kho đó không phù hợp. Ông Tánh cho biết trong những năm gần đây, nhà chức trách đã nhiều lần đe dọa trục xuất các tăng ni ra khỏi chùa mà chỉ báo trước một khoảng thời gian rất ngắn, trừ khi nhà chùa chấp nhận bồi thường và di dời sang địa điểm mới. Ông Tánh phản đối vì cho rằng tòa nhà được đề xuất thay thế là không phù hợp, ông nói rằng nhà chức trách sử dụng dự án tái phát triển đô thị làm phương tiện để trục xuất các thành viên trong chùa và ông tìm mọi cách xây lại chùa ở địa điểm cũ hoặc ở một địa điểm thay thế gần với chùa cũ hơn. Theo báo cáo, các tăng ni của chùa đang sống ở nhiều địa điểm khác nhau ở thành phố Hồ Chí Minh.

Các cuộc thảo luận về di dời địa điểm giữa nhà chức trách và ban lãnh đạo tu viện Công giáo Dòng Mến Thánh Giá Thủ Thiêm và Giáo hội Công giáo Thủ Thiêm vẫn tiếp diễn đến cuối năm 2016.

Vào tháng 1, nhà chức trách ở thị xã Cửa Lò, tỉnh Nghệ An yêu cầu giáo họ Công giáo Mai Lĩnh phá dỡ một sân bóng đá mà giáo họ đã xây dựng trên đất của giáo xứ vì lý do sân bóng được xây dựng trái phép. Theo Giáo hội Công giáo, việc chính quyền địa phương cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng thửa đất này của giáo xứ cho hai gia đình là không đúng, trong khi lại từ chối công nhận quyền sử dụng đất của Giáo hội cho các thửa đất còn lại. Các giáo dân nói rằng chính quyền địa phương dự định bán lô đất trên để thu lợi riêng.

Dòng nữ tu thánh Phaolo thành Chartres ở Hà Nội cho biết một công ty phát triển nhà ở địa phương dự định xây dựng một khu chung cư và sử dụng các giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà các quan chức thành phố cấp không đúng trên đất của tu viện bị chính quyền thu giữ năm 1954. Cuối tháng 7, công ty này đã đồng ý tạm đình chỉ việc xây dựng để chờ thương lượng thêm với các nữ tu và chính quyền địa phương. Ngày 27 tháng 9, một công ty dược của nhà nước đã dùng dây thép gai chặn con đường nối tu viện với một khu đất gần đó mà các nữ tu đã dùng làm nhà kho và vườn trồng rau.

Vào tháng 3, các tín đồ Hội thánh Đấng Christ ở tỉnh Kon Tum (thuộc dân tộc thiểu số Hà Lăng) và Hội thánh Tin lành Đấng Christ ở tỉnh Đak Lak báo cáo rằng nhà chức trách địa phương theo dõi họ chặt chẽ, thẩm vấn họ về sinh hoạt tôn giáo của họ và đôi khi cấm họ tập trung để cầu nguyện ở các nhà thờ tại gia, trong đó có việc ngăn cản một buổi hành lễ tập trung dịp Giáng sinh ở địa phương năm 2015. Các tín đồ Hội thánh cho biết công an đã thẩm vấn và sách nhiễu họ sau khi họ gặp các quan chức Hoa Kỳ. Chính quyền cho biết nhà chức trách địa phương có gặp ban lãnh đạo hội thánh để nhắc nhở họ về các quy định pháp luật tôn giáo, nhưng phủ nhận mọi hành vi sách nhiễu.

Cũng như các năm trước, đức Tăng thống Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất Thích Quảng Độ báo cáo rằng nhà chức trách chỉ cho phép ông rời Thanh Minh Thiền viện nơi ông cư trú để kiểm tra sức khỏe hàng quý. Các đại diện của chính quyền cho biết vào tháng 3 rằng ông Thích Quảng Độ không bị quản thúc tại gia và được tự do rời khỏi thiền viện bất kỳ lúc nào; các thành viên Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất khẳng định ông Độ chỉ có thể đi ra ngoài thiền viện nếu ông không tham gia vào hoạt động tôn giáo. Các chức sắc khác của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất cho biết chính phủ tiếp tục theo dõi hoạt động và hạn chế việc đi lại của họ, mặc dù họ có thể gặp một số nhà ngoại giao nước ngoài, đến thăm các thành viên khác của Giáo hội và giữ liên lạc với các cộng sự ở hải ngoại. Từ tháng 4 đến tháng 8, ông Lê Công Cầu, Tổng Thư ký Viện Hóa Đạo thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, cho biết công an địa phương ở tỉnh Thừa Thiên-Huế ngăn không cho ông đến thành phố Hồ Chí Minh để gặp ông Thích Quảng Độ và các nhà ngoại giao nước ngoài, mặc dù theo báo cáo, ông Cầu có gặp ông Thích Quảng Độ vào tháng 9. Trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 5, ông Cầu cho biết công an địa phương đã thẩm vấn ông một số lần và điều tra ông về tội “lợi dụng các quyền tự do dân chủ”.

Vào tháng 1, các nhà hoạt động Công giáo cho biết các quan chức tỉnh Nghệ An từ chối không cho đức Hồng y Reinhard Marx, Chủ tịch Hội đồng giám mục Đức, đến thăm đức Giám mục Nguyễn Thái Hợp ở Giáo khu Vinh.

Các thành viên Hội thánh báo cáo rằng nhà chức trách thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục giữ hộ chiếu của mục sư Phạm Đình Nhẫn, người đứng đầu Hội thánh Tin lành Liên hiệp Truyền giáo là tổ chức chưa đăng ký, hộ chiếu này bị tịch thu lần đầu từ năm 2013. Họ nói rằng nhà chức trách cho phép ông Nhẫn đi ra nước ngoài vì việc cá nhân nhưng tịch thu hộ chiếu sau mỗi chuyến đi.

Trong năm qua, chính quyền đã dỡ bỏ các hạn chế đi lại đối với một số chức sắc tôn giáo. Linh mục Công giáo Trịnh Ngọc Hiên cho biết nhà chức trách Hà Nội đã cấp hộ chiếu cho ông vào cuối năm 2015 sau nhiều năm từ chối. Một mục sư dòng Báp Tít cho hay nhà chức trách thành phố Hồ Chí Minh đã cấp hộ chiếu cho ông và lần đầu tiên trong 10 năm qua đã cho phép ông đi ra nước ngoài.

Vào tháng 8, linh mục Công giáo Phan Văn Lợi ở Huế báo cáo rằng một nhóm người không rõ lai lịch đã ném chất thải và đá vào trong nhà và lên mái nhà của ông. Trong một lần khác, một nhóm người khác không rõ lai lịch đã đổ keo dán vào khóa cửa nhà, khiến ông buộc phải cắt khóa. Ông Lợi cho biết nhà chức trách thực hiện những hành động này là nhằm trả đũa cho hoạt động vận động nhân quyền và tự do tôn giáo của ông.

Trong suốt năm qua, Mục sư Tin lành Nguyễn Hồng Quang cho biết những người bị nghi là cán bộ an ninh ở thành phố Hồ Chí Minh đã ném đá, chất thải và trứng thối vào các nhà thờ Tin lành và nhà ở của ông Quang.

Các nhóm Tin lành và Công giáo báo cáo rằng các quy định pháp luật hạn chế việc vận hành các cơ sở y tế và giáo dục của tôn giáo khiến họ phải cảnh giác khi chuẩn bị mở các bệnh viện hoặc trường dòng, mặc dù các phát ngôn của chính phủ khuyến khích các nhóm tôn giáo mở rộng sự tham gia vào các hoạt động y tế, giáo dục và từ thiện. Các đại diện Công giáo nói rằng chính phủ từ chối trao trả các bệnh viện, phòng khám và trường học đã thu giữ của Giáo hội Công giáo trong những thập kỷ qua.

Trong một số trường hợp, chính quyền địa phương cho phép các tổ chức tôn giáo cung cấp các dịch vụ xã hội. Ví dụ, ở Hà Nội, các quan chức thành phố cho phép các hội thánh Tin lành tại gia vận hành các trung tâm cai nghiện ma túy. Ở các tỉnh Kon Tum và Gia Lai, các quan chức tỉnh cho phép Giáo hội Công giáo vận hành một số ký túc xá và trại mồ côi dành cho trẻ em dân tộc thiểu số và vận hành các xe cứu thương.

Hầu hết các đại diện của các nhóm tôn giáo đã đăng ký báo cáo rằng việc là thành viên của một nhóm tôn giáo nhìn chung không gây bất lợi nghiêm trọng cho các cá nhân trong đời sống dân sự, kinh tế và thế tục ngoài nhà nước. Nhiều người theo các tôn giáo khác nhau giữ các vị trí trong chính quyền địa phương và cấp tỉnh và có đại diện trong Quốc hội. Nhiều tổ chức tôn giáo đã được công nhận trên toàn quốc như Giáo hội Phật giáo Việt Nam cũng như các nhà tu hành và tín đồ tôn giáo khác là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, một tập hợp các tổ chức gắn với chính phủ dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Các quan chức chính phủ cấp cao gửi thiệp chúc mừng và đến thăm các nhà thờ vào dịp lễ Giáng Sinh và Phục Sinh và tham dự các hoạt động của Đại lễ Phật đản Vesak kỷ niệm ngày sinh của Đức Phật. Lý lịch chính thức của bốn nhà lãnh đạo cao nhất của Đảng Cộng sản Việt Nam đều ghi rằng họ không theo một tôn giáo nào.

Các chức sắc tôn giáo báo cáo rằng các tín đồ tôn giáo gặp trở ngại lớn trong việc thăng tiến sự nghiệp của họ khi làm việc trong chính phủ hoặc trong Đảng Cộng sản Việt Nam, đặc biệt là các công việc liên quan đến an ninh hoặc quân đội. Mặc dù các tín đồ Công giáo và Tin lành có thể phục vụ trong quân ngũ ở các cấp bậc đã được quy định (bao gồm cả những người thực hiện nghĩa vụ quân sự), các sĩ quan không thể là tín đồ tôn giáo, và các tín đồ tôn giáo bị loại ra thông qua quy trình tuyển quân. Năm 2015, Hội bảo vệ quyền tự do tôn giáo đã gửi đơn yêu cầu đến chính phủ đề nghị quân nhân được phép đến nhà thờ trong thời gian họ đang phục vụ trong quân ngũ, nhưng không nhận được trả lời của chính phủ.

Trên thực tế, sự đối xử của chính quyền đối với người nước ngoài có nhu cầu thờ cúng hoặc truyền đạo có sự khác biệt giữa địa phương này với địa phương khác. Ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, các quan chức thành phố cho phép nhiều giáo đoàn nước ngoài hội họp và tiến hành các hoạt động từ thiện, tuy nhiên sự cho phép này là không chính thức. Các thành viên của một hệ phái Tin lành nước ngoài ở Đà Nẵng báo cáo rằng nhà chức trách ngăn không cho họ thuê địa điểm hội họp của một doanh nghiệp tư nhân và đe dọa rút giấy phép kinh doanh nếu doanh nghiệp này không chấm dứt việc cho thuê địa điểm để tổ chức các cuộc hội họp tôn giáo. Các quan chức thành phố nói rằng những người nước ngoài tiến hành cầu nguyện không được phép hội họp ở nhà riêng của họ và hệ phái này chỉ có thể hội họp tại một nhà thờ đã được đăng ký.

Các nhà hoạt động tôn giáo báo cáo rằng trong năm qua, các blog do những người bị nghi là cán bộ an ninh quản lý đã đăng ngày càng nhiều bài viết chỉ trích Giáo hội Công giáo và Thiên Chúa Giáo. Các bài viết này chỉ trích một tu sĩ Công giáo cụ thể có nêu tên và còn kêu gọi trục xuất các tín đồ Thiên Chúa giáo ra khỏi Việt Nam. Các báo cáo này gia tăng vào tháng 10, sau khi các linh mục Công giáo và giáo dân ở các tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh tổ chức nhiều cuộc biểu tình phản đối ô nhiễm môi trường có liên quan đến một công ty thép quốc tế.

Vào tháng 9, một học giả có liên hệ với Bộ Công an công khai chỉ trích Thiên Chúa Giáo tại một diễn đàn do Quốc hội tổ chức, ủng hộ các hành động giám sát và kiểm soát các nhà thờ Công giáo và Tin lành của chính phủ, và khẳng định rằng các dòng Thiên Chúa giáo phải được “Việt hóa” nhiều hơn trước khi có thể được chấp nhận ở Việt Nam.

Trong năm qua, nhiều quan chức chính phủ cấp cao và ở cấp tỉnh đã phát biểu rằng Việt Nam tôn trọng đầy đủ tự do tôn giáo của công dân và chỉ trích các báo cáo về xâm phạm tự do tôn giáo và hạn chế đi lại là không chính xác. Chính phủ tuyên bố sẽ tiếp tục giám sát hoạt động của một số nhóm tôn giáo do họ có hoạt động chính trị và viện dẫn điều khoản về an ninh quốc gia và đoàn kết dân tộc trong Hiến pháp và Bộ luật hình sự để bỏ qua các luật và quy định về tự do tôn giáo, trong đó có việc cản trở một số cuộc hội họp tôn giáo và ngăn chặn nỗ lực truyền đạo của các nhóm tôn giáo đối với một số nhóm dân tộc ở vùng biên giới được cho là nhạy cảm, bao gồm khu vực Tây Nguyên, Tây Bắc và một số tỉnh đồng bằng sông Cửu Long.

Nhiều nhóm tôn giáo phát biểu rằng Luật Tín ngưỡng, tôn giáo mới được ban hành là một bước tiến ở mức khiêm tốn đối với tự do tôn giáo. Một số mục sư Tin lành và các tổ chức truyền thông Công giáo cho rằng Luật này sẽ giảm bớt sự kiểm soát của chính phủ đối với đời sống tôn giáo của các nhóm đã được công nhận và đã đăng ký, bằng việc đơn giản hóa các thủ tục để các tổ chức này tiến hành hoạt động tôn giáo. Một liên minh các tổ chức tôn giáo độc lập chưa được công nhận hoan nghênh quy định mới cho phép các cá nhân đang bị tạm giam trước khi xét xử được đọc sách tôn giáo và thực hành tín ngưỡng tôn giáo. Ban lãnh đạo các hội thánh ở nước ngoài nói rằng họ đánh giá cao các quy định mới cho phép họ đăng ký các hệ phái của họ. Nhiều nhóm tôn giáo hoan nghênh các quy định mới rút ngắn khoảng thời gian để các nhóm tôn giáo đã đăng ký được công nhận từ 23 năm xuống còn 5 năm.

Các chức sắc tôn giáo khác và các tổ chức nhân quyền quốc tế nói rằng trong khung pháp lý của Việt Nam, luật mới vẫn duy trì các hạn chế đáng kể và sự kiểm soát mang tính quan liêu đối với hoạt động tôn giáo. Nhiều chức sắc tôn giáo bày tỏ quan ngại rằng luật mới tiếp tục trao cho chính phủ quyền hạn quyết định rộng rãi trong việc chấp thuận hoặc từ chối nhiều loại đơn đề nghị. Theo tin tức báo chí, Hội đồng Giám mục Công giáo toàn quốc đã gửi một bức thư vào tháng 8, nêu lên một số khía cạnh tích cực của luật mới nhưng khẳng định rằng luật mới chưa quy định vấn đề xây dựng các nơi thờ tự mới. Một báo cáo của báo chí cho biết các nhà hoạt động nói rằng luật mới sẽ khiến cho chính quyền dễ vi phạm tự do tôn giáo hơn và bày tỏ quan ngại về các quy định về sử dụng đất và quy định bắt buộc xin phép để đào tạo các chức danh tôn giáo. Trong một cuộc trả lời phỏng vấn Đài Á Châu Tự do, linh mục Công giáo Phan Văn Lợi thuộc Hội đồng Liên Tôn phát biểu rằng luật mới vẫn chưa đủ để bảo vệ tự do tôn giáo mà đúng hơn là luật nhằm phục vụ và thể chế hóa các quy định của Đảng Cộng sản. Các chức sắc tôn giáo lưu ý rằng pháp luật và các quy định hiện hành về giáo dục, y tế, xuất bản và xây dựng vẫn chứa đựng những hạn chế đối với các nhóm tôn giáo và cần được sửa đổi theo hướng cho phép các nhóm tôn giáo có quyền tự do rộng hơn trong việc tiến hành các hoạt động nói trên trong thực tế. Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất và các cộng đồng Phật giáo Hòa Hảo, Cao Đài và Phật giáo Khơ me Krom độc lập cũng nói rằng định nghĩa về tôn giáo của luật không thống nhất với Công ước về các quyền dân sự và chính trị và chỉ trích chính quyền không cho họ tham gia vào quy trình góp ý xây dựng luật. Các nhóm này cũng nói rằng luật cần cho phép các tổ chức tôn giáo tiến hành các hoạt động mà không cần có sự chấp thuận của chính quyền. Một số chức sắc đạo Tin lành cho biết khung pháp lý mới có thể khiến cho các nhóm tôn giáo gặp khó khăn hơn trong việc truyền đạo và mở rộng địa bàn sang các quận, huyện mới.

Phần III. Tình hình tôn trọng tự do tôn giáo của xã hội

Những người theo Đạo Dương Văn Mình, chủ yếu là người dân tộc H’mông, cho hay có một số căng thẳng với những người H’mông khác mà thực hành nghi lễ chôn cất truyền thống khác với họ.

Bắt đầu từ tháng 5, các linh mục Công giáo ở các tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh đã tham gia tổ chức một loạt cuộc biểu tình kêu gọi bảo vệ môi trường một cách mạnh mẽ hơn và chỉ trích một công ty thép quốc tế gây ra cá chết hàng loạt và ô nhiễm dọc bờ biển một số tỉnh miền Trung Việt Nam. Các linh mục cũng giúp đỡ giáo dân nộp đơn khiếu nại và khởi kiện chính quyền yêu cầu bồi thường.

Phần IV. Chính sách của Chính phủ Hoa Kỳ

Tổng thống, Ngoại trưởng Hoa Kỳ và Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam, trong các cuộc gặp với các quan chức chính phủ cấp cao của Việt Nam đã kêu gọi tiếp tục cải thiện tự do tôn giáo. Các quan chức cấp cao khác của Hoa Kỳ sang thăm Việt Nam đã bày tỏ những quan ngại về tự do tôn giáo trong các cuộc gặp của họ với các quan chức chính phủ và đại diện xã hội dân sự. Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ phụ trách các vấn đề Dân chủ, Nhân quyền và Lao động và Đại sứ lưu động về Tự do tôn giáo quốc tế đã thảo luận các quan ngại về tự do tôn giáo với các quan chức chính phủ Việt Nam tại cuộc Đối thoại nhân quyền Hoa Kỳ – Việt Nam vào tháng 4. Đại sứ lưu động về Tự do tôn giáo quốc tế đã đến Hà Nội và khu vực Tây Nguyên vào tháng 3 để thảo luận về tự do tôn giáo với các quan chức địa phương và nhiều nhóm tôn giáo đã đăng ký và chưa đăng ký, trong đó có các nhóm với thành viên là người dân tộc thiểu số. Trong một chuyến thăm khác hồi tháng 5, Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ phụ trách các vấn đề Dân chủ, Nhân quyền và Lao động đã kêu gọi cải thiện tự do tôn giáo trong luật và trên thực tiễn. Các quan chức cấp cao của Hoa Kỳ đã gửi cho các nhà lãnh đạo chính phủ Việt Nam bản khuyến nghị sửa đổi dự thảo Luật tín ngưỡng, tôn giáo để đạo luật này phù hợp với Hiến pháp và các cam kết quốc tế của Việt Nam về bảo vệ tự do tôn giáo.

Đại sứ quán Hoa Kỳ ở Hà Nội và Tổng lãnh sự quán ở thành phố Hồ Chí Minh thường xuyên bày tỏ quan ngại về tự do tôn giáo với nhiều quan chức chính phủ và nhà lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, bao gồm Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ và các quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao, Ban TGCP, Bộ Công an, Bộ Nội vụ, và các cơ quan khác ở Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh.

Đại sứ Hoa Kỳ và các viên chức đại sứ quán và tổng lãnh sự quán đề nghị chính quyền cho phép tất cả các nhóm tôn giáo hoạt động một cách tự do, trong đó có Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, các Hội thánh Tin lành và Công giáo tại gia, và các nhóm Cao Đài và Phật giáo Hòa Hảo độc lập; đề nghị cho các nhóm tôn giáo đã được công nhận và đã đăng ký được hưởng nhiều tự do hơn; và đề nghị chấm dứt những hạn chế đối với các nhóm tôn giáo chưa đăng ký. Các viên chức đại sứ quán và tổng lãnh sự quán đã nêu ra các vụ việc cụ thể về việc chính phủ sách nhiễu các nhóm Công giáo, Tin lành, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, các nhóm Phật giáo Hòa Hảo độc lập, đạo Dương Văn Mình và các nhà thờ tại gia của người dân tộc thiểu số với Ban TGCP, Bộ Ngoại giao, chính quyền cấp tỉnh và chính quyền địa phương. Các quan chức chính phủ Hoa Kỳ đề nghị tăng cường việc cấp đăng ký cho các giáo đoàn trên cả nước và cải thiện chính sách đăng ký sao cho thống nhất và minh bạch hơn.

Các quan chức chính phủ Hoa Kỳ cũng kêu gọi chính phủ Việt Nam giải quyết các tranh chấp đất đai còn tồn đọng với các tổ chức tôn giáo một cách hòa bình. Trong năm qua, Đại sứ Hoa Kỳ, các viên chức đại sứ quán và tổng lãnh sự quán và Đại sứ lưu động về Tự do tôn giáo quốc tế ủng hộ mạnh mẽ các cuộc thương lượng minh bạch giữa chính quyền địa phương và Hòa thượng Thích Không Tánh thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất về Chùa Liên Trì cho đến khi nhà chức trách phá dỡ chùa vào tháng 9. Sau khi chùa bị phá dỡ, các quan chức chính phủ Hoa Kỳ tiếp tục khuyến khích ông Tánh và chính quyền địa phương thương lượng về địa điểm xây chùa mới.

Tổng thống Hoa Kỳ đã gặp các nhà lãnh đạo xã hội dân sự và các chức sắc tôn giáo trong chuyến thăm Việt Nam vào tháng 5. Đại sứ Hoa Kỳ và các viên chức đại sứ quán và tổng lãnh sự quán đã có các chuyến công tác đến các địa phương trên cả nước, trong đó có Tây Bắc và Tây Nguyên, để theo dõi tự do tôn giáo, gặp gỡ các chức sắc tôn giáo, và nhấn mạnh với các quan chức chính phủ rằng sự tiến bộ về tự do tôn giáo và nhân quyền có vai trò cốt yếu để cải thiện quan hệ song phương. Các đại diện của Đại sứ quán và Tổng lãnh sự quán giữ mối liên hệ thường xuyên với nhiều chức sắc của các cộng đồng tôn giáo, bao gồm các tổ chức tôn giáo đã được công nhận, đã đăng ký và chưa đăng ký.